ƏBDÜLQƏDİR

Əbdülqədir Geylani – İslam alimi, Qadiriyyə təriqətinin qurucusu. == Həyatı == İranın Gilan əyalətində 1078 (H. 471) də doğulub. Ləqəbi, Əbu Məhəmməddir. Mühyiddin, Gövs-ül-əzəm, Qütbü Rəbbani, Sultan-ul-övliya, Qütbü əzəm kimi ləqəbləri vardır. Atası Əbu Saleh bin Musa Cəngidostdur. Həsənin oğlu Həsəni Müsənnanın oğlu Abdullahın soyundandır. Anasının adı Fatimə, ləqəbi Ümm-ül-xeyr olub seyidədir. Bunun üçün Abdülqədir Geylani, həm seyid, həm şərifdir. Hüseynin övladına seyid, Həsəninkinə şərif deyilir. Abdülqədir Geylani 1166 (H.561) da Bağdadda vəfat etdi.

Əbdülqadir Marağayi vә ya Әbdülqadir Maraği — Azərbaycan türklərindən olan böyük alim. == Həyatı == Musiqi Azərbaycan xalqının həyatının bütün sahələrində həmişə xüsusi yer tutub. Görünür, elə buna görə də orta əsrlərdə bütün Şərq musiqisinin nəzəriyyə və təcrübi məsələlərini əhatə etmiş Səfiəddin Urməvi və Əbdülqədir Marağayi kimi iki korifey məhz Azərbaycandan çıxmışdı. Əbdülqədir ibn Qeybi əl-Hafiz Əl-Marağayi XIV əsrin ortalarında Azərbaycanın məşhur elm və mədəniyyət mərkəzlərindən sayılan Marağa şəhərində anadan olub. Orta əsrlərin bir çox digər alimləri kimi Marağayi də hərtərəfli təhsil almışdı. O, şərq musiqi nəzəriyyəsini dərindən mənimsəmiş, gözəl xanəndə, musiqiçi, bəstəkar, rəssam – xəttat və şair olmuşdur. Marağayi öz şerlərini Azərbaycan türkcəsi, fars və ərəb dillərində yazıb. Marağayi özünün yazdığı kimi, şeirlərinin əksər qismini Azərbaycanda və İraq türkləri arasında geniş yayılmış Segah, Üşşaq və Nəva muğamlarına uyğun vəznlərdə qələmə alıb. Onun atası Mövlana Qeybi tanınmış musiqiçi idi. Əbdülqədir özünün "Ma-qasid əl-Əlhan" adlı əsərində bu barədə yazır: "Mənim atam Qeybi müxtəlif elmlərdə və xüsusilə də musiqidə çox qabağa getmişdi.

Əbdülqədir Paşa (ö. 1685) — IV Mehmed səltənətində müxtəlif vəzifələrdə xidmət edən Osmanlı dövlət xadimi, kaptan-ı dəryası. == Həyatı == Doğum tarixi məlum deyil. Atası Sultan Mehmed dönəminin kaptan-ı dəryalarından Hüsambəyzadə Əli Paşadır. Bu səbəblə bəzi mənbələrdə Hüsambəyzadə olaraq anılır. Dərya bəylərindən olub, atasının vəfatının ardından 1661-ci ilin dekabrında kaptan-ı dəryalığa gətirildi. Ancaq 2 ay sonra vəzifədən alınaraq Rodos bəylərbəyi, 1663-cü ildə isə Sivas sancaqbəyi olaraq təyin edildi. Ardından ikinci dəfə Rodos bəylərbəyliyinə təyin edilsə də, çox keçmədən kaptan olaraq Qara dənizə göndərildi. 1680-ci ildə Mustafa Paşanın vəfatı ilə başsız qalan Osmanlı donanmasını İstanbula gətirmişdir. Bu xidməti mükafatlandırıldı və üçüncü dəfə Rodos bəylərbəyi təyin edildi.

Əbdülqədir Əfəndi (1514, Konstantinopol – 18 aprel 1594, Konstantinopol) — Osmanlı müdərrisi, qazı və şeyxülislamı. == Həyatı == 1514-cü ildə İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Yavuz Sultan Səlim dövrünün Rumeli başqazılarından Müəyyədzadə Əbdürrəhman Əfəndinin qardaşı Şeyx Hacı Əfəndinin oğludur. Bu səbəblə Şeyxi təxəllüsü ilə tanınır. İlk təhsilini aldıqdan sonra dayısı və qaynatası olan Əbusuud Əfəndinin müridi oldu və ondan mədrəsə təhsili aldı. Müdərrisliyə isə Gəliboludakı Saruca Paşa və Bursadakı İldırım mədrəsələrində başladı. Daha sonra 1551–1562-ci illərdə Çorluda Əhməd Paşa, İstanbulda Hasəki, Sahn-ı səman, Ayasofya və Süleymaniyə mədrəsələrində müdərris, ardından Dəməşq, Misir, Bursa və İstanbulda qazı olaraq xidmət göstərdi. 1570-ci ildə Anadolu, 1571-ci ildə Rumeli başqazısı oldu. 1573-cü ildə bu vəzifədən öz istəyilə ayrıldı və 1583-cü ildə Süleymaniyə darülhədisinə müdərris oldu. 8 may 1587-ci ildə Çivizadə Mehmed Əfəndinin ölümü ilə şeyxülislamlığa gətirildi.

Əbdülqədir Aksu – 12 oktyabr 1944 Diyarbakır. Türkiyəli siyasətçi. Türkiyənin keçmiş Daxili İşlər naziri və hazırda Vakıfbankın idarə heyətinin üzvü.O, Türkiyənin 59-cu hökumətində Daxili İşlər naziri, TBMM-nin 22, 23 və 24-cü dövrlərində Ədalət və İnkişaf Partiyasının İstanbul millət vəkillərindəndir. Daha əvvəl TBMM-nin 18 və 20-ci dövründə Ana Vətən Partiyası Diyarbəkir millət vəkili, 21-ci dövrdə Fəzilət Partiyasının İstanbul millət vəkili olub. 47-ci hökumətdə 2 il Daxili İşlər naziri, 53-cü hökumətdə isə Cənub-Şərqi Anadolu layihəsindən məsul olan dövlət naziri vəzifələrində çalışıb. Cümhuriyyət tarixində Şükrü Kaya (4028 gün) və Süleyman Soyludan (2521 və hələ də davam edir) sonra ən uzun müddət (2444 gün) Daxili İşlər naziri olan üçüncü şəxsdir. == Həyatı və təhsili == Əbdülqədir Aksu 1944-cü il 12 oktyabrda Diyarbəkirda anadan olub. Ailəsi əsasən kürd mənşəli olan Aksunun babası isə Rumelidən sürgün edilmiş bir alban idi. Babası Osman ağa, Diyarbəkirə gələndən sonra kürd Cəmil Paşanın kürəkəni olub. Orta məktəbi Diyarbəkir Ziya Gökalp liseyində tamamladıqdan sonra 1968-ci ildə Ankara Universitetindən Siyasi Elmlər Fakültəsini bitirib.

Əbdülqədir üsyanı — 1832–1847 illərdə Əmir Əbdülqadirin rəhbərliyi ilə Əlcəzairdə fransız işğalçılarına qarşı xalq üsyanı. Üsyanın gedişində Oran vilayətinin ərəb-bərbər tayfaları fransızları dəfələrlə məğlubiyyətə uğratmış, onları 24 fevral 1834-cü il və 30 may 1837-cü ildə sülh müqavilələri bağlamağa məcbur etmişdilər. Fransa Əbdülqadirin hakimiyyətini tanımışdı. Üsyançılar Qərbi Əlcəzairin çox hissəsində əmirlik yaratmışdılar. Əmirliyin müxtəlif tayfalarının könüllüləri ilə yanaşı, nizami ordusu da var idi. Silah və hərbi sursat istehsalı nizama salınmış, bir neçə müdafiə xətti yaradılmışdı. 18 oktyabr 1838-ci ildə Fransa hökuməti 1837-ci il sülh müqaviləsini pozmuşdu. General Büjonun 100 minlik ordusu 1843-cü ildə iri feodalların satqınlığı nəticəsində zəifləyən əmirliyin ərazisini işğal etmişdir. Əbdülqadir Mərakeşdə gizlənmişdir. 1845–1846 illərdə mübarizəni davam etdirən Əlcəzair xalqı yenidən işğalçılara qarşı çıxdıqda, Mərakeşdən qayıdan Əbdülqadir üsyana başçılıq etmişdir.

Mirzə Əbdülqədir Vüsaqi və ya Əbdülqadir İsmayılzadə (1865, Sayadlı, Xızı rayonu – 1914, Bakı) ― azərbaycanlı şair, yazıçı. “Şah İsmayıl”, “Seyfəlmülk” opera librettolarının, “Yusif və Züleyxa”, “Əli xan” və “Şahzadə İsmayıl” adlı dram əsərlərinin müəllifidir. Mikayıl Müşfiqin atasıdır. == Həyatı və yaradıcılığı == Əbdülqadir İsmayılzadə 1865-ci ildə Xızıda Sayadlı kəndində anadan olub. Atası Molla İsmayıl Xızı kəndinin tanınmış məktəbdarlarından olub. İbtidai təhsilini əvvəl öz atası Molla İsmayıldan alıb. Bir az sonra ərəb dilinə daha ətraflı bələd olmaq üçün Quba qazısı Axund Zəkidən ərəbcə təhsili alıb. Bir müddət Xızıda atasının yerində əski üsulda məktəbdarlıq edib. Sonra 1902-ci ildə Bakıya köçmüş burada müəllimlik fəaliyyətinə davam etmişdir. Bir müddət Cəfər Cabbarlıya da dərs deyib.

Əbdülqədir Həmidi Əfəndi (İsparta – 1548, Bursa) — Osmanlı alimi, müdərrisi, şairi və şeyxülislamı. == Həyatı == Həmid sancaqbəyliyinə bağlı İspartalı Mehmed Əfəndinin oğludur. Bu səbəblə Həmidi və ya İsparta Çələbisi olaraq anılır. Müxtəlif şəxslərdən din dərsləri aldı və Qara Seyid Əfəndi tərəfindən məzun oldu. Zeyrəkzadə Rüknəddin Əfəndinin müridi olmuş, Bursadakı Sultan mədrəsəsində onun xidmətini görmüşdür. Bir müddət sonra Sultan Süleyman Qanuninin yaxın adamlarından Mustafa ağaya xüsusi dərslər verdi. Onun vasitəçiliyi ilə İstanbulda Hacı Həsənzadə, Bursada Sultan və ardından İstanbulda Sahn-ı Səman mədrəsələrində müdərris oldu. Daha sonra qazı olaraq Bursa və İstanbulda fəaliyyət göstərdi, 1523-cü ildə isə Anadolu başqazısı oldu. 14 il qaldığı bu vəzifədə dürüstlüyü ilə tanınan Əbdülqədir Əfəndi bir çox hadisəyə də şahid oldu. Rumeli başqazısı olan Fənarizadə ilə birlikdə Molla Qabizi divan məclisində mühakimə edə bilmədiyi üçün Sultan Süleyman tərəfindən danlanmış, elmi yetərsizliyi və bəzi siyasi məsələlər səbəbilə 1537-ci ildə 150 axca təqaüdlə vəzifədən alındı.

Əbdülqədir Kamil Məhəmməd (ərəb. عبد القادر كميل محمد‎; fr. Abdoulkader Kamil Mohamed; 1 iyul 1951, Obok regionu[d]) — 2013-cü ildən etibarən Cibutinin Baş naziri olan cibutili siyasətçi. == Həyatı == Məhəmməd 1951-ci ildə indiki Cibutinin şimalında yerləşən Obok bölgəsindəki Souali şəhərində anadan olub.Fransanın Limoja Universitetində təhsil alıb, texniki elmlər dərəcəsinə sahibdir, ixtisası isə su təsərrüfatı və ətraf mühitdir. == Fəaliyyəti == === Ümumi === Məhəmməd fəaliyyətinə Cibutidə su idarəsində başladı. Orada 1978–1979-cu illərdə müvəqqəti baş direktor, 1983–2005 -ci illərdə isə baş direktor olaraq çalışdı.1981-ci ildə Məhəmməd Tərəqqi uğrunda Xalq Partiyasına qatıldı. 2012-ci ilin sentyabr ayında TXP-ın vitse-prezidenti seçilənə qədər tədricən siyasi arenada yüksəldi. 2012-ci ilin noyabrında birliyin prezidenti təyin edildi.2005-ci ilin mayından 2011-ci ilin mayınadək Məhəmməd Cibuti hökumətində Kənd Təsərrüfatı Naziri vəzifəsində çalışıb. 2011-ci ilin may ayında Müdafiə Naziri təyin edildi.Məhəmməd eyni zamanda Milli Məclisin deputatı kimi fəaliyyət göstərib. UMP-ın parlamentdəki qələbəsindən sonra 22 fevral 2013-cü ildə yenidən vəzifəyə seçilib.

Abdulla ibn Əbdülqədir Münşi (malay dilində Abdullah bin Abdul Kadir Munshi) (1796–1854) — malay maarifçisi və yazıçısı. Sadəcə Abdullah munşi adı ilə də tanınır. Malayziyada müasir Malay ədəbiyyatının banisi hesab edilir. == Həyatı == 1796-cı ildə Malakkada anadan olub. Tacir oğludur. Mənşəcə ərəb, bir tərəfi də tamillidir. Britaniya imperiyasının dövlər xadimi, erudit-şərqşünas, Nusantra tarixi və mədəniyyəti üzrə mütəxəssis Tomas Stemford Rafflzın katibi olub. Abdulla ibn Əbdülqədir Münşi Xristian missionerlərə və hind sipahilərə malay dili tədris edib. O eyni zamanda Malayya barədə məlumat toplayan ingilis alimlərinə kömək edirdi. 1854-cü ildə Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində vəfat edib.