ƏHLİ-BEYT

Məhəmməd peyğəmbərin qızı Fatimə və Əli İbn Əbu Talibin izdivacından davam edən peyğəmbər ailəsinə verilən addır. Bunların konkret olaraq kimlərdən ibarət olması haqqında müsəlman ilahiyyatçıları arasında fikir ayrılığı vardır.

Onların bəzilərinə görə peyğəmbərin əhlibeyti dedikdə bütün ailəsi nəzərdə tutulur.

Onlar bu siyahıya peyğəmbərin əmiləri Əbu Talib, Abbas və Həmzəni də daxil edirlər; İslama gec gəldiklərinə görə peyğəmbərin digər əmilərini onun əhli-beyti hesab etməmişdirlər.

Bundan başqa İslam alimlərinin çoxu Quran (33: 32, 33) ayəsinə istinad edərək Məhəmməd peyğəmbərin əhli-beytinə onun həyat yoldaşlarını da daxil etmişdirlər.

Müsəlmanların çoxu Məhəmməd peyğəmbərin qızı Fatimənin Əli ibn Əbu Taliblə evliliyindən doğulmuş oğullarını və onların bütün sonrakı nəsillərini də əhli-beyt hesab etmişdirlər. Əlinin peyğəmbərin əmisi oğlu olduğu kimi, İslama erkən yaşlarından gəlməsi, daha sonra müsəlman cəmiyyətinin inkişaf etməsində böyük rol oynaması bilinməkdədir.

Bəzi rəvayətlərdə Məhəmməd peyğəmbər öz qızı Fatiməni, onun həyat yoldaşı Əlini, eləcə də onların övladları olan Həsən və Hüseyni öz əhli-beyti adlandırmışdır.

Buna görə şiələr, Əlinin soyundan olanlardan bəzi şəxsləri xəlifə və imam kimi qəbul edirlər. Onlar Quranın müxtəlif ayələri və hədisləri buna dəlil gətirmişlər. Onlar ən başlıca dəlil kimi hədislərin birində Məhəmməd peyğəmbərin Qədir-Xum adlanan yerdə “Mən hər kimin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdır” sözlərini göstərirlər.

Ancaq, İslam alimlərinin əksəriyyətinə görə bu hədisdə Əlinin imamlığı birbaşa vurğulanmamışdır. Onlar qeyd edirlər ki, burada deyilən “mövla” sözünün bir çox mənaları vardır. Bu söz ərəb dilində cənab, köməkçi, əmioğlu, sevimli, istəkli, himayəçi, idarəçi, başçı, yardımçı, qohum, qonşu, dost və başqa mənalarda işlənilə bilər. Bəziləri isə bu hədisin zəif və etibarsız olduğunu iddia etmişdirlər.

İslam alimlərinin az bir hissəsi isə Qədir- Xum hadisəsini həqiqət hesab edərək, burada işlənilən “mövla” sözünün yalnız “cənab” mənasında başa düşülməsində israrlıdırlar.

Onların fikrincə bu da Əlinin imamlığına dəlalət edir.

İslam tarixində Əməviləri devirmək yolu ilə əhli-beyti xilafətə gətirmək məqsədini güdmüş güclü hərəkatlar olmuşdur. Onlar əsasən Əli ibn Əbu Talib və Abbas soyunun tərəfdaşları olmuşdurlar. Abbasilər bu hərəkatlar arasında ən fəalı olmuşdur. Bu səbəblərdən də Abbasilər xilafəti ələ keçirə bilmişdirlər. Bu da sonralar Ələvilərlə (I) Abbasilərin arasındakı qarşıdurmaları daha da alovlandırmışdır. Ələvilər Abbasiləri xilafəti zorla ələ keçirmək, ədalətsizlik və çoxsaylı günahlarda günahlandırmışdırlar. Abbasilər isə onları hər zaman təqib etmişdirlər.

Bununla belə, Əlinin imamətini qəbul edənlər onun çoxsaylı soyunun arasında kimlərin imam (icma öndəri) olması problemində birliyə gələ bilməmişdirlər. Onların hamısı imamın öz varisini aydın göstərişlə təyin etməsini vacib hesab edirdilər. İmamların varislərinin çoxu onların oğulları olurdu, ancaq liderlik qardaşdan qardaşa da ötürülə bilərdi (Həsəndən Hüseynə keçdiyi kimi). Bəzi imamların qardaş və oğullarının çox olduğundan, onlardan kimin imam olması məsələsində Əli tərəfdarları arasında şübhələr və ixtilaflar ortaya çıxırdı. Bu qarşıdurmalar onların arasında müxtəlif təriqətlərin yaranması ilə nəticələnmişdir.

ƏHLİ-BEYT

Digər lüğətlərdə

ƏHLİ-BEYT

ƏHLİ-BEYT

əhli-beyt

ƏHLİ-BEYT

ƏHLİ-BEYT

Obastana Qoşul.