s. world-wide, universal; world; ~ konqresi world congress; sülh tərəfdarlarının ~ konqresi the World Congress of the Defenders of Peace; ~ Sülh Şurası the World Peace Council; demokrat gənclərin ~ federasiyası the World Federation of Democratic Youth; ~ şöhrəti world-wide fame; həmkarlar təşkilatlarının ~ federasiyası the World Federation of Trade Unions (qısa for.: W.F.T.U.); ~ səyahəti universal travel
Kilsə məclisləri (ümumdünya)
Ümumdünya Kilsə Məclisi - rasmi Xristian kilsəsi tərəfindən və onun adından adından çağrılan keşişlərin toplantılarıdır. Bu məclislərdə dini əqidə ilə bağlı yaranan problemlər həll olunurdu. Ümumdünya kilsə məclislərindən yalnız ilk yeddisi həm Ortodoks (Pravoslav), həm də Katolik kilsələri tərəfindən qəbul olunmaqdadır.
I Ümumdünya (I Nikeya) Kilsə Məclisi (325-ci il). Roma imperatoru I Konstantin tərəfindən Nikeya şəhərində çağırılmışdır. Bu məclisdə xristian imanının simvolu . tərtib edildi. Burada Roma, İsgəndəriyyə, Antakiya və Qüds yepiskoplarının Kilsə üzərində xüsusi səlahiyyətləri təsdiq edildi. Daha sonra bu məclisdə presviter Ariusun təlimi pislənib, rədd edildi. Belə ki, Arius hesab edirdi ki, Tanrının oğlu (İsa) Atanın ən yüksək məxluqudur və Ondan fərqli mahiyyətə malikdir.
Ümumdünya irsi
Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısı – UNESCO-nun Dünya mirasları Komitəsi tərəfindən təyin olunmuş və yerləşdikləri ölkənin dövlət orqanları tərəfindən qorunması zəmanət edilmiş, bütün dünya üçün əhəmiyyətli bir dəyər daşıdığı qəbul edilən təbii və mədəni abidələrin siyahısıdır.
Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısının yaradılmasında məqsəd, bütün insanlara məxsus olan dəyərlərin qorunmasında beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirməkdir. Nizamlı olaraq yenilənən siyahıya 2004 ildən etibarilə 134 ölkəyə aid 788 abidə daxil edilmişdir. Bunların 617-si mədəni, 154-ü təbii, 23-ü isə mədəni və təbii abidələrdir. 1972-ci ildə UNESCO 38 maddədən ibarət qətnaməni qəbul etdi.Qətnamədə hamı tərəfindən ümumdünya irsinin bir nəfər kimi qorumalı olduğu qeyd edilirdi. Qətnaməyə 175 dövlət qoşulmuşdur.Bunlardan 21 dövlət Ümumdünya irsinin idarə heyətinin üzvüdür.
== Ümumdünya irsinin loqosu ==
Ümumdünya irsi dünyada olan nadir abidə və təbii qoruqların qorunması ilə məşğul olur. Bu idea Ümumdünya irsinin rəsmi loqosundada əks olunmuşdur. Bu loqo, Belçikalı Karikatura ustası Michel Olyff tərəfindən yaradılmış və 1998-ci ildən etibarən, rəsmi loqo olaraq istifadə edilir .Loqonun icərsində olan kvadrat insanın həyatda nələrə nail ola biləcəyni, onun ətrafında olan dairə isə təbiətin insana verdiyi gözəlliyi ifadə edir. Loqonun dairəvi formada olması, həm də bütün dünyada olan irsin qorunması deməkdir.
Ümumdünya sərgisi
Ümumdünya sərgisi və ya Ekspo, Expo — xalqların nailiyyətlərini nümayiş etdirmək üçün beynəlxalq sərgidir. Bu sərgilər xarakterə görə fərqlənir və dünyanın müxtəlif yerlərində keçirilir. Sənayeləşdirmə simvolu olan beynəlxalq sərgi, texniki və texnoloji nailiyyətləri nümayiş etdirmək üçün açıq platformadı.
1928-ci ildə Beynəlxalq Sərgilərə dair Konvensiyanın qüvvəyə minməsi ilə Beynəlxalq Sərgilər Bürosu Ümumdünya sərgisi üçün beynəlxalq idarəedici orqan kimi xidmət edir. Beynəlxalq Sərgilər Bürosu tərəfindən təsdiqlənmiş sərgilər üç növdən ibarətdir: universal, beynəlxalq və bağçılıq. Onlar adətən üç həftədən altı aya qədər davam edirlər.
== Tarix ==
İlk Ümumdünya sərgisi Şahzad Albert təşəbbüsü ilə 1851-ci ildə Hayd-parkda keçirildi. Sərginin əsas cazibəsi "Crystal Palace" idi. Sərgi cəmiyyətin bir çox aspektlərinin, o cümlədən incəsənət və dizayn təhsilinin, beynəlxalq ticarətin və əlaqələrin, həmçinin turizmin inkişafına təsir etmişdir. 1851-ci ildə yarandığı gündən bəri Ümumdünya Sərgilərinin təbiəti üç dövrə bölünür:
sənaye dövrü (1851–1938),
mədəniyyət mübadiləsi dövrü (1939–1987),
milli brending dövrü (1988—bu günədək).
Ümumdünya vaxtı
Koordinasiya edilmiş ümumdünya vaxtı (ing. Universal Time Coordinated, fr. Universel Temps Coordonné; abbr. UTC) — Qrinviç meridianının orta Günəş vaxtı. Gecəyarıdan hesablanır, Bakı vaxtından 4 saat geridir.
Zulu vaxtı - (ing. Zulu time, ru. зулусское время;;) – (slenq) zamanın Qrinviç meridianına görə qiymətini bildirən ifadə.
== Ədəbiyyat ==
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Ümumdünya Antidopinq Agentliyi
Ümumdünya Antidopinq Agentliyi (ing. World Anti-Doping Agency, fr. Agence mondial antidopage), bəzən WADA və ya AMA kimi qeyd olunur — idmanda dopinqlərə qarşı mübarizəni təşviq etmək, əlaqələndirmək və izləmək üçün Kanadada yerləşən Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin təşəbbüsü ilə yaradılan vəqf.
Ümumdünya Baytarlıq Assosiasiyası
Ümumdünya Baytarlıq Assosiasiyası (ing. WVA) — Kənd təsərrüfatı üzrə bеynəlхalq təşkilat
== Yaradılması ==
Assosiasiya 1905-ci ilin 9 sеntyabrında Budapeşt şəhərində yaradılan bеynəlхalq baytarlıq Konqrеsinin varisi qismində 27 mart 1959-cu ildə Madrid şəhərində təsis еdilmişdir.
Birinci Bеynəlхalq Baytarlıq Konqrеsi Almaniyanın Hamburq şəhərində 14-18 iyul 1963-cü ildə kеçirilmişdir.
== Əsas məqsədi ==
dünya baytarlarının birləşdirilməsi, baytarlıq еlmi və təcrübəsinin, baytarlıq təhsili və еtikasının yüksək standartlara çatdırılması;
bütün növ hеyvanların sağlamlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi, hüququnun müdafiəsi, Assosiasiyaya üzv ölkələr arasında informasiya mübadiləsinin mükafatlandırılması, digər maraqlı təşkilatlarla münasibətlərin müəyyənləşdirilməsi.
Ümumdünya Solaxaylar Günü
Onlar sol əllə yeyir, sol əllə iş görür, elə həmin əllə də yazırlar. Müasir cəmiyyət onları «solaxay» adlandırıb, buna o qədər də əhəmiyyət verməsə də, qədim Romada bu cür insanları «sinister», yəni «pislik», Orta əsrin kilsə xadimləri isə solaxayları «şeytan» adlandıraraq, yandırırdılar. Qədimdə sol əllə işləyən insanı məhkəməyə verib, şeytanın onun əlinə vergi verdiyini deyirdilər. Amma bu günün araşdırmaları göstərir ki, solaxayların bilik və bacarığı, informasiyanı qəbuletmə və pulqazanma qabiliyyəti normal insanlardan daha yüksəkdir.
Alimlər solaxaylar və normal insanlardan ibarət iki qrup yığıb, onlara müxtəlif işlər tapşırdılar. Solaxaylar digər qrupa nisbətən, daha yaxşı sürücülük edib, yemək bişirib, təmir işlərini uğurla bitirərək, daha yaxşı nəticə göstərdilər. Elə Avstraliya alimlərinin son araşdırmaları da onu göstərir ki, dünyanın ən yaxşı və zəhimli idarəçiləri solaxaydır. Solaxaylıq daha çox kişilərdə müşahidə olunur. Onların da 53%-i rəssam, idmançı, aktyor, yazıçı və ya musiqiçi olur.
== Statistika ==
Dünyada 2-8% solaxay yaşayır.
Ümumdünya Statistika Günü
Ümumdünya Statistika Günü — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının 64/267 nömrəli qətnaməsinə əsasən 20 oktyabrda qeyd olunan beynəlxalq bayram
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası 64/267 nömrəli qətnaməni qəbul etməklə etibarlı statistika məlumatlarının hazırlanmasında milli statistika təşkilatlarının fundamental əhəmiyyətini təsdiq edib. 2010-cu ildə onun "Rəsmi statistikanın bir çox nailiyyətlərinin bayram edilməsi" mövzusu üzrə keçirilməsi qərara alınıb.
Ümumdünya Stomotoloqlar Günü
Beynəlxalq Stomatoloq Günü (İng. International Day of dentist) - hər il dünyada 9 fevral tarixində qeyd olunan diş həkimləri üçün qeyri-rəsmi peşə bayramıdır. Rusiyada və bir çox ölkələrdə 6 Martda başqa bir peşə bayramı - "Beynəlxalq Diş Həkimi Günü" qeyd olunur. Bu bayram 9 Fevral və 6 Mart tarixlərində qeyd olunmasına baxmayaraq qeyri-iş günü deyildir.
== Tarixi və qeyd edilməsi ==
=== Beynəlxalq Stomatoloq Günü ===
Diş həkimliyinin ən qədim tibb sahələrindən biri olmasına baxmayaraq (Pakistanın Bəlucistan əyalətində qazıntılar eramızdan əvvəl VI - IV əsrlərdə yaşamış insanların qalıqlarını aşkar etdi, onların dişlərində diametri 1-3 mm və dərinliyi 3,5 mm-ə qədər olan mükəmməl dəliklər qazılmışdır), "Beynəlxalq Stomatoloq Günü " nisbətən gənc peşə bayramıdır.
"Beynəlxalq Stomatoloq Günü" qeyd edilmə tarixi təsadüfən seçilməmişdir. Bayram Katolik Kilsəsi ibadət günü olan, paqanizmlər tərəfindən dəhşətli işgəncəyə məruz qaldıqdan sonra xristianlıqdan imtina edən xristian şəhidi Müqəddəs İskəndəriyyəli Appoloniyanın ölüm günündə qeyd olunur. Müqəddəs qadın bütün əzablara dözmüş və 249-cu il fevralın 9-da əzab verənlərin tələblərini yerinə yetirməsə alovda yandırılaraq edam ediləcəyi ilə təhdid edildiyi zaman, özünü atəşə ataraq diri-diri yanmışdır. Müqəddəs Apolloniyanın atributları, əzabının təbiətinə görə, diş və ya kəlbətin idi. O vaxtdan bəri, bir inanc var ki: "Santa Apollonia!" ("Müqəddəs Apolloniya!") deyilir və diş ağrısı geri çəkilir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı — Səhiyyə təşkilatlarının beynəlxalq əlaqələrini təmin edən, dünya əhalisinin sağlamlığı ilə əlaqədar problemlərin həllinə çalışan BMT-nin ixtisaslaşmış qurumlarından biri.
1946-cı ildə Nyu-Yorkda keçirilən beynəlxalq səhiyyə konfransında yaradılmışdır. 7 aprel 1948-ci ildə təşkilatın nizamnaməsi qüvvəyə minminmişdir (həmim gün Ümumdünya Sağlamlıq Günü kimi qeyd olunur). Təşkilatın mənzil-qərargahı Cenevrədə yerləşir.
Üzv dövlətlərin sayı 190-dır. ÜST-nın əsas məqsədi "bütün dünyanı yüksək sağlamlıq həddinə çatdırmaqdır". ÜST-nın ali orqanı bütün üzv dövlətlərin iştirak etdiyi Ümumdünya Səhiyyə Assambleyasıdır. O, hər il çağırılır. Assembleya təşkilatın ümumi siyasətini, fəaliyyət istiqamətini müəyyənləşdirir, səhiyyə sahəsində proqramlar hazırlayır, İcraiyyə Şurasının və Baş direktorun hesabatlarını dinləyir, ÜST-nın büdcəsini müzakirə və qəbul edir.
Assambleyalararası dövrdə ÜST-nın fəaliyyətini Assambleya tərəfindən üç il müdətinə seçilən və 31 dövləti təmsil edən İcraiyyə Şurası həyata keçirir.
Ümumdünya Teatr Günü
Ümumdünya Teatr Günü (ing. World Theatre Day) — hər il martın 27-də bütün dünyada qeyd olunan bütün teatr işçilərinin beynəlxalq peşə bayramı. Bu bayram ənənəvi olaraq "Teatr xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşma və sülhün möhkəmləndirilməsi vasitəsi kimi" devizi altında keçirilir.
Ümumdünya Teatr Günü 1962-ci ildə Beynəlxalq Teatr İnstitutu tərəfindən təsis edilib. Hər il martın 27-də Beynəlxalq Teatr İnstitut Mərkəzləri və beynəlxalq teatr ictimaiyyəti tərəfindən qeyd olunur. Bu münasibətlə müxtəlif milli və beynəlxalq teatr tədbirləri təşkil olunur.
Bunlardan ən mühümlərindən biri Ümumdünya Teatr Günü Beynəlxalq Mesajının tirajlanmasıdır ki, Beynəlxalq Teatr İnstitutunun dəvəti ilə dünya şöhrətli bir şəxs Teatr və Sülh Mədəniyyəti mövzusunda öz fikirlərini bölüşür. İlk Ümumdünya Teatr Günü Beynəlxalq Mesajı 1962-ci ildə Jan Kokto (Fransa) tərəfindən yazılmışdır. 1961-ci ilin iyununda Beynəlxalq Teatr İnstitutunun 9-cu Ümumdünya Konqresində əvvəlcə Helsinkidə, sonra Vyanada Finlandiya Mərkəzi adından Prezident Arvi Kivimaa təklif etmişdir. Beynəlxalq Teatr İnstitutu Ümumdünya Teatr Gününün təsis edilməsi haqqında qərar qəbul edib.
Ümumdünya Ticarət Mərkəzi
Dünya Ticarət Mərkəzi (İngilis dili: World Trade Center) - ABŞ-nin Nyu-York şəhərində Manhetten səmtində yerləşən və 11 sentyabr 2001-ci ildə terror hücumlarında məruz qalaraq dağıdılan ticarət mərkəzi.
Əkiz Qüllələr olaraq adlandırılan mərkəzin inşasına 1960-cı ildə başlanmışdır.
Nyu-Yorkdakı Dünya Ticarət Mərkəzi 1973-cü ildə inşa edildikdən sonra Manhattanın çöhrəsini dəyişdirən Dünyanın ən yüksək əkiz qüllələri oldu. Qüllələrdən birinin 107 ci mərtəbəsində olan The Windows on the World adlı restorantı öz müştərilərinə axşam yeməklərində Nyu-York və Hudson çayını izləmə fürsətini verən dünyanın ən böyük restoranı idi. Qüllələr 11 sentyabr 2001-ci ildə terror hadisəsi nəticəsində dağıdıldı.
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT, ing. World Trade Organization, fr. Organisation mondiale du commerce, isp. Organización Mundial del Comercio) — 1995-ci ildə Tariflər və Ticarət üzrə Baş Sazişin (GATT – General Agreement on Tariffs and Trade) varisi kimi yaradılmış beynəlxalq təşkilat. ÜTT millətlər arasında ticarətin qlobal qaydalarını müəyyənləşdirən yeganə beynəlxalq təşkilatdır. Onun əsas funksiyası ticarətin tarazlı, maneəsiz, ehtimal olunan şəkildə və azad aparılmasını təmin etməkdir. Məqsəd üzv ölkələrin əhalisinin rifah halını yaxşılaşdırmaqdır. ÜTT çoxtərəfli ticarət sazişləri əsasında ölkələrarası ticarət münasibətlərinin tənzimlənməsini həyata keçirir.. Təşkilat yeni olsa da, çoxtərəfli ticarət sistemi 1940-50-ci illərdən etibarən GATT çərçivəsində yaradılmışdır.
Ötən 50 il ərzində dünya ticarətində yüksək artım müşahidə olunur.
Ümumdünya Tualet Günü
Ümumdünya Tualet Günü — dünyanın 19 ölkəsində hər il noyabrın 19-da qeyd edilən əlamətdar gün.Ümumdünya Tualet Günü dünyada tualetsiz qalan insanların problemini qabartmaq məqsədilə 2001-ci ildən qeyd edilir. Belə ki, BMT-nin araşdırmalarına görə, dünyada 2,5 milyard insan ayaqyolu problemindən əziyyət çəkir, hər gün 5000 uşaq tualetin səbəb olduğu infeksion xəstəliklərə və gigiyenik şəraitin məhdudluğuna görə vəfat edir. Təxminən 1 milyard insan hələ də ayaqyolu olmadığından təbii ehtiyaclarını küçələrdə ödəyirlər. Təkcə Hindistanda 650 milyon insanın, yəni əhalinin yarısından çoxunun evində tualet yoxdur.
Ümumdünya Turizm Günü
Ümumdünya Turizm Günü (ing. World Tourism Day) — Hər il 27 sentyabr tarixində qeyd edilən əlamətdar gün.
== Tarixi ==
Ümumdünya Turizm Gününün qeyd olunduğu tarix Ümumdünya Turizm Təşkilatının tarixi ilə bağlıdır. Belə ki, 1925-ci ildən İsveçrənin Cenevrədə müxtəlif adlar altında fəaliyyət göstərən bu beynəlxalq turizm təşkilatı 1970-ci il 27 sentyabr tarixində Ümumdünya Turizm Təşkilatı kimi formalaşıb. 1979-cu ildə Baş Qərargahı İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhərinə köçən bu təşkilat 27 sentyabr – Ümumdünya Turizm Gününü təsis edib. Hazırda dünyanın 150-dən çox ölkəsində hər ilin 27 sentyabr tarixi turizm təmsilçilərinin bayramı kimi qeyd edilir.Ümumi xarakterli ilk təşkilat 1925-ci ildə yaradılmış turizm təbliğinin rəsmi assosiyalarının Beynəlxalq Konqresidir. O, 1927-ci ildə rəsmi Turizm Təşkilatlarının Beynəlxalq Konqresi, 1930-cu ildə isə turizmin təşkili və Təbliğinin Beynəlxalq İttifaqı adını almışdır. 1947-ci ildə ardıcıl olaraq dəyişən sadalanmış turizm strukturlarının bazasında beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarının Beynəlxalq İttifaqı (KTTBİ) təsis edilmişdir. 1969-cu ildə BMT Baş Assambleyasının qətnaməsinə əsasən qeyri-hökümət təşkilatı BRTTİ-nin hökumətlərarası Ümumdünya Turizm Təşkilatına çevrilməsinə səbəb oldu. 1970-ci ilin sentyabr ayında KTTBİ-nin fövqalədə Baş Assambleyasının iclasında (Meksika) bu ittifaqın adının dəyişib hökumətlərarası turizm təşkilatı - Ümumdünya Turizm Təşkilatı adı alması məsələsinə baxılmışdır.
Ümumdünya Turizm Təşkilatı
Ümumdünya Turizm Təşkilatı (ÜTT, ing. World Tourism Organization, fr. Organisation mondiale du tourisme) — turizm üzrə ixtisaslaşmış beynəlxalq təşkilat. Mərkəzi qərargahı İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhərində yerləşir. Baş katibi 2018-ci ildən gürcüstanlı Zurab Pololikaşvilidir.
== Tarixi ==
Bu təşkilatın nizamnaməsi 1970-ci ilin sentyabr ayının 27-də Mexikoda qəbul olunmuşdur. 1974-cü ildə isə o, Rəsmi Turizm Təşkilatlarının Beynəlxalq İttifaqın üzvü olan rəsmi turizm təşkilatları tərəfindən ratifikasiya olunmuşdur.
Nizamnamənin ayrılması hissəsi qismində isə Maliyyə Qaydaları çıxış edir. Həmin Qaydalara uyğun olaraq, Təşkilatın maliyyə dövrü 2 illik bir müddəti əhatə edir. Büdcəyə gələn gəlirləri isə Ümumdünya Turizm Təşkilatı Baş Assambleyası tərəfindən müəyyən olunan və hər bir ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsindən və həmin dövlət üçün beynəlxalq turizmin əhəmiyyətindən asılı olaraq, formalaşdırılan yığımlar, o cümlədən digər daxilolmalar təşkil edir.
Ümumdünya Təbəssüm Günü
Ümumdünya Təbəssüm Günü (ing. World Smile Day) — hər il oktyabr ayının ilk cümə günü qeyd olunan bayram. Hər il oktyabr ayının ilk cümə günü Dünya Təbəssüm Günü (World Smile Day) qeyd olunur. Bu gün rəssam Harvi Bollun sayəsində yaranıb. XX əsrin ortalarında o Amerikada yaşayıb. Onun yaradıcılığı mükafatlandırılmırdı: tənqidçilər onunla maraqlanmır, əsərləri çətin ki, ölməzlik qazanardı. Amma necə oldusa "State Mutual Life Assurance Company of America" sığorta şirkətinin nümayəndələri vizitka üçün parlaq və yaddaşlara həkk olacaq simvol fikirləşməyi ona həvalə etdilər. Harvi bu haqda çox düşünmədi, indiki zamanda internet istifadəçilərinin "smaylik" adlandırdığı - gülümsəyən sarı simanı çəkib sifarişçilərə təqdim etdi. Bu 1963-cü ildə baş verib. Sifarişçilər bu işi qəbul etdilər, Bolla 50$ ödədilər.
Ümumdünya Uşaqlar Günü
Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü (ing. International Children's Day) — 1 iyun 1950-ci ildə BMT Baş Assambleyası tərəfindən qeyd olunması qərara alınıb. Həmin gün təşkil olunan "Qadınların Beynəlxalq Konfransı"nda uşaq hüquqlarının təmin edilməsi ilə bağlı təkliflər səslənib və elə həmin tədbirdə də 1 iyun tarixini uşaqların beynəlxalq müdafiəsinə həsr etmək qərarı verilib. Bundan sonra iyunun 1-i Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü kimi tarixə düşüb. Dünyanın əksər ölkələrində olduğu kimi, bu gün Azərbaycanda da qeyd edilir.
Bu bayramla yanaşı BMT -nin Baş Assambleyası tərəfindən 20 noyabr tarixində Ümumdünya Uşaqlar Günü də qeyd olunur. "Ümumdünya Uşaqlar Günü" 1954-cü ildə BMT -nin Baş Assambleyasının № 836 (IX) saylı qətnaməsində 1956-cı ildən bütün dövlətlərdə uşaqların şərəfinə keçirilməsi tövsiyə olunan bayram kimi qeyd olunub.BMT tərəfindən 1959-cu ilin 20 noyabrında "Uşaq Hüquqları Bəyənnaməsi", 1989-cu ildə isə "Uşaq Hüquqları Konvensiyası" qəbul etmişdir.
BMT-nin Uşaq Fondu Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisi tərəfindən Uşaq Hüquqları Konvensiyası (UHK) uşaqların insan hüquqlarını təsdiq edən ilk icbari hüquqa malik beynəlxalq konvensiyadır. 1989-cu ildən bu günədək BMT-yə və ya Cenevrə Konvensiyasına üzv olan ölkələrin sayını üstələyən 193 ölkə tərəfindən ratifikasiya edilmiş UHK demək olar ki, bütün dünyada qəbul edilib.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycan Respublikasında uşaqlara dövlət qayğısının gücləndirilməsi, uşaq problemlərinə vətəndaş cəmiyyəti qurumlarının diqqətinin artırılması və ölkənin uşaqlarla bağlı demoqrafik perspektivlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədi ilə 22 dekabr 2008-ci il tarixli sərəncam imzalamışdır.
Ümumdünya Yer Günü
Beynəlxalq Yer Kürəsi Günü və ya "Ağac Günü" — keçirilmə tarixi XX əsrin 70-ci illərinə təsadüf edir. Senator Heylord Nelsanın təşəbbüsü ilə keçirilən bu bayramda məqsəd insanların diqqətini ətraf mühitin çirkləndirilməsi və canlı aləmin qorunub saxlanması problemlərinə cəlb etmək idi.
Yer Kürəsi Günü ilk dəfə 1970-ci il aprelin 22-də qeyd olundu. 20 milyona yaxın amerikalı müxtəlif tədbirlərdə iştirak edərək hökuməti ekoloji problemləri həll etməyə çağırdı. Həmin vaxtdan etibarən başlanan kütləvi ekoloji hərəkat təbii ehtiyatların qorunmasına və sənaye istehsalı üzərində ekoloji nəzarətə istiqamətləndi. Məhz XX əsrin 70-ci illərindən etibarən şirkətlər ətraf aləmin mühafizəsinə nə qədər vəsait ayırmaları barədə rəsmi məlumat verməyə başladılar.
== Tarixi ==
ABŞ-nin Nebraska ştatının sakini Corc Sterlinq Mortona ştatın yaşıllaşdırılmasına başlamaq üçün əhaliyə müraciət etmişdi. Onun özü və ailəsi ilk olaraq ağac əkməyə başlamışdı. Tezliklə bu təşəbbüs geniş əks-səda doğurmuşdu. İlk "Ağac Günü"ndə ştatın əhalisi təqribən bir milyon ağac əkmişdi.
Ümumdünya cazibə qanunu
Ümumdünya cazibə qanunu — məşhur ingilis fiziki İsaak Nyutonun təklif etdiyi qanuna görə aralarındakı məsafə
R
{\displaystyle R}
, kütlələri
m
1
{\displaystyle m_{1}}
və
m
2
{\displaystyle m_{2}}
olan iki maddi nöqtə bir- birini kütlələrinin hasili ilə düz,aralarındakı məsafənin kvadratı ilə tərs mütənasib olan qüvvə ilə cəzb edir:
F
=
G
⋅
m
1
⋅
m
2
R
2
{\displaystyle F=G\cdot {m_{1}\cdot m_{2} \over R^{2}}}
Qravitasiya sabiti – kütlələri 1 kq, aralarındakı məsafə 1 metr olan iki bircins kürə arasındakı cazibə qüvvəsinə bərabər olan sabitdir, G=
6,673
⋅
10
−
11
{\displaystyle 6{,}673\cdot 10^{-11}}
м³/(кq·san²).
Qravitasiya sahəsinin əsas xassəsi budur:
-Qravitasiya sahəsini mənbəyi kütlədir:böyük kütləli cisimlərin qravitasiya sahəsi kiçik kütləli cisimlərin qravitasiya sahəsinden daha böyükdür.Bilirik ki bütün cisimlər yer tərəfindən cazibə olunur.Həm də Günəş bütün planetləri həmçinin də Yeri cəzb edir.Buna səbəb Günəşin kütləsinin planetlərin kütləsinin hamısından böyük olmasıdır.Ümumdünya cazibə qanunu belə ifadə olunur:
Cazibə qüvvəsi cisimlərin kütlələri ilə düz,arasındakı məsafənin kvadratı ilə tərs asılıdır.
== Nyutonun cazibə qanunun xüsusiyyətləri ==
Nyuton nəzəriyyəsinə görə hər konkret kütlə özünə cəzbetmə sahəsi yaradır, bu sahə qravitasiya sahəsi adlanır. Bu sahənin potensialı var və
M
{\displaystyle M}
kütləli maddi nöqtə üçün qravitasiya potensialının funksiyası belə hesablanır:
φ
(
r
)
=
−
G
M
r
{\displaystyle \varphi (r)=-G{\frac {M}{r}}}
Ümumi halda ρ maddəsinin sıxlığı qaydasız yarananda, φ Puasson təniуinə uyğun gəlir :
Δ
φ
=
−
4
π
G
ρ
,
{\displaystyle \Delta \varphi =-4\pi G\rho ,}
Tənliyin həlli belə götürülür:
φ
=
−
G
∫
ρ
d
V
r
+
C
,
{\displaystyle \varphi =-G\int {\frac {\rho dV}{r}}+C,}
r — dV həcminin elementi ilə φ potensialı hesablanan nöqtə arasındakıməsafədir. С — təxmini görtürülən məlum rəqəmdir.
m
{\displaystyle m}
kütləli maddi nöqtənin qravirasiya sahəsinə təsir edən cəzbetmə qüvvəsinin hesablama tənliyi:
F
(
r
)
=
−
m
∇
φ
(
r
)
{\displaystyle F(r)=-m\nabla \varphi (r)}
Kürəvi simmetrik həcm həcmin mərkəzində yerləşən maddi nöqtə qədər cəzbetmə yaradır.
Böyük kütləli həcm tərəfindən yaradılan qravitasiya sahəsindəki maddi nöqtənin trayektoriyası Kepler qanunu ilə hesablanır.
== Tarixi arayış ==
Ümüdünya cazibə qanunu ideyası Nyutona qədər də bir sıra görkəmli alimlər tərəfindən irəli sürülmüşdü. Bu barədə Epikür, Pyer Qassendi, İohan Kepler, Borelli, Rene Dekart, Roberval, Xristian Hüygens və başqaları öz fikirlərini bildirmişdilər. Kepler hesab edirdi ki, cazibə Günəşə qədər olan məsafəyə əks proporseonaldır; Dekart bildirirdi ki, cazibə fəzada olan küləklərin nəticəsidir.
Ümumdünya gənclər günü
10 noyabr - Ümumdünya gənclər günüdür.
Ümumdünya Gənclər Günü (WYD) 1985-ci ildə Papa II İohann Pavelin təşəbbüsü ilə Katolik Kilsəsi tərəfindən təşkil edilən gənclər üçün tədbirdir. Onun konsepsiyasına Polşada 1960-cı illərdən bəri mövcud olan İşıq-Həyat Hərəkatı təsir etmişdir. Yay düşərgələri Katolik gənclər düşərgəsində 13 gündən çox bir "icma günü" qeyd etdilər. 1986-cı ildə Ümumdünya Gənclər gününün ilk qeyd edilməsi üçün yepiskoplar yeparxiyalarında hər Palm Bazar günü keçiriləcək illik gənclər tədbirini planlaşdırmağa dəvət edildi. Hər il yeparxiya səviyyəsində - əksər yerlərdə 1986-cı ildən 2020-ci ilə qədər Palm Bazar günü və 2021-ci ildən Kral Məsih Bazar günü - və beynəlxalq səviyyədə hər iki-üç ildən bir müxtəlif yerlərdə qeyd olunur. 1995-ci ildə Filippində keçirilən Ümumdünya Gənclər Gününün bağlanış mərasimi 5 milyon nəfərin iştirak etdiyi bir dini tədbirə toplanan ən çox insan sayına görə dünya rekordu qırdı. 20 il sonra yəni 2015- ci ildə Filippində Papa Fransisk tərəfindən qeyd olunan Məsih mərasimində 6 milyon insanın iştirak etdiyi rekord rekordu aşdı. Bu günün qeyd olunması barədə qərar ümumdünya demokratik gənclər federasiyası tərəfindən 1945-ci ilin 29 oktyabr -10 noyabrda Londonda keçirilmiş konfransda qəbul edilib. Gənclər təşkilatlarının beynəlxalq birliyi özündə siyasi, dini baxışlarından, milli mənsubiyətindən asılı olmayaraq bir çox müxtəlif gənclər təşkilatını birləşdirir.
Ümumdünya hörümçək toru
Ümumdünya hörümçək toru və ya Ümumdünya Şəbəkəsi (ing. World Wide Web, qısaca: WWW və ya veb) — internet üzərindən məlumat mübadiləsini təmin edən informasiya sistemi. Bu, İT mütəxəssisləri və həvəskarlarından başqa istifadəçilərə də müraciət etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ümumdünya hörümçək toru sənədlərə və digər veb-resurslara "Hypertext Transfer Protocol" (HTTP) xüsusi qaydalarına uyğun olaraq internet üzərindən daxil olmaq imkanı verir.Sənədlər və endirilə bilən media veb-serverlər vasitəsilə şəbəkəyə təqdim edilir və onları veb-brauzerlər kimi proqramlar vasitəsilə əldə etmək mümkündür. Ümumdünya internetdəki serverlər və resurslar vahid resurs lokatorları (URL) adlanan simvol sətirləri vasitəsilə müəyyən edilir və yerləşdirilir. Orijinal və hələ də çox yayılmış sənəd növü "Hypertext Markup Language" (HTML) ilə formatlanmış veb-səhifədir. Bu işarələmə dili sadə mətni, şəkilləri, quraşdırılmış video və audio məzmunu, mürəkkəb istifadəçi qarşılıqlı əlaqəsini həyata keçirən skriptləri (qısa proqramları) dəstəkləyir. HTML dili həmçinin digər veb resurslarına dərhal çıxışı təmin edən hiperlinkləri (yerləşdirilmiş URL-lər) dəstəkləyir. Veb naviqasiyası və ya veb-sörfinq bir çox veb-saytlarda bu cür hiperlinkləri izləmək üçün istifadə olunan ümumi təcrübədir. Veb proqramlar proqram təminatı kimi fəaliyyət göstərən veb-səhifələrdir.
Ümumdünya irsi komitəsi
Ümumdünya İrs Komitəsi, UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil ediləcək yerləri təyin edən təşkilatdır. Dünya Mədəni və Təbii İrsin Qorunması Konvensiyasının həyata keçirilməsindən məsuldur, Dünya Mirası Fondunun istifadəsini idarə edir və iştirakçı dövlətlərin istəyi ilə maliyyə yardımı paylayır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisi tərəfindən dörd il müddətinə seçilən iyirmi bir üzv dövlətdən ibarətdir.Ümumdünya irsi komitəsinə 21 ölkə daxildir. Hər il komitəyə bir dövlət rəhbərlik edir. İldə bir dəfə iclas keçirilir. İclasa həmin il komitəyə rəhbərlik etmiş, ölkə başçılıq edir. Komitənin əsas işi yeni namizədlər arasında seçim aparmaq və siyahıda olan irslərin vəziyyətini dəyərləndirməkdir. Ümumdünya irsi komitəsi, həm də Ümumdünya Mədəniyyət fondunu idarə edir.
Ümumdünya irsi komitəsinə daxil olan 21 ölkənin siyahısı.
Ümumdünya irsi siyahısı
Ümumdünya irsi, UNESCO tərəfindən tərtib edilmiş, xüsusi mədəni və ya fiziki dəyərə malik olan yerlərdən hər birinə verilən addır.
Ümumdünya irsi siyahısı üçün baxın:
== Siyahı ==
Aşağıda ümumdünya irslərinin siyahısı mövcuddur. Siyahıda hər irsin yanında qəbul edilmə ili qeyd edilmişdir. Bir obyektin yanındakı (T) işarəsi isə o irsin təhlükə altında olduğunu göstərir.
== Asiya və Okeaniyadakı Ümumdünya İrsi ==
Əfqanıstan
Cam minarəsi (2002) (T)
Bamyan Buda heykəlləri (2003) (T) Avstraliya
Büyük Resifi (1981)
Kakadu Milli Parkı (1981)
Villandra gölləri (1981)
Lord Hov Adası (1982)
Tazmaniya, heyvanların yaşadığı dövlət qoruğu (1982)
Avstraliyanın şimalında olan Godvana meşələri (1986)
Uluru və Kata Tjuta Milli Parkları (1987)
Queensland bölgəsində yerləşən tropik bölgələr (1988)
Qərbi Avstraliya (1991)
Fraser Adası (1992)
Avstraliyanın şərqində yerləşən gümüş yataqları (1994)
Herld və McDonald Adaları (1997)
Macquarie Adası (1997)
Büyük göy dağlar (2000)
Purnululu Milli Parkı (2003)
Kral sərgi salonu və Carlton bağları (2004)
Sidney Opera Binası (2007) Banqladeş
Baqerhat məscid şəhəri (1985)
Paharpur şəhərində Budist və Vihara məbədlərinin xarabalıqları (1985)
Sundarban (1997) ÇXR
Ming və Qing sülalələrinin Pekin və Şanxayda yerləşən sarayları (1987)
Xian – ilk Çin imperatorunun məzarının yerləşdiyi abidə. (1987)
Moqao Mağaraları (1987)
Taishan Dağı (1987)
Zhoukoudian dövlət qoruğu (1987)
Böyük Çin səddi (1987)
Huangshan Dağı (1990)
Huanglong elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Jiuzhaigou vadisi elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Vulingyuan elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Vudang Dağında olan tarixi tikililər (1994)
Potala Sarayı (1994)
Dağlarda olan mərkəzlər və ətrafında ki, məbədlər (1994)
Qufu şəhərində olan Kanfutsi məbədi, məzar və müzey kompleksi (1994)
Lushan Milli Parkı (1996)
Emei – elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1996)
Ping Yao (1997)
Suzhou şəhərində yerləşən bağlar (1997)
Tarixi Lijiang şəhəri (1997)
Yaz Saray, Pekin (1998)
Cənnət məbədi (1998)
Dazu Qayaüstü Təsvirləri (1999)
Vuyi Dağı (1999)
Anhui şəhərində tarixi kəndlər (Xidi və Hongcun) (2000)
Ming və Qing sülalələrinin kral məzarlıqları (2000)
Longmen katakomba məzarlar (2000)
Qingcheng Dağı və Dujianyang su anbarı (2000)
Yungang katakomba məzarları (2001)
Üç paralel çay (2003)
Antik Koguryo Krallığının paytaxtı (2004)
Tarixi Macao şəhəri(2005)
Sichuan Panda Barikadaları (2006)
Yin Xu (2006)
Diaolou və ətraf ərazilərdə olan kəndlər (2007)
Cənubi Çin mədəni bölgəsi (2007)
Fujian Tulou (2008)
Sanqingshan Milli Parkı (2008)
Vutai Dağı (2009) İndoneziya
Borobudur məbədi (1991)
Komodo Milli Parkı (1991)
Prambanan məbədi (1991)
Ujung Kulon Milli Parkı (1991)
Sangiran ilk insanların yaşadığı düşərgə (1996)
Lorentz Milli Parkı (1999)
Sumatra şəhərində yağış meşələri (2004) Filippin
Barok Kilisəsi (1993)
Tubbataha Resifi (1993)
Qarğıdalı tarlaları (1995) (T)
Antik Vigan şəhəri (1999)
Puerto-Princesa Milli Parkı (1999) Cənubi Koreya
Haeinsa məbədi, Tripitaka Koreana (1995)
Jongmyo məbədi (1995)
Seokguram katakomba məzarları (1997)
Changdeokgung Sarayı (1997)
Hwaseong Qalası (1997)
Gochang, Hvasun və Gangva (2000)
Gyeongju şəhərində tarixi yerləri (2000)
Volkanik Jeju Adası (2007)
Joseon sülaləsinin məzarlıqı (2009) Hindistan
Agra Qalası (1983)
Ajanta Mağaraları (1983)
Ellora mağaraları (1983)
Tac Mahal (1983)
Mahabalipuram şəhərində olan qalıqlar (1984)
Konarakda yerləşən günəş məbədi (1984)
Manas Təbiət qoruğu (1985) (T)
Kaziranga Milli Parkı (1985)
Keoladeo Milli Parkı (1985)
Goa şəhərində qədim kilsə və monastır (1986)
Fatehpur Sikri (1986)
Hampi qalıqları (1986)
Xacuraho məbədinin qalıqları (1986)
Elephanta Mağaraları (1987)
Böyük Chola məbədi (1987)
Pattadakal qalıqları (1987)
Sundarban Milli Parkı (1987)
Nanda Devi Milli Parkı (1988)
Sanchi Budist məbədi və qalıqları (1989)
Hümayun türbəsi, Dehli (1983)
Qütb Minar kompleksi, Dehli (1993)
Hindistanda dağlarda yerləşən gizli dəmiryol xəttləri (1999)
Bodh Gayada yerləşən Mahabodi məbədi (2002)
Bhimbetka (2003)
Champaner-Pavagadh bölgəsində Arxeoloji məntəqələr (2004)
Chhatrapati Shivaji Terminus (2004)
Qızıl Qala (2007) İran
Nəqşi Cahan meydanı, İsfahan (1979)
Persepolis (1979)
Çoge (1979)
Süleyman taxtı (2003)
Bam və ətraf ərazilər (2004) (T)
Pasargad (2004)
Sultaniyə şəhəri (2005)
Bisotun (2006)
İranda olan erməni kilsələri (2008)
Şuştar su anbarı (2009)
Təbriz qapalı bazarı (2010)
Şeyx Səfi kompleksi (2010) İsrail
Tarixi Qüds şəhəri və xarabalıqları (1981) (İsrail, Kudüs üzerinde hak talep etmektedir) (T)
Masada (2001)
Tarixi Akka şəhəri (2001)
Təl Əviv şəhəri ətrafında yerləşən ağ şəhər (2003)
Müqqədəs İncildə adı qeyd olunan yerlər: Meggido, Hazor və Beer Sheba (2005)
Neqev çöllük ərazidə olan antik şəhərlər kompleksi (2005)
Hayfa şəhərində olan müqqədəs yerlər və qərbi Galilee (2008) Yaponiya
Horyu-jidə Budist məbədinin qalıqları (1993)
Himeji-jo (1993)
Shirakami-Sanchi (1993)
Yakushima (1993)
Tarixi Kyoto, Uji və Otsu şəhərləri (1994)
Tarixi Shirakava-go və Gokayama kəndləri (1995)
Xirosima qardaşlıq heykəli (At(1996)
İtsukuşima məbədi (1996)
Nara şəhərinin qalıqları (1998)
Nikko məbədlər kompleksi (1999)
Ryukyu Krallığının dövrünə aid olan əsərlər (2000)
Kii Dağlarında olan müqqədəs yerlər (2004)
Shiretoko (2005)
İvami Ginzan gümüş mədənləri və ətrafı (2007) Kamboca
Angkor (1992)
Preah Vihear məbədi (2008) Qazaxıstan
Xoca Əhməd Yasəvinin türbəsi (2003)
Tamgalı Qayaüstü Təsvirləri (2004)
Saryarka; şimali Qazaxıstanda göllər (2008) Qırğızıstan
Süleyman – Müqqədəs dağ (2009) KXDR
Koguryo Krallığının məzarlığı (2004) Laos
Luang Prabang şəhəri (1995)
Vat Phou və Champasak antik şəhərlər (2001) Malayziya
Gugung Mulu Milli Parkı (2000)
Kinebalu Milli Parkı (2000)
Maleka və Corctoun şəhərləri (2008) Monqolustan
Uvs Nuur (2003) (Yarısı Rusya'da)
Orxan yenisey abidələri (2004) Nepal
Katmandu Vadisi (1979)
Sagamartha Milli Parkı (1979)
Chitvan Milli Parkı (1984)
Lumbini; Buda'nın Doğum Yeri (1997) Özbəkistan
İtçan Kala (1990)
Buxara şəhərinin qalıqları (1993)
Şehri Sebz antik şəhəri (2000)
Səmərqənd; Mədəniyyətlərin qovuşduğu yer. (2001) Pakistan
Moenjodaro xarabalıqları (1980)
Tahti Bahi budist məbədi və Şehri Bahlol yaxınlığında olan xarabalıqlar (1980)
Taxila (1980)
Lahor qalası və Şalemar bağları (1981) (T)
Makli şəhərinin tarixi yerləri (1981)
Rohtas Qalası (1997) Papua-Yeni Qvineya
Kuk – Əkin sahələri (2008) Solomon adaları
Rennell dövlət qoruğu (1998) Şri-Lanka
Polonnaruwa antik şəhəri (1982)
Sigirya antik şəhəri (1982)
Anuradhapura antik şəhəri (1982)
Gallle antik şəhəri və xarabalıqları (1988)
Müqqədəs Kandy şəhəri (1988)
Sinharaja meşə sahələri (1988)
Dambullada qızıl məbədi (1991) Tailand
Ayutthaya antik şəhəri (1991)
Sukhotai antik şəhəri (1991)
Thungyai təbiət qoruğu (1991)
Ban Chiang antik şəhəri (1992)
Dong Phayayen Khao Yai meşələri (2005) Türkmənistan
Qədim Mary tarix mərkəzi (1999)
Qədim Ürgənç (2005)
Nisa şəhərində yerləşən Part Krallığının Qalası (2007) Vanuatu
Kral Roi Matanın Mülkü (2008) Vyetnam
Hue şəhərinin qalıqları (1993)
Ha Long kəndi (1994)
Hoi An antik şəhəri (1999)
Mənim övladım məbədi (1999)
Phong Nha-Ke Milli Parkı (2003) Yeni Zelandiya
Te Wahipounamu (Qərbi Yeni Zelandiyada yerləşir) (1990)
Tongariro Milli Parkı (1990)
Yeni Zelandiya qərbi qütb adaları (1998)
== Afrika ==
Benin
Abomey Kral Sarayı kompleksi (1985) Botsvana
Tsodilo (2001) Burkina-Faso
Loropeni Xarabalıqları (2009) Efiopiya
Simien Milli Parkı (1978) (T)
Lalibelada dağın icərsində oyulmuş kilsələr (1978)
Fasil Ghebbi (1979)
Aksum (1980)
Aşağı Avash Vadisi (1980)
Aşağı Omo Vadisi (1980)
Tiya (1980)
Harar Jugol; antik şəhəri (2006) Kot-d'İvuar
Nimba Dağı (1981) (yarısı Qvineyada yerləşir) (T)
Tai Milli Parkı (1982)
Comoe Milli Parkı (1983) (T) KDR
Virunqa Milli Parkı (1979) (T)
Kahuzi-Byeqa Milli Parkı (1980) (T)
Qaramba Milli Parkı (1980) (T)
Salonqa Milli Parkı (1984) (T)
Okapi qoruğu (1996) (T) Qabon
Lope Milli Parkı (2007) Qambiya
Ceyms Adası (2003)
Senegambiada daş hasarlar (2006) Qana
Qalalar və Hasarlar, Büyük Acra, ölkənin mərkəzi və qərb hissəsində yerləşir (1979)
Ənənəvi Asanti tikililəri (1980) Qvineya
Nimba Dağı (yarısı Kot-d’İvuarda yerləşir) (1992) (T) CAR
Sterkfontein, Swartkrans, Kromdraai və Environs mağaraları (1999)
Simangaliso Milli Parkı (1999)
Robben Adası (1999)
Drakensberg Dağları (2000)
Mapungubwe Mədəniyyət qoruğu (2003)
Ümid burnuda olan mühafizə mərkəzləri (2004)
Vredefort (2005)
Richtersveld Mədəniyyət qoruğu və Botanika bağı (2007)
Dja Doğa Siti (1987) Kamerun
Dıja təbiət qoruğu (1987) Keniya
Turkana Gölü təbiət qoruğu (1997)
Kenya dağı Milli Parkı (1997)
Lamu intik şəhəri (2001)
Müqqədəs Mikenda Kaya meşələri (2008) Madaqaskar
Tsingy de Bemeraha Milli Parkı (1990)
Ambohimanga Təpələri (2001)
Atsinanada yerləşən yağış meşələri (2007) Mali
Djenne antik şəhəri (1988)
Timbuktu (1988)
Bandigara Təpələri (1989)
Askianın Türbəsi (2004) Malavi
Malavi Gölü Milli Parkı (1984)
Chongoni Qayaüstü Təsvirləri (2006) Mavritaniya
Banc d'Arguin Milli Parkı (1989)
Ouadane, Chinguetti, Tichitt və Oualata antik şəhərləri (1996) Mozambik
Mozambik adası (1991) Namibiya
Tvyfelfonteyn (2007) Niger
Air Dağları və Tenere təbiət qoruğu (1991) (T)
W Milli Parkı (1996) Nigeriya
Sukur Mədəniyyət qoruğu (1999)
Osun və Osogbo Müqqədəs meşələri (2005) MAR
Manovo-Gounda Floris Milli Parkı (1988) (T) Seneqal
Gore Adası (1978)
Niokolo-Koba Beynalxalq park və qoruğu (1981) (T)
Cuc quş yuvaları (1981)
Müqqədəs luis Adası (2000)
Seneqambiyada yerləşən daş hasarlar (yarısı Qambiyada yerləşir) (2006). Seyşel adaları
Aldabra adası (1982)
Vallee de Mai qoruğu (1983) Tanzaniya
Ngorongoro müdafiə zonası (1979)
Kilva Kisivani və Songo Mnara xarabalıqları (1981) (T)
Serengeti dövlət qoruğu (1981)
Selous müdafiə zonası (1982)
Kilimancaro Milli Parkı (1987)
Zənzibarda yerləşən antik daş şəhər (2000)
Kondoa Qayaüstü Təsvirləri (2006) Toqo
Koutammakou (2004) Uqanda
Bvindi Milli Parkı (1994)
Rvenzori Milli Parkı (1994)
Kasubida yerləşən kral məzarları (2001) Kabo-Verde
Cidadə Velha, Ribeira Grandenin tarixi mərkəzi (2009) Zambiya
Viktoriya şəlaləsi (1989) (yarısı Zimbabvedə yerləşir) Zimbabve
Mana Gölləri Milli Parkı (1984)
Büyük Zimbabve Milli Parkı (1986)
Khami Xarabalıqları (1986)
Viktoriya şəlaləsi (1989) (Yarısı Zambiyada yerləşir)
Motabo Dağları (2003)
== Ərəb ölkələri ==
Bəhreyn
Qalat al-Bahrain – Antik Liman və Dilmun Sivilizasiyasının paytaxtı (2005) Əlcəzair
Al Qala, Beni Hammad (1980)
Djemila (1982)
MZab Vadisi (1982)
Tassili Ajjer (1982)
Timgad (1982)
Tipasa (1982)
Əlcazayirdə Kasbah şəhəri (1992) Mərakeş
Tarixi Fas şəhəri (1981)
Tarixi Mərakeş şəhəri (1985)
Ait-Ben-Haddouda yerləşən bədəvi evlər (1987)
Tarixi Meknes şəhəri (1996)
Volubilis antik şəhəri (1997)
Tarixi Tetouan şəhəri (1997)
Tarixi Essaouira şəhəri (2001)
Mazagan – antik portuqaliya koloniyası (2004) İraq
Hatra (1985)
Asur (2003) (T)
Samarra antik şəhəri (2007) (T) Liviya
Cyrene antik şəhər (1982)
Leptis Magna antik şəhər (1982)
Sabratha antik şəhər (1982)
Acacus Dağları Kaya Resimleri (1986)
Tarixi Ghadames şəhəri (1985) Livan
Anjar (1984)
Baalbek (1984)
Biblos (1984)
Sur şəhəri (1984)
Müqqədəs vadi və Allahın sədirləri (1998) Misir
Abu Mena (1979) (T)
Teb antik şəhəri və Nekropolu (1979)
Tarixi Qahirə Şəhəri (1979)
Memfis və Nekropol, Qizada yerləşən piramidalar (1979)
Əbu Simbel (1979)
Müqəddəs Yekaterina monastırı (2002)
Əl-Hitan vadisi (Balinalar Vadisi) (2005) Sudan
Gebel Barkal və Napatan ərazilərində olan abidələr (2003) Suriya
Tarixi Şam şəhəri (1979)
Tarixi Busra şəhəri (1980)
Palmira antik şəhəri (1980)
Tarixi Halep şəhəri (1986)
Crac des Chevaliers və Salah El-Din Qalası (2006) Səudiyyə Ərəbistanı
El Hicr antik şəhəri (2008) Tunis
El Jem Amfiteatrı (1979)
Tarixi Tunis şəhəri (1979)
Kartaca (1979)
Ichkeul Milli Parkı (1980)
Kerkuane antik şəhəri və Nekropol (1985)
Kairouan (1988)
Tarixi Sus şəhəri (1988)
Dougga (1997) Oman
Bahla Qalası (1987)
Bat, Al-Khutm və Al-Ayn antik şəhərləri (1988)
Ərəb oriks mağarası (1994) (2007-ci ildə siyahıdan çıxarılmışdır.)
Frankincense (2000)
Aflaj Su anbarı və mədəni qoruğu (2006) İordaniya
Petra (1995)
Quseir Amra (1995)
Um er-Rasas (2004) Yəmən
Tarixi Şibam şəhəri (1982)
Tarixi Sana şəhəri (1986)
Tarixi Zabid şəhəri (1993) (T)
Socotra Adası (2008)
== Avropa ==
Almaniya
Aachen Kafedralı (1978)
Speyer Kafedralı (1981)
Würzburg meydaı və bağları (1981)
Vies Kilsəsi (1983)
Augustusburg və Falkenlust Qalaları (1984)
Məryəm Ana Kafedralı və Müqqədəs Maykl Kilsəsi(1985)
Trier Roma qalıqları, Müqqədəs.
Ümumdünya sülhü (Bəhailik)
Bəhai dininin mərkəzi qayəsi dünya xalqlarının birliyini bərqərar etməkdir. Bəhaullah qətiyyətli şəkildə bildirirdi ki, "Allah Əmrini və Onun Dinini canlandıran təməl məqsəd bəşər aləminin maraqlarının qorunması və onun birliyinin irəlilədilməsi"dir. Öz yazılarında, Bəhaullah, sülhə gedən yolu 2 mərhələdə təsvir edirdi - kiçik sülh və böyük sülh.
Kiçik sülh mahiyyətcə dünya xalqları arasıdna kollektiv təhlükəsizlik razılaşmasıdır. Bu razılaşmaya görə, təcavüzkar tərəf ortaya çıxanda xalqların biri digərini qorumağa qalxır, o zamana ki, təcavüzkar ərazi qəsb etməyə, yaxud qonşu xalqı məhv etməyə çalışır. Kiçik sülh əhatə sahəsində məhdudlaşır, təməl sistemin qurulması, milli sərhədlərin ümumi qəbulu və xalqların suverenliyi. Bəhailər inanır ki, kiçik sülh İlahi iradə vasitəsilə irəliləyir və prosesə bəhailərin birbaşa təsiri gözəçarpmayacaq qədər azdır.
Böyük sülh kiçik sülh prosesinin nəhayi hədəfidir və özlüyündə mənəvi və sosial birliyi nəzərdə tutur - o dövr ki, dünya xalqları həqiqətən başqa xalqları özlərindən fərqləndirmir və bir-birilərinə qayğı göstərirlər, nəinki sadəcə bir-birilərinə dözürlər. Bu prosesə Bəhai baxışı ondan ibarətdir ki, bu Bəhai təlimlərinin, prinsiplərinin və tətbiqlərinin bütün dünya boyunca yayılması ilə mümkündür. Dünya sülhü və onun təməl elementləri haqqında Ümumdünya Ədalət Evinin "Dünya Sülhü Vədi" sənədində yazılmışdır.
Afrikadakı Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Afrikadakı Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (UNESCO) Afrikada 145 Ümumdünya irsi obyekti təyin etmişdir. Bu obyektlər 35 suveren dövlətdə yerləşir.
== Ümumdünya irsi obyektlərinin seçimi ==
Dövlətlər arasında siyahıya daxil olmuş obyekt sayına görə Cənubi Afrika Respublikası on obyekt ilə liderdir. Ardınca doqquz obyektin yerləşdiyi Efiopiya və Mərakeş, daha sonra səkkiz obyekt ilə Tunis və yeddi obyekt ilə Əlcəzair, Misir, Keniya, Seneqal və Tanzaniya gəlir. Siyahıya daxil olan on ölkənin hər birində yalnız bir obyekt var. Dörd obyekt iki ölkə arasında paylaşılır: Maloti-Drakensberq parkı (Lesoto və Cənubi Afrika), Nimba dağı Təbiət Qoruğu (Kot d'İvuar və Qvineya), Seneqambiya daş çevrələri (Qambiya və Seneqal) və Viktoriya şəlaləsi (Zambiya və Zimbabve). Sanqa meşəsi (Mərkəzi Afrika Respublikası, Kamerun və Konqo) və V-Arli-Pencari kompleksi (Benin, Burkina Faso və Niger) isə üç ölkə arasında bölüşdürülür.Qitədən Ümumdünya irsi siyahısına ilk obyektlər 1978-ci ildə, Seneqaldakı Qore adası və Efiopiyadakı Lalibela qaya kilsələri yazılmışdır.Somali hökuməti 1972-ci il Ümumdünya irsi konvensiyasının üzvü olmadığı üçün Somalidə rəsmi Ümumdünya irsi obyekti yoxdur. Bununla birlikdə, ölkədə Ümumdünya irsi statusu üçün gələcək namizəd olacağına inanılan bir çox arxeoloji ərazi var.UNESCO-nun Ümumdünya irsi komitəsi hər il siyahıya yeni obyektlər yaza bilər və ya artıq meyarlara cavab verməyən obyektləri siyahıdan çıxara bilər. Seçim altısı mədəni (i-vi), dördü isə təbii (vii – x) irsə aid olan on meyara əsaslanır. "Qarışıq obyektlər" olaraq təyin olunan bəzi obyektlər həm mədəni, həm də təbii irsi təmsil edir.
Albaniyada Ümumdünya irsi obyektləri
Albaniyada Ümumdünya irsi obyektləri — Albaniyada mədəni və təbii irs əmlaklarının UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına yazılmış və ya ölkənin ilkin siyahısına daxil edilmiş siyahıdır. Aşağıdakı siyahı Albaniya Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısıdır.
Albaniyada Ümumdünya İrsi Abidələrinin siyahısı
Albaniyada Ümumdünya irsi obyektləri — Albaniyada mədəni və təbii irs əmlaklarının UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına yazılmış və ya ölkənin ilkin siyahısına daxil edilmiş siyahıdır. Aşağıdakı siyahı Albaniya Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısıdır.
Albaniyadakı ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Albaniyada Ümumdünya irsi obyektləri — Albaniyada mədəni və təbii irs əmlaklarının UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına yazılmış və ya ölkənin ilkin siyahısına daxil edilmiş siyahıdır. Aşağıdakı siyahı Albaniya Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısıdır.
Asiya və Okeaniyadakı Ümumdünya İrsi
Əfqanıstan
Cam minarəsi (2002) (T)
Bamyan Buda heykəlləri (2003) (T) Avstraliya
Büyük Resifi (1981)
Kakadu Milli Parkı (1981)
Villandra gölləri (1981)
Lord Hov Adası (1982)
Tazmaniya, heyvanların yaşadığı dövlət qoruğu (1982)
Avstraliyanın şimalında olan Godvana meşələri (1986)
Uluru və Kata Tjuta Milli Parkları (1987)
Queensland bölgəsində yerləşən tropik bölgələr (1988)
Qərbi Avstraliya (1991)
Fraser Adası (1992)
Avstraliyanın şərqində yerləşən gümüş yataqları (1994)
Herld və McDonald Adaları (1997)
Macquarie Adası (1997)
Büyük göy dağlar (2000)
Purnululu Milli Parkı (2003)
Kral sərgi salonu və Carlton bağları (2004)
Sidney Opera Binası (2007) Banqladeş
Baqerhat məscid şəhəri (1985)
Paharpur şəhərində Budist və Vihara məbədlərinin xarabalıqları (1985)
Sundarban (1997) ÇXR
Ming və Qing sülalələrinin Pekin və Şanxayda yerləşən sarayları (1987)
Xian – ilk Çin imperatorunun məzarının yerləşdiyi abidə. (1987)
Moqao Mağaraları (1987)
Taishan Dağı (1987)
Zhoukoudian dövlət qoruğu (1987)
Böyük Çin səddi (1987)
Huangshan Dağı (1990)
Huanglong elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Jiuzhaigou vadisi elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Vulingyuan elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Vudang Dağında olan tarixi tikililər (1994)
Potala Sarayı (1994)
Dağlarda olan mərkəzlər və ətrafında ki, məbədlər (1994)
Qufu şəhərində olan Kanfutsi məbədi, məzar və müzey kompleksi (1994)
Lushan Milli Parkı (1996)
Emei – elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1996)
Ping Yao (1997)
Suzhou şəhərində yerləşən bağlar (1997)
Tarixi Lijiang şəhəri (1997)
Yaz Saray, Pekin (1998)
Cənnət məbədi (1998)
Dazu Qayaüstü Təsvirləri (1999)
Vuyi Dağı (1999)
Anhui şəhərində tarixi kəndlər (Xidi və Hongcun) (2000)
Ming və Qing sülalələrinin kral məzarlıqları (2000)
Longmen katakomba məzarlar (2000)
Qingcheng Dağı və Dujianyang su anbarı (2000)
Yungang katakomba məzarları (2001)
Üç paralel çay (2003)
Antik Koguryo Krallığının paytaxtı (2004)
Tarixi Macao şəhəri(2005)
Sichuan Panda Barikadaları (2006)
Yin Xu (2006)
Diaolou və ətraf ərazilərdə olan kəndlər (2007)
Cənubi Çin mədəni bölgəsi (2007)
Fujian Tulou (2008)
Sanqingshan Milli Parkı (2008)
Vutai Dağı (2009) İndoneziya
Borobudur məbədi (1991)
Komodo Milli Parkı (1991)
Prambanan məbədi (1991)
Ujung Kulon Milli Parkı (1991)
Sangiran ilk insanların yaşadığı düşərgə (1996)
Lorentz Milli Parkı (1999)
Sumatra şəhərində yağış meşələri (2004) Filippin
Barok Kilisəsi (1993)
Tubbataha Resifi (1993)
Qarğıdalı tarlaları (1995) (T)
Antik Vigan şəhəri (1999)
Puerto-Princesa Milli Parkı (1999) Cənubi Koreya
Haeinsa məbədi, Tripitaka Koreana (1995)
Jongmyo məbədi (1995)
Seokguram katakomba məzarları (1997)
Changdeokgung Sarayı (1997)
Hwaseong Qalası (1997)
Gochang, Hvasun və Gangva (2000)
Gyeongju şəhərində tarixi yerləri (2000)
Volkanik Jeju Adası (2007)
Joseon sülaləsinin məzarlıqı (2009) Hindistan
Agra Qalası (1983)
Ajanta Mağaraları (1983)
Ellora mağaraları (1983)
Tac Mahal (1983)
Mahabalipuram şəhərində olan qalıqlar (1984)
Konarakda yerləşən günəş məbədi (1984)
Manas Təbiət qoruğu (1985) (T)
Kaziranga Milli Parkı (1985)
Keoladeo Milli Parkı (1985)
Goa şəhərində qədim kilsə və monastır (1986)
Fatehpur Sikri (1986)
Hampi qalıqları (1986)
Xacuraho məbədinin qalıqları (1986)
Elephanta Mağaraları (1987)
Böyük Chola məbədi (1987)
Pattadakal qalıqları (1987)
Sundarban Milli Parkı (1987)
Nanda Devi Milli Parkı (1988)
Sanchi Budist məbədi və qalıqları (1989)
Hümayun türbəsi, Dehli (1983)
Qütb Minar kompleksi, Dehli (1993)
Hindistanda dağlarda yerləşən gizli dəmiryol xəttləri (1999)
Bodh Gayada yerləşən Mahabodi məbədi (2002)
Bhimbetka (2003)
Champaner-Pavagadh bölgəsində Arxeoloji məntəqələr (2004)
Chhatrapati Shivaji Terminus (2004)
Qızıl Qala (2007) İran
Nəqşi Cahan meydanı, İsfahan (1979)
Persepolis (1979)
Çoge (1979)
Süleyman taxtı (2003)
Bam və ətraf ərazilər (2004) (T)
Pasargad (2004)
Sultaniyə şəhəri (2005)
Bisotun (2006)
İranda olan erməni kilsələri (2008)
Şuştar su anbarı (2009)
Təbriz qapalı bazarı (2010)
Şeyx Səfi kompleksi (2010) İsrail
Tarixi Qüds şəhəri və xarabalıqları (1981) (İsrail, Kudüs üzerinde hak talep etmektedir) (T)
Masada (2001)
Tarixi Akka şəhəri (2001)
Təl Əviv şəhəri ətrafında yerləşən ağ şəhər (2003)
Müqqədəs İncildə adı qeyd olunan yerlər: Meggido, Hazor və Beer Sheba (2005)
Neqev çöllük ərazidə olan antik şəhərlər kompleksi (2005)
Hayfa şəhərində olan müqqədəs yerlər və qərbi Galilee (2008) Yaponiya
Horyu-jidə Budist məbədinin qalıqları (1993)
Himeji-jo (1993)
Shirakami-Sanchi (1993)
Yakushima (1993)
Tarixi Kyoto, Uji və Otsu şəhərləri (1994)
Tarixi Shirakava-go və Gokayama kəndləri (1995)
Xirosima qardaşlıq heykəli (At(1996)
İtsukuşima məbədi (1996)
Nara şəhərinin qalıqları (1998)
Nikko məbədlər kompleksi (1999)
Ryukyu Krallığının dövrünə aid olan əsərlər (2000)
Kii Dağlarında olan müqqədəs yerlər (2004)
Shiretoko (2005)
İvami Ginzan gümüş mədənləri və ətrafı (2007) Kamboca
Angkor (1992)
Preah Vihear məbədi (2008) Qazaxıstan
Xoca Əhməd Yasəvinin türbəsi (2003)
Tamgalı Qayaüstü Təsvirləri (2004)
Saryarka; şimali Qazaxıstanda göllər (2008) Qırğızıstan
Süleyman – Müqqədəs dağ (2009) KXDR
Koguryo Krallığının məzarlığı (2004) Laos
Luang Prabang şəhəri (1995)
Vat Phou və Champasak antik şəhərlər (2001) Malayziya
Gugung Mulu Milli Parkı (2000)
Kinebalu Milli Parkı (2000)
Maleka və Corctoun şəhərləri (2008) Monqolustan
Uvs Nuur (2003) (Yarısı Rusya'da)
Orxan yenisey abidələri (2004) Nepal
Katmandu Vadisi (1979)
Sagamartha Milli Parkı (1979)
Chitvan Milli Parkı (1984)
Lumbini; Buda'nın Doğum Yeri (1997) Özbəkistan
İtçan Kala (1990)
Buxara şəhərinin qalıqları (1993)
Şehri Sebz antik şəhəri (2000)
Səmərqənd; Mədəniyyətlərin qovuşduğu yer.
Asiya və Okeaniyadakı ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Əfqanıstan
Cam minarəsi (2002) (T)
Bamyan Buda heykəlləri (2003) (T) Avstraliya
Büyük Resifi (1981)
Kakadu Milli Parkı (1981)
Villandra gölləri (1981)
Lord Hov Adası (1982)
Tazmaniya, heyvanların yaşadığı dövlət qoruğu (1982)
Avstraliyanın şimalında olan Godvana meşələri (1986)
Uluru və Kata Tjuta Milli Parkları (1987)
Queensland bölgəsində yerləşən tropik bölgələr (1988)
Qərbi Avstraliya (1991)
Fraser Adası (1992)
Avstraliyanın şərqində yerləşən gümüş yataqları (1994)
Herld və McDonald Adaları (1997)
Macquarie Adası (1997)
Büyük göy dağlar (2000)
Purnululu Milli Parkı (2003)
Kral sərgi salonu və Carlton bağları (2004)
Sidney Opera Binası (2007) Banqladeş
Baqerhat məscid şəhəri (1985)
Paharpur şəhərində Budist və Vihara məbədlərinin xarabalıqları (1985)
Sundarban (1997) ÇXR
Ming və Qing sülalələrinin Pekin və Şanxayda yerləşən sarayları (1987)
Xian – ilk Çin imperatorunun məzarının yerləşdiyi abidə. (1987)
Moqao Mağaraları (1987)
Taishan Dağı (1987)
Zhoukoudian dövlət qoruğu (1987)
Böyük Çin səddi (1987)
Huangshan Dağı (1990)
Huanglong elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Jiuzhaigou vadisi elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Vulingyuan elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992)
Vudang Dağında olan tarixi tikililər (1994)
Potala Sarayı (1994)
Dağlarda olan mərkəzlər və ətrafında ki, məbədlər (1994)
Qufu şəhərində olan Kanfutsi məbədi, məzar və müzey kompleksi (1994)
Lushan Milli Parkı (1996)
Emei – elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1996)
Ping Yao (1997)
Suzhou şəhərində yerləşən bağlar (1997)
Tarixi Lijiang şəhəri (1997)
Yaz Saray, Pekin (1998)
Cənnət məbədi (1998)
Dazu Qayaüstü Təsvirləri (1999)
Vuyi Dağı (1999)
Anhui şəhərində tarixi kəndlər (Xidi və Hongcun) (2000)
Ming və Qing sülalələrinin kral məzarlıqları (2000)
Longmen katakomba məzarlar (2000)
Qingcheng Dağı və Dujianyang su anbarı (2000)
Yungang katakomba məzarları (2001)
Üç paralel çay (2003)
Antik Koguryo Krallığının paytaxtı (2004)
Tarixi Macao şəhəri(2005)
Sichuan Panda Barikadaları (2006)
Yin Xu (2006)
Diaolou və ətraf ərazilərdə olan kəndlər (2007)
Cənubi Çin mədəni bölgəsi (2007)
Fujian Tulou (2008)
Sanqingshan Milli Parkı (2008)
Vutai Dağı (2009) İndoneziya
Borobudur məbədi (1991)
Komodo Milli Parkı (1991)
Prambanan məbədi (1991)
Ujung Kulon Milli Parkı (1991)
Sangiran ilk insanların yaşadığı düşərgə (1996)
Lorentz Milli Parkı (1999)
Sumatra şəhərində yağış meşələri (2004) Filippin
Barok Kilisəsi (1993)
Tubbataha Resifi (1993)
Qarğıdalı tarlaları (1995) (T)
Antik Vigan şəhəri (1999)
Puerto-Princesa Milli Parkı (1999) Cənubi Koreya
Haeinsa məbədi, Tripitaka Koreana (1995)
Jongmyo məbədi (1995)
Seokguram katakomba məzarları (1997)
Changdeokgung Sarayı (1997)
Hwaseong Qalası (1997)
Gochang, Hvasun və Gangva (2000)
Gyeongju şəhərində tarixi yerləri (2000)
Volkanik Jeju Adası (2007)
Joseon sülaləsinin məzarlıqı (2009) Hindistan
Agra Qalası (1983)
Ajanta Mağaraları (1983)
Ellora mağaraları (1983)
Tac Mahal (1983)
Mahabalipuram şəhərində olan qalıqlar (1984)
Konarakda yerləşən günəş məbədi (1984)
Manas Təbiət qoruğu (1985) (T)
Kaziranga Milli Parkı (1985)
Keoladeo Milli Parkı (1985)
Goa şəhərində qədim kilsə və monastır (1986)
Fatehpur Sikri (1986)
Hampi qalıqları (1986)
Xacuraho məbədinin qalıqları (1986)
Elephanta Mağaraları (1987)
Böyük Chola məbədi (1987)
Pattadakal qalıqları (1987)
Sundarban Milli Parkı (1987)
Nanda Devi Milli Parkı (1988)
Sanchi Budist məbədi və qalıqları (1989)
Hümayun türbəsi, Dehli (1983)
Qütb Minar kompleksi, Dehli (1993)
Hindistanda dağlarda yerləşən gizli dəmiryol xəttləri (1999)
Bodh Gayada yerləşən Mahabodi məbədi (2002)
Bhimbetka (2003)
Champaner-Pavagadh bölgəsində Arxeoloji məntəqələr (2004)
Chhatrapati Shivaji Terminus (2004)
Qızıl Qala (2007) İran
Nəqşi Cahan meydanı, İsfahan (1979)
Persepolis (1979)
Çoge (1979)
Süleyman taxtı (2003)
Bam və ətraf ərazilər (2004) (T)
Pasargad (2004)
Sultaniyə şəhəri (2005)
Bisotun (2006)
İranda olan erməni kilsələri (2008)
Şuştar su anbarı (2009)
Təbriz qapalı bazarı (2010)
Şeyx Səfi kompleksi (2010) İsrail
Tarixi Qüds şəhəri və xarabalıqları (1981) (İsrail, Kudüs üzerinde hak talep etmektedir) (T)
Masada (2001)
Tarixi Akka şəhəri (2001)
Təl Əviv şəhəri ətrafında yerləşən ağ şəhər (2003)
Müqqədəs İncildə adı qeyd olunan yerlər: Meggido, Hazor və Beer Sheba (2005)
Neqev çöllük ərazidə olan antik şəhərlər kompleksi (2005)
Hayfa şəhərində olan müqqədəs yerlər və qərbi Galilee (2008) Yaponiya
Horyu-jidə Budist məbədinin qalıqları (1993)
Himeji-jo (1993)
Shirakami-Sanchi (1993)
Yakushima (1993)
Tarixi Kyoto, Uji və Otsu şəhərləri (1994)
Tarixi Shirakava-go və Gokayama kəndləri (1995)
Xirosima qardaşlıq heykəli (At(1996)
İtsukuşima məbədi (1996)
Nara şəhərinin qalıqları (1998)
Nikko məbədlər kompleksi (1999)
Ryukyu Krallığının dövrünə aid olan əsərlər (2000)
Kii Dağlarında olan müqqədəs yerlər (2004)
Shiretoko (2005)
İvami Ginzan gümüş mədənləri və ətrafı (2007) Kamboca
Angkor (1992)
Preah Vihear məbədi (2008) Qazaxıstan
Xoca Əhməd Yasəvinin türbəsi (2003)
Tamgalı Qayaüstü Təsvirləri (2004)
Saryarka; şimali Qazaxıstanda göllər (2008) Qırğızıstan
Süleyman – Müqqədəs dağ (2009) KXDR
Koguryo Krallığının məzarlığı (2004) Laos
Luang Prabang şəhəri (1995)
Vat Phou və Champasak antik şəhərlər (2001) Malayziya
Gugung Mulu Milli Parkı (2000)
Kinebalu Milli Parkı (2000)
Maleka və Corctoun şəhərləri (2008) Monqolustan
Uvs Nuur (2003) (Yarısı Rusya'da)
Orxan yenisey abidələri (2004) Nepal
Katmandu Vadisi (1979)
Sagamartha Milli Parkı (1979)
Chitvan Milli Parkı (1984)
Lumbini; Buda'nın Doğum Yeri (1997) Özbəkistan
İtçan Kala (1990)
Buxara şəhərinin qalıqları (1993)
Şehri Sebz antik şəhəri (2000)
Səmərqənd; Mədəniyyətlərin qovuşduğu yer.
Avropada UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Burada Avropada UNESCO ümumdünya irsinin siyahısı təqdim olunmuşdur.
== Xarici keçidlər ==
UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısı - UNESCO rəsmi saytı. (ing.)
UNESCO-nun Dünya İrs Statistikası - UNESCO rəsmi saytı.
Avropada YUNESKO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Burada Avropada UNESCO ümumdünya irsinin siyahısı təqdim olunmuşdur.
== Xarici keçidlər ==
UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısı - UNESCO rəsmi saytı. (ing.)
UNESCO-nun Dünya İrs Statistikası - UNESCO rəsmi saytı.
Avropada YUNESKO ümumdünya irsinin siyahısı
Burada Avropada UNESCO ümumdünya irsinin siyahısı təqdim olunmuşdur.
== Xarici keçidlər ==
UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısı - UNESCO rəsmi saytı. (ing.)
UNESCO-nun Dünya İrs Statistikası - UNESCO rəsmi saytı.
Azərbaycanda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Azərbaycan memarlığının ümumdünya mədəni irsi siyahısına Şirvanşahlar Sarayı və Qız Qalası ilə birlikdə İçəri şəhər və Qobustan Qaya Sənəti Mədəni Landşaftı daxildir. Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildə UNESCO-ya üzv qəbul edilmiş, 1996-cı ildə isə UNESCO və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq haqqında memorandum imzalanmışdır. Bakı şəhərinin tarixi mərkəzi olan İçəri şəhər memarlıq kompleksi 2000-ci ildə, Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu isə 2007-ci ildə Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır.
Azərbaycanda YUNESKO-nun Ümumdünya irsi
Azərbaycan memarlığının ümumdünya mədəni irsi siyahısına Şirvanşahlar Sarayı və Qız Qalası ilə birlikdə İçəri şəhər və Qobustan Qaya Sənəti Mədəni Landşaftı daxildir. Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildə UNESCO-ya üzv qəbul edilmiş, 1996-cı ildə isə UNESCO və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq haqqında memorandum imzalanmışdır. Bakı şəhərinin tarixi mərkəzi olan İçəri şəhər memarlıq kompleksi 2000-ci ildə, Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu isə 2007-ci ildə Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır.
Azərbaycanda YUNESKO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Azərbaycan memarlığının ümumdünya mədəni irsi siyahısına Şirvanşahlar Sarayı və Qız Qalası ilə birlikdə İçəri şəhər və Qobustan Qaya Sənəti Mədəni Landşaftı daxildir. Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildə UNESCO-ya üzv qəbul edilmiş, 1996-cı ildə isə UNESCO və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq haqqında memorandum imzalanmışdır. Bakı şəhərinin tarixi mərkəzi olan İçəri şəhər memarlıq kompleksi 2000-ci ildə, Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu isə 2007-ci ildə Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır.
Belçikada UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Belçika Krallığının UNESCO-nun Ümumdünya irsi Siyahısında, 12 ad (2016-cı ilə qədər) var, bu ümumi 1,1% -ni (2018-ci il üçün 1092) təşkil edir. Bütün obyektlər mədəni meyarlara əsasən verilmişdir və onlardan 4-ü insan dəhşətinin şüarı (kriteriya i) kimi tanınır. Əlavə olaraq, 2016-cı ilədək Belçikada 17 sayt Dünya İrs Siyahısına daxil olmaq üçün namizədlərdəndir. Belçika, 24 iyul 1996-cı ildə Dünya Mədəniyyət və Təbiət Varlığının Müdafiəsi Konvensiyasını təsdiqlədi. Belçikada yerləşən ilk iki sayt 1998-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi Komitəsinin 22-ci sessiyasında siyahıya alınmışdır.
== Siyahı ==
Bu cədvəldə obyektlər UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısının əlavə olunduqları qaydada təşkil edilir..
== Obyektlərin coğrafi yeri ==
== İlkin siyahı ==
Cədvəldə obyektlər ilkin siyahıya əlavə olunduqları qaydada yerləşdirilir. Bu siyahıda Belçika hökumətinin Dünya İrs Siyahısına yazılmaq üçün namizəd kimi təklif etdiyi xüsusiyyətlər daxildir.
Belçikada YUNESKO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Belçika Krallığının UNESCO-nun Ümumdünya irsi Siyahısında, 12 ad (2016-cı ilə qədər) var, bu ümumi 1,1% -ni (2018-ci il üçün 1092) təşkil edir. Bütün obyektlər mədəni meyarlara əsasən verilmişdir və onlardan 4-ü insan dəhşətinin şüarı (kriteriya i) kimi tanınır. Əlavə olaraq, 2016-cı ilədək Belçikada 17 sayt Dünya İrs Siyahısına daxil olmaq üçün namizədlərdəndir. Belçika, 24 iyul 1996-cı ildə Dünya Mədəniyyət və Təbiət Varlığının Müdafiəsi Konvensiyasını təsdiqlədi. Belçikada yerləşən ilk iki sayt 1998-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi Komitəsinin 22-ci sessiyasında siyahıya alınmışdır.
== Siyahı ==
Bu cədvəldə obyektlər UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısının əlavə olunduqları qaydada təşkil edilir..
== Obyektlərin coğrafi yeri ==
== İlkin siyahı ==
Cədvəldə obyektlər ilkin siyahıya əlavə olunduqları qaydada yerləşdirilir. Bu siyahıda Belçika hökumətinin Dünya İrs Siyahısına yazılmaq üçün namizəd kimi təklif etdiyi xüsusiyyətlər daxildir.
Biosfer qoruqlarının ümumdünya şəbəkəsi
Biosfer qoruqlarının ümumdünya şəbəkəsi - davamlı inkişaf prinsipinin əməli tətbiqi formalarından biri, yəni mühafizə olunan ərazilərin elə tipidir ki, qoruqlardan və milli parklardan fərqli olaraq ətraf mühitin mühafizəsi ilə yanaşı ekoloji cəhətdən ciddi məhdudlaşdırılmış təsərrüfat fəaliyyəti də nəzərdə tutulur.
Dünyanın müxtəlif ölkələrində artıq 553 biosfer rezervat fəliyyət göstərir ki, bunlar da əslində insanın ətraf mühitlə yeni qarşılıqlı əlaqələrinin həyata keçirildiyi “adacıqlardır”. Biosfer rezervatların bəşəriyyətin gələcək inkişafı üçün böyük əhəmiyyəti ilə əlaqədar dünyanın müxtəlif ölkələrində bu məsələyə həsr olunmuş elmi-praktiki forumlar keçirilir.
Cənubi Koreyadakı Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Koreyanın Dünya İrsi Dünya Mədəni İrsinin qeydiyyat meyarlarına uyğun olaraq Dünya Mirasları Komitəsi tərəfindən qeydiyyata alınmış Koreyanın Dünya İrslərinə (Dünya Mədəni İrsi və Dünya Təbii İrsi) deyilir.
UNESCO-nun Dünya İrsləri YUNESKO tərəfindən təyin olunmuş və bəşəriyyət üçün əhəmiyyətli bir dəyər daşıdığı qəbul edilən təbii və mədəni abidələrin məcmusudur. 1972-ci ilin noyabrında 17-ci Baş Assambleyada qəbul edilmiş “Dünya Mədəni və Təbii İrslərinin qorunması haqqında Konvensiya”ya uyğun olaraq müəyyən edilir.
Dünya irsləri, tarixi əhəmiyyət daşıyan mədəni irslərə, yer kürəsinin tarixini özündə yaxşı əks etdirən təbii irslərə və onların hər ikisinin xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən kompleks irslərə bölünür.
Koreya Respublikası 14 sentyabr 1988-ci ildə YUNESKO-ya üzv olmuşdur. 1995-ci ildə Bulguksa və Seokguram, Haeinsa Jangyeongpanjeon və Jongmyo Koreya üzrə ilk dəfə Dünya Mədəni İrsi olaraq qeydiyyata alınmışdır. 2007-ci ildə Cecu vulkanik adası və lava mağaraları Ümumdünya Təbii İrsi olaraq qeydə alınmış və bu günə qədər 13 mədəni və 1 təbii irsi Dünya Mirasları siyahısındadır.
Cənubi Koreyadakı Ümumdünya irsinin siyası
Koreyanın Dünya İrsi Dünya Mədəni İrsinin qeydiyyat meyarlarına uyğun olaraq Dünya Mirasları Komitəsi tərəfindən qeydiyyata alınmış Koreyanın Dünya İrslərinə (Dünya Mədəni İrsi və Dünya Təbii İrsi) deyilir.
UNESCO-nun Dünya İrsləri YUNESKO tərəfindən təyin olunmuş və bəşəriyyət üçün əhəmiyyətli bir dəyər daşıdığı qəbul edilən təbii və mədəni abidələrin məcmusudur. 1972-ci ilin noyabrında 17-ci Baş Assambleyada qəbul edilmiş “Dünya Mədəni və Təbii İrslərinin qorunması haqqında Konvensiya”ya uyğun olaraq müəyyən edilir.
Dünya irsləri, tarixi əhəmiyyət daşıyan mədəni irslərə, yer kürəsinin tarixini özündə yaxşı əks etdirən təbii irslərə və onların hər ikisinin xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən kompleks irslərə bölünür.
Koreya Respublikası 14 sentyabr 1988-ci ildə YUNESKO-ya üzv olmuşdur. 1995-ci ildə Bulguksa və Seokguram, Haeinsa Jangyeongpanjeon və Jongmyo Koreya üzrə ilk dəfə Dünya Mədəni İrsi olaraq qeydiyyata alınmışdır. 2007-ci ildə Cecu vulkanik adası və lava mağaraları Ümumdünya Təbii İrsi olaraq qeydə alınmış və bu günə qədər 13 mədəni və 1 təbii irsi Dünya Mirasları siyahısındadır.
Dilçilik Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi
Dilçilik Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi (ing. Universal Declaration of Linguistic Rights; "Barselona Bəyannaməsi" olaraq da tanınır) — 1996-cı ildə Beynəlxalq PEN Klubu və bir sıra qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən dil hüquqları, xüsusilə nəsli kəsilməkdə olan dillərin hüquqlarını dəstəkləyən bir sənəd. Bəyannamə 6-9 iyun 1996-cı il tarixlərində Barselonada keçirilən Dünya Dil Hüquqları Konfransının yekununda qəbul edildi . Elə həmin il Bəyannamə YUNESKO-nun Baş direktoruna təqdim edildi, lakin YUNESKO-dan rəsmi təsdiq almadı .
== Tarixi ==
1948-ci il Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində (UİHB) dildən insan hüququ kimi bəhs edilsə də, dil hüququ açıq şəkildə sadalanmır və göstərilmir.Sonradan qəbul edilmiş bir sıra beynəlxalq insan hüquqları sənədləri, dillərin hüquqları ilə bu və ya digər şəkildə, xüsusən:
Milli və ya etnik, dini və linqvistik azlıqlara mənsub olan şəxslərin hüquqları haqqında bəyannamə
İnsan Hüquqlarının və Əsas Azadlıqların Müdafiəsi Konvensiyası
Regional Dillər üçün Avropa Xartiyası
Milli Azlıqların Müdafiəsi Çərçivə Konvensiyası
Mülki və Siyasi Hüquqlara dair Beynəlxalq Pakt
Xalqların Kollektiv Hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsi.Eyni zamanda, qlobal miqyasda bütün dillərin və ya dil hüquqlarının qorunması ilə əlaqəli heç bir məcburi sənəd yox idi . Bu baxımdan bu boşluğu doldurmaq üçün cəhdlər edilmişdir.
Ümumdünya Dil Haqları Bəyannaməsi ideyası ilk dəfə 1984-cü ildə Beynəlxalq Müasir Dil Müəllimləri Federasiyasında (FIPLV) ifadə edilmişdir. Bəzi əsas dil hüquqlarını və təhsilə təsirlərini formalaşdıran Braziliya Dilçilik Dərnəyinin keçmiş prezidenti professor Fransişku Qomeş de Matuş tərəfindən irəli sürülmüşdür.
Bəyannamənin ideyası 1987-ci ildə Beynəlxalq Mədəniyyətlərarası Rabitə İnkişaf Dərnəyinin Resifidə keçirilən 12-ci seminarında daha da inkişaf etdirildi. Seminarda dil hüquqları hüququ bəyannaməsinin tətbiqi tövsiyə olundu və dil hüququ əsas növlərindən bəzilərinin ilkin bəyannaməsi qəbul edildi.
Dəniz Növlərinin Ümumdünya Reyestri
Dəniz Növlərinin Ümumdünya Reyestri (ing. World Register of Marine Species) – dəniz orqanizmlərinin adlarının səlahiyyətli və hərtərəfli siyahısını təmin etmək məqsədi daşıyan taksonomik verilənlər bazasıdır.
== Tarixi ==
DNÜR 2008-ci ildə təsis edilib və Leyden Milli Təbiət Tarixi Muzeyində Jacob van der Land (və bir neçə həmkarı) tərəfindən tərtib edilmiş Dəniz Növlərinin Avropa Reyestrindən və UNESCO-IOC-nin Dəniz Orqanizmlərinin Reyestrindən (URMO) yaranıb. .O, ilk növbədə Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilir və Belçikanın Ostend şəhərindəki Flanders Dəniz İnstitutu (FDİ) tərəfindən keçirilir. DNÜR bir sıra digər biomüxtəliflik layihələri, o cümlədən Qlobal Biomüxtəliflik İnformasiya Vasitəsi və Həyat Ensiklopediyası ilə rəsmi müqavilələr bağlayıb. 2008-ci ildə DNÜR dəniz həyatının siyahıyaalınmasının başa çatdığı 2010-cu ilə qədər bütün dəniz növlərinin müasir qeydinə sahib olacağına ümid etdiyini bildirdi.
2018-ci ilin fevral ayına olan məlumata görə, DNÜR-də 480,931 dəniz növünün adı (sinonimlər daxil olmaqla) siyahıları var, onlardan 240,633-ü etibarlı dəniz növləridir (95% yoxlanılıb). Onların məqsədi təxminən 240.000-dən çox dəniz növünün hər biri üçün siyahıya sahib olmaqdır.
VLIZ eyni zamanda ümumi infrastrukturdan istifadə edərək Dəniz və Dəniz Qeyri Nəsillərinin Müvəqqəti Reyestrinə (IRMNG) ev sahibliyi edir.
World Echinoidea Database 27 fevral 2015-ci ildə Qlobal Biomüxtəliflik İnformasiya Vasitəsinin siyahısına salındı, lakin sonradan rədd edildi.
Fransadakı ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Fransada Respublikasında UNESCO-nun ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı — Fransa Respublikasında UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısında (2017-ci il üçün) 43 obyekt var ki, bu da ümumi sayının 3,7%-ni (2021-ci il üçün 1154) təşkil edir.
39 obyekt mədəni meyarlar üzrə siyahıya salınıb, onlardan 19-u insan dahiliyinin şah əsəri kimi tanınıb (meyar i), 3 təbii meyarlar altında, hər biri müstəsna gözəllik və estetik əhəmiyyətə malik təbiət hadisəsi kimi tanınıb (meyar vii) , və 1 qarışıq xüsusiyyət, həmçinin vii meyarına cavab verir.
Bundan əlavə, 2017-ci ilə qədər Fransada 37 obyekt Ümumdünya İrs Siyahısına daxil olmaq üçün namizədlər sırasındadır.
Fransa Respublikası 27 iyun 1975-ci ildə Ümumdünya Mədəni və Təbii İrsin Mühafizəsi Konvensiyasını ratifikasiya etmişdir.
Fransada yerləşən ilk beş obyekt 1979-cu ildə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 3-cü sessiyasında siyahıya alınmışdır.
== Siyahı ==
Bu cədvəldə obyektlərr UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına əlavə olunma ardıcıllığı ilə verilmişdir.
== İlkin siyahı ==
Cədvəldə obyektlər ilkin siyahıya əlavə olunduqları ardıcıllıqla düzülüb. Bu siyahıda Fransa hökuməti tərəfindən ümumdünya irsi siyahısına namizəd olaraq təklif edilən obyektlər göstərilib.
Gürcüstan Xalqları Ümumdünya Konqresi
ýGŸrcŸstan Xalglarõ †mŸmdŸnya Kongresi (GX†K)ý – GŸrcŸstanda və xaricində yaşayan gŸrcŸlərin ictimai təşkilatõ; 2009 il mart ayında təsis olunmuşdu.
== Struktur və rəhbərlik ==
GXÜKün baş ofisi Venada, Avstriyada yerləşir. Rusiya filialı Sankt-Peterburqda açılmışdır.
Prezident, Aleksandr Yebralidze Rusiya biznesmeni, OAO ˝Talion˝un baş direktorudur.
Prezident müavinin, Badri Meladze, Moskva şəhərində GUP ˝Stoliçnıye apteki˝ təşkilatõnda baş direktorunun təhlŸkəsizlik Ÿzrə mŸavinidir.
Prezident mŸavini, Vladimir Xomeriki yenilikilik və investisiyalar sahəsində mŸtəxəssislərin Rusiya dšvlət akademiyasõnda rektorun məsləhətisidir.
Rusiya filialõnõn direktoru – Aleksandr Kinteraya.
== Fəaliyyət ==
Kongresin müraciətində Gürcüstanı böhran vəziyyətindən stabil demokratik inkişaf yoluna çıxartmaq və vahid, bitərəf, azad, iəklənən GŸrcŸstanõ yaratmaq məqsədi elan edilir. Mixail Saakaşvilinin GŸrcŸstan prezidenti vəzifəsindən kšnŸllŸ istefa haqqõnda təklif irəli sŸrŸlŸr.
Onlayn konfransında İA Regnum GXÜKün Tbilisidə gürcü filialı aşmaq, šz gəzetini, radiostansiyasõnõ və televiziya kanalõnõ yaratmaq planlarõ haqqõnda bildirilmişdir.
Gürcüstanda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Gürcüstanda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı Gürcütanda yerləşən mədəni və ya təbiət miraslarının UNESCO-un Dünya İrsi siyahısına və ya müvəqqəti irs siyahısına düşənlərdən ibarətdir.
== Siyahı ==
== İlkin siyahı ==
Cədvəldə obyektlər ilkin siyahıya əlavə olunduqları qaydada yerləşdirilir. Bu siyahıda Gürcüstanın hökuməti tərəfindən Dünya İrs Siyahısına yazılmaq üçün namizəd kimi təklif olunan xüsusiyyətlər var.
Gürcüstanda YUNESKO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Gürcüstanda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı Gürcütanda yerləşən mədəni və ya təbiət miraslarının UNESCO-un Dünya İrsi siyahısına və ya müvəqqəti irs siyahısına düşənlərdən ibarətdir.
== Siyahı ==
== İlkin siyahı ==
Cədvəldə obyektlər ilkin siyahıya əlavə olunduqları qaydada yerləşdirilir. Bu siyahıda Gürcüstanın hökuməti tərəfindən Dünya İrs Siyahısına yazılmaq üçün namizəd kimi təklif olunan xüsusiyyətlər var.
Hindistanda ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı
Hindistanda YUNESKO-nun ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısına 40 obyekt daxildir (2021-ci il üçün), bu, ümumi rəqəmin 3,1%-ni (2021-ci il üçün 1154) təşkil edir. Siyahıya 32 obyekt mədəniyyət meyarlarına görə, 7 obyekt təbii meyarlara görə, 1 obyekt mədəni və təbii meyarlara görə daxil edilib. 13 obyekt insanın yaradıcılığının şah əsəri kimi tanınır (meyar i), 3 obyekt təbiət fenomeni və ya müstəsna təbii gözəlliyə və estetik əhəmiyyətə malik məkan kimi tanınır (meyar vii). Bundan əlavə, 2022-ci ildən ölkədəki 49 obyekt ümumdünya irs siyahısına daxil olmaq üçün namizədlər sırasındadır. Hindistan Ümumdünya Mədəni və Təbii İrsin Mühafizəsi Konvensiyasını 1977-ci il noyabrın 14-də ratifikasiya edib. Hindistandakı ilk obyektlər 1983-cü ildə YUNESKO-nun ümumdünya irs komitəsinin 7-ci sessiyasında siyahıya alınıblar.
== Siyahı ==
Bu cədvəldə obyektlər YUNESKO-nun ümumdünya irs siyahısına əlavə olunduqları ardıcıllıq ilə verilmişdir.
=== Obyektlərin coğrafi yerləşməsi ===
== İlkin siyahı ==
Cədvəldə obyektlər ilkin siyahıya əlavə olunduqları ardıcıllıqla düzülür. Bu siyahıda Hindistan hökuməti tərəfindən ümumdünya irs siyahısına əlavə edilmək üçün namizəd olaraq təklif edilən obyektlər göstərilmişdir.