сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера 1) дишегьлидин кьилел алай чӀарарикай хранвай яргъи чӀун. Ви сивиз кьий акьван иер, Лацу хъуьхъвер, чӀулав кифер... Е. Э. Хьана хьи. Ада вичин дабан гатазвай яргъи кифер кьамал кӀватӀна, косынкадиз тӀвал гана. 3. Э. Пата вил авайди. Кифер дишегьлидин, иллаки рагъэкъечӀдай патан уьлквейра, кьетӀен лишан, кьетӀен гуьзелвал я. ЛГ, 1993, 21. X. Ватан хуьдай югъ атайла, киферилай гъил къачур рушарин гьакъиндай чна садрани-кьведра кхьенач. М. Ж. Офицерханум. 2) сараривай атӀуз тежедай ргай якӀун чӀунар. Кифер авай кӀус заз гумир. Р.
* киф атӀайди! обр., $; дишегьлияр сад-садав пис гьиссералди рахадайла, ишлемишдай гаф.
* киф атӀуй! $; межд: дишегьлийри сада масадаз ийидай къаргъиш. ☼ КИФ гафунин тарих чирун патал эвелни-эвел а гаф чна дагьустандин амай чӀаларихъ галаз гекъигна кӀанда. Абурай аквазва: гьал (авар. чӀ.), чуричутӀи (дарг. чӀ.), хӀаллу (лак чӀ), ургъай (табасаран чӀ). Аквазвани квез, исятда чна киф лугьузвайдаз гьар чӀала вичин тӀвар, гаф ава. Ихьтин дуьшуьшда чавай лугьуз жеда: 1) я умуми гаф чи чӀаларай квахьнава, 2) я а киф лагьана тӀвар ганвай затӀ дагъустанвияр умуми чӀалалай элячӀна чпин кьилдин чӀаларал рахаз башламишай девирда арадиз атана, гьавиляй гьар са халкьди адал вичин чӀалан тӀвар эцигна. И кьве фикирдикай гьим дуьзди ятӀа чирун патал чна инсаниятдин тарихдикай кхьенвай ктабар кӀелна кӀанда. Ингье, зи вилик "ИСТОРИЯ. ДРЕВНЕГО МИРА. Том Ӏ. ДРЕВНИЙ ВОСТОК (М.: 1937, 448 ч.) ктаб ква. Ина къадим девиррин вишелай виниз дишегьлийрин, итимрин шикилар ава, - амма садахъни - я итимдиз, я дишегьлидиз - киф(ер) авач, абурун кьилел алай чӀарар сад хьиз хкатӀнаваз кьамухъ чкӀанва. ИкӀ хьайила, чавай къейд ийиз жеда: къадим девирда кифер анжах дишегьлийринди яз хьанвач. Им а девирра инсандиз киф чизвачир лагьай гафни туш. Чизвай: 5000 йисан инлай вилик Крит островда Миной пачагьдин девирдин инсанар къалурдайла, художникри гьам рушарин, гьам гадайрин кьилихъ кифер язава. Гила гаф чна романдин авторриз гун: "На рассвете Мирто (Мирто - Сократан кьве папакай рикӀ алай ва жегьил папан тӀвар я. - А. Г.) остригла свои желтые волосы. Ксантипа (Ксантипа - Сократан муькуь папан тӀвар я - А. Г.), сидя на постели, следила за ее действиями. Подумала: это она в знак траура " Гила чавай и гафуникай чӀалан барадай гьихьтин баянар аватӀа, гьадал элячӀайтӀани жеда. Чи суьгьбетдин мурадрикай сад киф гафунин ва ада къалурзавай затӀуни тарих чирун я И кардихъ гьам умуми инсаниятдин, гьамни чи халкьдин тарихдин, медениятдин рекьяй мана ава. Гила чавай са умуми къейд авуртӀани жеда: дишегьлиди киф атӀунихъ гьар журедин манаяр авай. Лезгийри лагьайтӀа, киф гьам беябурвилин, гьамни ясда гьатунин лишан яз атӀузвай. Инал лагьай кьве лишандин мана чаз «Яллагь, ви киф атӀуй!» лугьудай къаргъишдай чир жезва. Дугъриданни, рушарин киферал ашукь тахьай, абуру кьил элкъуьр тавур гьи шаир хьана? Садни. чавай, киферикай кхьенвай кьван шиирар, цӀарар кӀватӀайтӀа, са шумуд томдин "Кифер-наме" тӀвар алай ктаб туькӀуьриз жеда. Икьван гурлу, къизгъин, гьа сад хьиз зериф гьиссерин себеб сад я: "Кифер дишегьлидин, иллаки рагъэкъечӀдай патан уьлквейра, кьетӀен лишан, кьетӀен гуьзелвал я" ("Лезги газет", 1993, 23 окт.). Гьелбетда, и гуьзелвилин, кьилин винизвилин лишан терг авун, атӀун гьавайдин кар жеч. ГьакӀ хьайила, суал къвезва: вучиз, мус, гьи дуьшуьшра кифер атӀузвайди я? Яраб чи ктабра и суалриз жавабар аватӀа? Авачиз жеч. Ша чна ктабар гъилелай ийин. Белки, са бязибуру лугьунни мумкин я, ктабра вучиз къекъвезвайди я, чаз гьар садаз кифер ни, мус, вучиз атӀузвайди ятӀа, чизвачни?! Чавай инанмишвилелди, кьве рикӀин тахьана, жаваб гуз жеда: ваъ, чизвач, вучиз лагьайтӀа Дагъустандин вири халкьарихъ ихтилат физвай барадай сад хьтин къайдаяр авач, чи халкьдин медениятдани а адетдихъ гьар жуьредин манаяр аваз гьатнава.