PLANETARİ

Planetarium — səma sferasını ulduzlar, planetlər və peyklərlə, meteorlarla nümayiş etdirən elm və təhsil müəssisəsi; həmçinin günəş və ay tutulmaları, Ay, Mars, Veneranın panoramaları və yer kürəsinin iqlim zonaları da daxildir. == Ümumi məlumat == Planetariumlarda nümayiş xüsusi “Planetarium” qurğusundan istifadə etməklə həyata keçirilir. Adətən nümayiş astronomiya, astronavtika və yer elmləri üzrə mühazirələr ilə müşayiət olunur. Planetariumun yaradılması ilk dəfə 1919-cu ildə Münhendəki Alman Muzeyinin yaradıcısı O.Miller tərəfindən təklif edilmişdir. 1923-cü ilə qədər, ilk proyeksiya aparatı Yenadakı Zeiss fabrikində quruldu, oktyabr ayında Deutsches muzeyinin illik iclasında nümayiş etdirildi və dekabrın sonunda ictimaiyyət üçün quraşdırıldı. 1925-ci ilin mayında həmin Alman Muzeyində planetarium açıldı. Elə həmin il Yenada ikinci aparat quraşdırılıb. İlk proyeksiya cihazları müəyyən coğrafi enlik üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ulduzlu səmanın istənilən enliyə malik bir nöqtə üzərində nümayişi 1925-ci ildə V.Bauersfeld tərəfindən dünya şöhrəti qazanmış böyük Zeiss aparatının yaradılmasından sonra mümkün olmuşdur. Qərb yarımkürəsində ilk planetarium (Adler Planetarium və Astronomiya Muzeyi, Çikaqo, ABŞ) 1930-cu ildə yaranmışdır.

Xarkov planetariyası — Xarkov kosmik və təhsil mərkəzi. == Maraqlı faktlar == Planetariumun zalında Ukraynada Yerin ən böyük relyef qlobusu var. Muzeydə Sovet Lunoxodlarında (Xarkov velosiped zavodu tərəfindən istehsal olunur) quraşdırılmış təkərlər kimi əsl təkər görə bilərsiniz. Xarkov Planetariumu ilk süni Yer peyki buraxıldığı ildə - 1957-ci ildə açılıb. Bina 1912-1915-ci illərdə sinaqoq kimi tikilmiş, 1915-1936-cı illərdə fəaliyyət göstərmişdir. 1920-ci illərdə Xarkovdakı bütün yəhudi icması Mordvinov sinaqoqundan idarə olunurdu. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı binanın dağıdılması aradan qaldırıldıqdan sonra onun T.Şevçenko adına Ukrayna Dram Teatrı bir müddət orada fəaliyyət göstərmişdir.