xalkozin

Xalkozin – Cu2S — Psevdorombik sinqoniya – aşağıtemperaturlu (103°C-dən aşağı) modifikasiya – a-Cu2S; heksaqonal sinqoniya – yüksəktemperaturlu (103°C-dən yuxarı) modifikasiya – b-Cu2S. Rast gəlmə tezliyi şkalası: çox da tez-tez rast gəlməyən. Rəng – təzə, dəyişilməmiş səthdə qurğuşunu-boz, köhnə səthdə – qara; Mineralın cizgisinin rəngi – tünd-boz; Parıltı – metal, tutqun; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 5,5–5,8; Sərtlik – 2,5–3; zəif döyüləndir; Ayrılma – {110} üzrə qeyri-mükəmməl; Bölünmə – qabıqvari; Başqa xassələr – yaxşı elektrik keçiricisidir; Morfologiya – kristallar: nadir rast gəlir; lövhəvari, qısasütunvari; İkiləşmə: tez-tez müşahidə olunur; bitişmə və qarşılıqlı nüfuzetmə; Mineral aqreqatları: sıx kütlələr, püruzlar, qabıqlar, qaysaqlar, torpaqvari əmələgəlmələr, bornit, xalkopirit, hərdənbir sfalerit, kovellin, həmçinin bitki qalıqları üzrə psevdomorfozalar. Həm hipogen, həm də hipergen şəraitdə əmələ gəlir. Hidrotermal yataqlarda rast gəlir. Misli qumdaşları və misli gil şistləri içərisində yerləşən stratiform tipli yataqların əsas filiz əmələ gətirən minerallarından biridir. Xalkopiritin, bornitin və başqa missaxlayan mineralların oksidləşməsi ilə əlaqədar olaraq yaranan xalkozinin əhəmiyyətli yığınları mis filizi yataqlarının sementləşmə zonasında qeyd olunur. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: xalkopirit, bornit, tetraedrit, enargit, lyutssonit, kovellin, digenit, malaxit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Kennikot, Byutt, Bisbi, Bristol (ABŞ); Çukikamata (Çili); Redrut (İngiltərə); Mansfeld (Almaniya); Kounrad, Cezkazqan (Qazaxıstan); Almalıq (Özbəkistan) və b. Azərbaycanda xalkozinin əsas hissəsi kolçedan, mis- və molibden-porfir, qızıl yataqlarının (Gədəbəy, Bittibulaq, Qızılbulaq, Qoşa, Paraqaçay, Urumıs, Misdağ, Katsdağ, Cixix-Saqator və b.) törəmə sulfidlərlə zənginləşmə zonasında yerləşir. Sənayenin müxtəlif sahələrində geniş istifadə edilən misin ən zəngin filizidir.

Xalkozin – Cu2S — Psevdorombik sinqoniya – aşağıtemperaturlu (103°C-dən aşağı) modifikasiya – a-Cu2S; heksaqonal sinqoniya – yüksəktemperaturlu (103°C-dən yuxarı) modifikasiya – b-Cu2S. Rast gəlmə tezliyi şkalası: çox da tez-tez rast gəlməyən. Rəng – təzə, dəyişilməmiş səthdə qurğuşunu-boz, köhnə səthdə – qara; Mineralın cizgisinin rəngi – tünd-boz; Parıltı – metal, tutqun; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 5,5–5,8; Sərtlik – 2,5–3; zəif döyüləndir; Ayrılma – {110} üzrə qeyri-mükəmməl; Bölünmə – qabıqvari; Başqa xassələr – yaxşı elektrik keçiricisidir; Morfologiya – kristallar: nadir rast gəlir; lövhəvari, qısasütunvari; İkiləşmə: tez-tez müşahidə olunur; bitişmə və qarşılıqlı nüfuzetmə; Mineral aqreqatları: sıx kütlələr, püruzlar, qabıqlar, qaysaqlar, torpaqvari əmələgəlmələr, bornit, xalkopirit, hərdənbir sfalerit, kovellin, həmçinin bitki qalıqları üzrə psevdomorfozalar. Həm hipogen, həm də hipergen şəraitdə əmələ gəlir. Hidrotermal yataqlarda rast gəlir. Misli qumdaşları və misli gil şistləri içərisində yerləşən stratiform tipli yataqların əsas filiz əmələ gətirən minerallarından biridir. Xalkopiritin, bornitin və başqa missaxlayan mineralların oksidləşməsi ilə əlaqədar olaraq yaranan xalkozinin əhəmiyyətli yığınları mis filizi yataqlarının sementləşmə zonasında qeyd olunur. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: xalkopirit, bornit, tetraedrit, enargit, lyutssonit, kovellin, digenit, malaxit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Kennikot, Byutt, Bisbi, Bristol (ABŞ); Çukikamata (Çili); Redrut (İngiltərə); Mansfeld (Almaniya); Kounrad, Cezkazqan (Qazaxıstan); Almalıq (Özbəkistan) və b. Azərbaycanda xalkozinin əsas hissəsi kolçedan, mis- və molibden-porfir, qızıl yataqlarının (Gədəbəy, Bittibulaq, Qızılbulaq, Qoşa, Paraqaçay, Urumıs, Misdağ, Katsdağ, Cixix-Saqator və b.) törəmə sulfidlərlə zənginləşmə zonasında yerləşir. Sənayenin müxtəlif sahələrində geniş istifadə edilən misin ən zəngin filizidir.