зоо.. первая составная часть сложных слов:
1. указывающая на отношение к животному миру (zooqrafiya – зоография, zoospor – зооспора)
2. соответствующая по значению слову zooloji – зоологический: zoomağaza – зоомагазин
Me at the zoo
"Me at the zoo" (azərb. Mən zooparkda) — 23 aprel 2005-ci ildə "YouTube" platformasına yüklənilmiş ilk video. Videoda həmin vaxt 25 yaşında olan "YouTube"un həmqurucusu Caved Kərim Kaliforniyadakı San-Dieqo Zooparkındakı iki filin qarşısında dayanıb onların çox uzun xortumları olduğunu qeyd etmişdir. Videonu onun orta məktəb yoldaşı Yakov Lapitski çəkmişdir. Kərim videosunun təsvir hissəsi vasitəsilə dəfələrlə "YouTube"un biznes qərarlarını tənqid etmişdir. 2024-cü il etibarilə videoya 300 milyondan çox baxış sayı gəlib.
Jurnalistlər "Me at the zoo" adlı videonu "YouTube"un həvəskar kontentinə nümunə kimi qəbul edirlər. Bir neçə nəşr onu veb-saytın tarixində ən vacib video kimi təqdim edir.
== Arxa plan ==
"YouTube" platforması 2005-ci ildə 3 keçmiş PayPal işçisi – Çad Harli, Stiv Çen və Caved Kərim tərəfindən qurulub. Harli Pensilvaniya İndiana Universitetində dizayn təhsili almış, Kərim və Çen isə Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetində kompüter elmləri üzrə təhsil almışdırlar.
Karaqanda zooparkı
Karaqanda zooparkı (qaz. Қарағанды хайуанаттар бағы) — Qazaxıstanın ən yaşlı zooparklarından biri. Zooloji park 1938-ci ildə təşkil edilmişdir. Parkın ərazisi 43,5 ha olsa da ondan yalnız 8 ha ərazi istifadə edilir.
Zooparkın ən məşhur sakini Batır ləqəbli hindistan fili olmuşdur.
== Tarixi ==
=== Sovertlər dönəmi ===
1989-cu il məlumatına görə zooparkda 700 baş canlı olmuşdur. Onlar 159 növdə birləşirdi (69 məməli, 25 növ quş, 14 növ sürünən, 3 növ suda-quruda yaşayan, 25 növ balıq). Burada xaslanan 15 növ Beynəlxalq, 14 növ SSRİ, 8 növ isə Qazaxıstan SSR Qırmızı kitabına salınmışdır. XX əsrin 80-ci illərində zooparkda 26 növ çoxaldıla bilmişdir.
80-ci illərin sonlarında zoopark Karaqanda Dövlət Universiteti, Karaqanda Dövlət Tibb Universiteti, Karaqanda Vilayət Tarix Diyarşunaslıq Muzeyi ilə əməkdaşlığa başlamışdır.
London Zooloji Parkı
London zooparkı (ing. London Zoo) — İngiltərənin paytaxtı London şəhərində yerləşən zooloji park. Dünyanın ilk və ən qədim zooparkı hesab olunur.
== Haqqında ==
London zooparkı 27 aprel 1828-ci ildə açılmışdır. İlk açıldığında bura gətirilən növlərin elmi təcrübələrdə istifadə olunması planlaşdırılmışdı. Amma 1847-ci ildə xalqa açılmışdır. Hazırda 806 növdə olan 19.178 heyvanla Böyük Britaniyanın ən böyük zooparkıdır. London Zooloji Parkı 1980-ci illərdə maddi sıxıntı keçirməyə başlamışdır. 1991-ci ildə parkın bağlanması xəbəri yayılmışdır. Amma London Zooparkı vombat, Tasmaniya şeytanı kimi növlərin saxlandığı yeğanə zoopark idi.
London zooparkı
London zooparkı (ing. London Zoo) — İngiltərənin paytaxtı London şəhərində yerləşən zooloji park. Dünyanın ilk və ən qədim zooparkı hesab olunur.
== Haqqında ==
London zooparkı 27 aprel 1828-ci ildə açılmışdır. İlk açıldığında bura gətirilən növlərin elmi təcrübələrdə istifadə olunması planlaşdırılmışdı. Amma 1847-ci ildə xalqa açılmışdır. Hazırda 806 növdə olan 19.178 heyvanla Böyük Britaniyanın ən böyük zooparkıdır. London Zooloji Parkı 1980-ci illərdə maddi sıxıntı keçirməyə başlamışdır. 1991-ci ildə parkın bağlanması xəbəri yayılmışdır. Amma London Zooparkı vombat, Tasmaniya şeytanı kimi növlərin saxlandığı yeğanə zoopark idi.
Mikayıl Rəhimov (zootexnik)
Rəhimov Mikayıl İsmayıl oğlu (26 sentyabr 1930, Tumaslı, Naxçıvan MSSR – 31 oktyabr 2004) – zootexnik, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru (1985), professor (1986), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (2001) və Rusiya Kənd Təsərrüfatı Elmlər Akademiyasının (1991) müxbir üzvü. SSRİ Dövlət mükafatı laureatı (1985).
== Həyatı ==
Mikayıl Rəhimov 1930-cu ildə Naxçıvan MR Şərur rayonunun Tumaslı kəndində anadan olub. 1937-ci ildə valideynləri ilə birlikdə Qazaxıstana sürgün edilib. Ali təhsilini 1953-1958-ci illərdə Perm Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun Zootexnika fakültəsində alıb.
== Əmək fəaliyyəti ==
Mikayıl Rəhimov 1970-ci ilə kimi Tümen Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda dosent, kafedra müdiri və Zootexnika fakültəsində dekan vəzifəsini icra edib. 1970-ci ildən 1987-ci ilə kimi Sibir Elmi Tədqiqat Layihə Texnoloji Heyvandarlıq İnstitutunun Ətlik-maldarlıq şöbəsində müdir vəzifəsində çalışıb. 1987-ci ildə akademik F.Ə.Məlikov adına Azərbaycan Elmi Tədqiqat Heyvandarlıq İnstitutuna rəhbər təyin olunub.
== Akademik fəaliyyəti ==
Mikayıl Rəhimov 1961-ci ildə Perm Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. Xüsusi zootexnika ixtisası üzrə 1964-cü ildə aspiranturanı qurtarmış və "Seksun malının südlük və ətlik keyfiyyətləri" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.
Moskva zooparkı
Moskva zooparkı — Yaroslavl, Rostov-na-Don və Novosibirsk zooparklarından sonra Avropanın ən qədim və Rusiyanın dördüncü ən böyük zooparklarından biridir. 1864-cü ildə əsası qoyulub. İl ərzində sabit bir sayda- 3,5 milyona qədər insan ziyarətçi sayı var. İnsanların ziyarətinə görə dünya zooprklarınının ilk onluğuna daxildir.
Zooparkın kolleksiyasında 1132 heyvan növü, canlı nümunələrin sayı 5000-dən çox fərddir. Rusiyanın əsas zooparkı statusunu daşıyır, həmçinin Avrasiya Zooparklar və Akvariumlar Assosiasiyasının qərargahıdır. Vahid növlərinin saxlanılması / öyrənilməsi (bərpası və reintroduksiya), nadir növ heyvanların əsirlikdə yetişdirilməsi üzrə beynəlxalq layihələrin fəal iştirakçıdır. Zoopark, Krasnaya Presnya, Bolşaya Gruzinskaya və Zoologicheskaya küçələri arasında Sadovoye Kolsonun yanında yerləşir. Əsas giriş, Barrikadnaya və Krasnopresnenskaya metro stansiyalarından uzaq olmayan Krasnaya Presnya və Bolşaya Gruzinskaya kəsişməsindədir.
2014-cü ilə qədər Moskva zooparkının simvolu bir yabanı tayqa pişiyi — manul idi.
Qütb zoocoğrafi vilayəti
Zoocoğrafi vilayət- Yer kürəsində heyvanların əsas coğrafi vilayətləridir.
== Antarktida zoocoğrafi (faunistik) vilayəti ==
Antarktida zoocoğrafi vilayəti Antarktida materikinin sahil zonasını, 60° c.en. dairəsindən cənubda yerləşən adaları və arxipelaqları (Cən. Georgi, Cən. Şetland, Cən. Orkney, Cən. Sandviç, Buve, Kerqelen və s.), Dünya okeanında isə təxminən 40° c. en. dairəsinədək olan su akvatoriyasını əhatə edən zoocoğrafi və ya faunustik vilayətdir. Antarktidada quruda yaşayan məməlilər yoxdur, ancaq bəzi qurdlara, xərçənglərə, ilbizlərə və qanadsız həşəratlara təsadüf edilir.
Rauf Hacıyev (zooloq)
Rauf Hacıyev (tam adı: Rauf Vahid oğlu Hacıyev; 21 avqust 1958) — Azərbaycan zooloq alimi, ixtioloq, Bakı Dövlət Universitetinin Biologiya fakültəsinin "Onurğalılar zoologiyası kafedrası"nın professoru, biologiya elmləri doktoru.
== Həyatı ==
21.08.1958-ci ildə anadan olmuşdur.
=== Təhsili ===
1965-1975 - Bakı şəhər 175 saylı orta məktəbdə təhsil almışdır.
1975-1980 – Azərbaycan Dövlət Universiteti Biologiya fakültəsi (ali təhsil)
1999-2003 – Bakı Dövlət Universiteti Hüquqşünaslıq fakültəsi (II ali təhsil)
1989- «Эколого-физиологические особенности развития лосося в раннем онтогенезе» (Erkən ontogenezdə Kür qızılbalığının inkişafının ekoloji-fizioloji xüsusiyyətləri) mövzusunda namizədlik dissertasiyasının müdafiəsi
2005- «Осетровые и лососевые Куринско-Каспийского региона, их биологические группы и эколого-физиологические особенности» (Kür-Xəzər regionu qızılbalığının və nərəkimilərin müxtəlif bioloji qruplarının ekoloji-fizioloji xüsusiyyətlərinin tədqiqi ) mövzusunda doktorluq dissertasiyasının müdafiəsi.
=== Elmi dərəcəsi və elmi adları ===
1989 – Biologiya elmləri namizədi,
1993 – Dosent,
2005 – Biologiya üzrə elmlər doktoru,
2008 – Professor.
=== Tədris etdiyi fənlər ===
Su bioresurslarının mühafizəsi və idarə edilməsinin dövlət sistemi;
Balıq populyasiyalarının dinamik nəzəriyyəsi;
Balıqların davranışı və miqrasiyası;
Balıqların akvakulturası;
Su bioresurslarının idarə olunmasının əsasları.
=== Tədqiqat sahəsi ===
Zoologiya, İxtiologiya, balıqçılıq təsərrüfatı və akvakultura, balıqların və digər su bioresurslarının ekologiyası və mühafizəsi, Xəzər dənizinin ekologiyası.
== Mükafatları ==
2009 – Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı əsasında «"Tərəqqi" medalı» ilə təltif edilib.
2012 – Fransa Respublikası Hökümətinin kənd təsərrüfatı və balıqçılıq sahəsində Zabit dərəcəsində "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib.
2013 – BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) nəzdində “Mərkəzi Asiya və Qafqazda balıqçılıq təsərrüfatı və akvakultura sahəsində regional Komissiya”nın Azərbaycan üzrə milli əlaqələndiricisi təyin edilib.
Rostov zooparkı
Rostov Zooloji Parkı — Rusiya ərazisində mövcud olan ən iri (ərazisi 90 ha) və növ zənginliyi ilə seçilən zooparkdır. Zoopark Rostov-na-Donuda yerləşir.
Rostov Zooloji Parkı nadir və nəsli kəsilmək üzrə olan heyvan növlərinin qorunması ilə əlaqəli 38 proqramın üzvüdür. Üstəlik zoopark ISIS — Xüsusi heyvanlar haqqında beynəlxalq informasiyası sisteminin üzvüdür. Geniş əraziyə malik olması onu xüsusi ilə şəhər əhalisi arasında məşhur edir.
== Tarixi ==
Zoopark iyun 1927-ci ildə Semyon Mixayloviç Budyonnı adına məktəbin təbii guşəsində yaradılmışdır. Bu guşə əsasən məktəbin şagird və müəllim heyətinin səyi sayəsində yaradılmışdır.
26 iyun 1927-ci ildə bu guşə geniş şəkildə istifadəçilərin ziyarəti üçün açıq elan edilir.
1929-ci ilin payızında kolleksiya şəhər kənarına köçürülür və beş şəhər bağı ona birləşdirilir. Zooparkın ilk direktoru Vladimir Vilhelmoviç Keqel olmuşdur.
Rusiya Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutunun Zoologiya Muzeyi
Rusiya Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutunun Zoologiya Muzeyi — Rusiya Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutunun zoologiyaya həsr edilmiş bölməsidir, Sankt-Peterburqda yerləşir.
Sahib Əhmədov (zooloq)
Əhmədov Sahib Bəylər oğlu (1 iyul 1949, Xələfli, Cəbrayıl rayonu – 2019, Bakı) — AMEA Zoologiya İnstitutu Herpetologiya laboratoriyasının müdiri, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, publisist.
== Həyatı ==
Əhmədov Sahib Bəylər oğlu 1 iyul 1949-cu ildə Azərbaycan SSR Cəbrayıl rayonunun Xələfli kəndində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. 1956-cı ildə Xələfli kənd səkkizillik məktəbbin birinci sinfinə daxil olmuş, 1964-cü ildə həmin məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirmişdir. 1964-cü ildə Cəbrayıl şəhərindəki M. Qorki adına orta məktəbin 9-cu sinfinə daxil olmuş və 1966-cı ildə həmin məktəbi bitirmişdir. 1967-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin biologiya fakültəsinin əyani şöbəsinə daxil olmuşdur. 1971-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində keçirilən Ümumittifaq tələbə elmi məruzəsinə görə I dərəcəli diplom almışdır. O 1972-ci ildə "Azərbaycanda çöl turağaylarının ekologiyasına dair" mövzusunda yazmış olduğu diplom işində Azərbaycanda ilk dəfə ikixallı turağayın yayıldığını faktik materiallarla təsdiq edir və onun ekologiyasını dərindən tədqiq edir.
1972–1973-cü tədris ilində İmişli rayonunun Ağaməmmədli kənd orta məktəbində, 1973–1974-cü tədris ilində həmin rayonun Murquzallı kənd səkkizillik məktəbində kimya-biologiya müəllimi işləmişdir. 1974–1978-ci illərdə Cəbrayıl rayon Xələfli stansiyasındakı 8 illik məktəbində kimya-biologiya müəllimi işləmışdır.
1978-ci ildə Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyası Zoologiya İnstitutunun aspiranturasına qəbul olunmuşdur.
Saleh Əliyev (zooloq)
Saleh Məmməd oğlu Əliyev (13 dekabr 1929, Gəncə, Gəncə dairəsi – 22 noyabr 2006, Moskva) — Sovet–Rusiya tarixçi alimi, şərqşünas–iranşünas, tarix elmləri doktoru, professor.
== Həyatı ==
Saleh Əliyev 13 dekabr 1929–cu ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Orta təhsilini bitirdikdən sonra 1947–ci ildən 1952–ci ilədək Bakı Dövlət Universitetində Şərqşünaslıq fakültəsinin Fars dili bölməsində ali təhsil alıb. 1955–ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunda aspiranturaya qəbul olunmuş, dissertasiyasının uğurlu müdafiəsindən sonra Moskvada qalaraq ömrünün sonunadək həmin elmi–tədqiqat institutunda çalışmışdır.
== Kitabları ==
Neft və XX əsrdə İranın ictimai – siyasi inkişafı. Moskva, 1985, 302 s. (rus.)
Müasir İran: arayış kitabçası. Moskva, 1993, 428 s. (rus.)
İranın tarixi: XX əsr. Moskva, 2004, 643 s.
Sinqapur Zooloji Parkı
Sinqapur zooparkı (çin. 新加坡动物园; malay Taman Haiwan Singapura; tam. சிங்கப்பூர் விலங்குக் காட்சிச்சாலை), также как Manday zooparkı, adı ilə tanınan, 28 hektarlıq qoruyucu ərazi. Zoopark su anbarı sahilində yerləşib, ətraf ərazi sıx meşə ilə əhatə olunub. Zooparkın tikintisinə 9 milyon dollar pul xərclənib. Açılış 27 iyun 1973-cü ildə baş tutmuşdur.
Zoparkda 315 heyvan növü, onlardan 16 % nəsli kəsilmək üzrədir. Zooparkı il ərzində 1,6 milyon əhali ziyarət edir. Zooparkı ilk fəaliyyəti zamanı ənənəvi hal gözə çarpırdı- heyvanları açıq qəfəslərdə və şüşə ara kəsmələrdə nümayiş etdirmək. 1977-ci ildə məşhur primatoloq Fransin Niqo on səkkiz oranqutan ilə qəfəsdə altı ay birgə yaşamışdı.
Tbilisi zooparkı
Tiflis zooparkı (gürc. თბილისის ზოოპარკი) — Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidəki zoopark.
== Tarixi baxış ==
Tbilisi Zooloji Parkı Tblisi Şəhər Şurası İcraiyyə Komitəsinin fərmanı ilə 10 fevral 1927-ci ildə qurulur. Tikinti üçün Vere çayının dərəsində (indi şəhərin tam mərkəzində - Qəhrəmanlar Meydanında) təxminən 100 hektarlıq bir sahə ayrılır. Zooparkın baş planı Moskva Zooparkının tədqiqat sektorunun müdiri, Leninqradın memarı professor P. A. Manteifeldən ibarət xüsusi komissiya tərəfindən hazırlanmışdır.
Zooparkdakı heyvanların təbii yaşayış mühitinin şərtləri nəzərə alınmaqla, süni şəkildə mümkün qədər təbiətə yaxın şərait yaradılmışdır (qayalar, şəlalələr, hovuzlar, bitki örtüyü, çəmənliklər.). Zooparkda meymun evi, akvarium, terrarium vardır.
Tbilisi Zooparkında Qafqazda və xüsusən də Gürcüstanda geniş yayılmış endemik fərd növləri geniş şəkildə təmsil olunur: dağ keçisi, bezoar keçisi, Asiya muflonu, qarapaca, Avropa cüyürü, Adi qırqovul, Qafqaz uları, dağ qartalı və s.
Uzun illər görkəmli gürcü zooloqu professor Arçil Canaşvili zooparkın elmi hissəsinin daimi rəhbəridir. Burada bir çox tanınmış təbiətşünas alimlər və aparıcı mütəxəssislər tədqiqat işləri ilə məşğul olmuşdur.
Ueno zooparkı
Ueno zooparkı (恩賜上野動物園, Onshi Ueno Dōbutsuen) – Yaponiyanın Tokio şəhərinin Tayto xüsusi rayonunda yerləşən zoopark. Sahəsi 14,3 hektardır. Tokio Metropolitan Hökuməti tərəfindən idarə olunur. Yaponiyanın ən qədim zooparkıdır. 20 mart 1882-ci ildə açılmışdır. Ueno stansiyasının park çıxışından 5 dəqiqəlik uzaqlıqdadır. Ölkənin ilk monorelsi olan Ueno zooparkı monorelsi parkın şərq və qərb hissələrini əlaqələndirir.
Zoopark Ueno parkında yerləşir. Parkda muzeylər, kiçik əyləncə parkı və digər attraksionlar var. Zoopark bazar ertəsi günləri bağlı olur.
Zoobentos
Su hövzələrinin dib torpaqlarında yaşayan heyvanlar: infuzorlar, oliqoxetlər, mollyuskalar, iynəcə sürfələri, xironomid sürfələri və başqaları. Bu qruplaşmanı əmələ gətirən heyvanları ölçülərinə görə mikro, -mezo- və makrobentosa bölürlər.
Zoofiliya
Zoofiliya (yun. ζῷον — "heyvan" и φιλία — "sevgi") — insan olmayan canlılara qarşı cinsi cazibə və ya cinsi hərəkət. Termin ilk dəfə 1894-cü ildə alman psixiatr Rixard von Kraft-Ebinq tərəfindən "Cinsi Psixopatiyalar" kitabında istifadə olunmuşdur.
Bəzi ölkələrdə heyvanlarla cinsi əlaqə qadağan olunmasa da, əksər ölkələrdə heyvanlara qarşı sui-istifadə təbiətə qarşı cinayətlərə dair qanunlara əsasən qanunsuzdur.
Zoofobiya
Zoofobiya — heyvan qorxusudur. Bir və ya bir neçə heyvandan qorxmaqdır. Adətən bu fobiya kiçik yaşlarda ortaya çıxır. Qorxulu heyvanın zərərli cinsdən olması lazım deyil. Bütün növ heyvanlardan qorxmaq olar. Ən ümumi olanlar; itlər, pişiklər və hörümçəklər kimi heyvanlar olsa da, bir çox başqa heyvanlardan da qorxmaq olar.
Ziqmund Freydin daha əvvəl qeyd etdiyi kimi, heyvan fobiyası uşaqlar arasında ən çox rast gəlinən psixonevrotik xəstəliklərdən biridir. Tibbdə tam müalicəsi yoxdur. Ümumiyyətlə dərmanlar və müalicələrlə aradan qaldırılmağa və ya azaldılmasına çalışılır.
Zoothera spiloptera
Zoothera spiloptera (lat. Zoothera spiloptera) — asiya qaratoyuğu cinsinə aid heyvan növü.
Zoothera talaseae
Zoothera talaseae (lat. Zoothera talaseae) — asiya qaratoyuğu cinsinə aid heyvan növü.
Zoothera terrestris
Zoothera terrestris (lat. Zoothera terrestris) — asiya qaratoyuğu cinsinə aid heyvan növü.
Zooxoriya
Zooxoriya - Meyvə və toxumaların heyvanlar vasitəsilə yayılmasıdır.
== Zooxoriya ==
Zooxoriyanın epizooxoriaya (meyvə və toxumların heyvanın bədən səthi ilə yayılması), endozooxoriya (heyvanların ekskrementi ilə yayılması) və sinzooxoriaya (Heyvanların meyvə və toxumları ehtiyat məqsədilə toplanması ilə əlaqələr yayılması) tipi müəyyən edilir. Bununla əlaqədar bitkilər də epizooxoriaya, endozooxoriaya və sinzooxorlara bölünür.
== Epizooxoriya ==
Epizooxor bitkilərin meyvə v ə toxumlarında qarmaq, tikan, selik yapışqan maddələr və s.
== Endozoxoriya ==
Endozoxor bitkilərin toxumu üzərində ətli hissə olur. Heyvanlar belə meyvə və toxumları yeməklə yayırlar.
== Sinzooxoriya ==
Sinzooxoriyanın geniş yayılan forması və ya toxumların qarışqalar tərəfindən toplanması mirmekoxoriyadır.