Patrona Xəlil: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
k →Haqqında: tənzimləmə |
||
| (7 istifadəçi tərəfindən edilmiş 9 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{mənbə azlığı}} |
|||
| ⚫ | |||
''' |
'''Patrona Xəlil''' ({{Dil-tr|Patrona Halil}}; {{DVTY}}) — 23-cü Osmanlı sultanı [[III Əhməd]]in taxtdan endirilməsinə səbəb olan üsyanın rəhbəri. |
||
| ⚫ | |||
== Haqqında == |
|||
Əslən [[alban]]dır və təqribən [[1690]]-cı ildə [[Bitola]]da dünyaya gəlmişdir. Gənclik illərində [[Yeniçərilər|Yeniçəri ocağı]]nın 17-ci bölüyünə yazılmış, ocağa bağlı olduğu illərdə Niş və Vidin qalalarında Osmanlı hakimiyyətinə qarşı hazırlanan ayaqlanmalarda iştirak etmişdir. Daha sonra burdan qaçaraq [[İstanbul]]a gəlmiş, bir müddət [[kaptan-ı dərya]]nın kəndxudasının Patrona adlanan gəmisində ləvənd olaraq çalışmışdır. Bu səbəblə bir çox qaynaqlarda Patrona Xəlil olaraq anılır. Bu illər ərzində işlədiyi cinayətlər səbəbilə 2 dəfə ölüm hökmü ilə cəzalandırılsa da, xilas edilmişdir. Sonuncu dəfə isə [[kaptan-ı dərya]] [[Qaymaq Mustafa Paşa]] tərəfindən xilas edilmiş, bunun qarşılığında isə onun əmriylə məşhur [[Patrona Xəlil üsyanı]]nı başlatmışdır. |
|||
O günlərdə [[İstanbul]]un və [[imperiya]]nın vəziyyəti ağırlaşmışdı. Belə ki, ağırlaşdırılan vergilər, rüşvətin və israfçılığın artması azmış kimi, heç bir səbəb olmadan [[Səfəvilər]] üzərinə müharibə elan edilmiş, cəbhədən ard-arda məğlubiyyət xəbərləri gəlməkdə idi. Nəhayət, [[Təbriz]] şəhərinin əldən getməsi və bu xəbərin saraydan və əhalidən gizlədilməsi öyrənildi və əhalinin etirazlarını alovlandıran Patrona Xəlil [[25 sentyabr]] [[1730]] tarixində əhalini [[Ətmeydanı]]na topladı. Başlayan üsyan hədəf seçilən [[sədrəzəm]] [[Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşa|Nevşəhərli İbrahim Paşa]]nın və onun iki kürəkəninin qətlinə, daha sonra isə dövrün [[padşah]]ı [[III Əhməd|Sultan Əhməd]]in taxtdan endirilməsinə gətirib çıxardı. Yeni padşahın taxta keçməsinə baxmayaraq Patrona Xəlil və digər üsyan rəhbərləri dövlət məsələlərinə müdaxilə etməyə, paytaxtda və ətraf bölgələrdə iğtişaş törətməyə davam edirdilər. |
|||
Nəhayət, [[25 noyabr]] [[1730]] tarixində yandaşları ilə birlikdə saraya dəvət olunan Patrona Xəlil [[İrəvan köşkü]]ndə toplanan qurma divan məclisi əsnasında qətlə yetirildi. Ardından ikinci qapıda onları gözləyən təxminən 10 nəfər öldürüldü. Hadisələri eşidən birinci qapıdakılar isə qaçdılar. [[Anadolu əyaləti|Anadolu]]ya qaçanların ələ keçirilmələri üçün fərmanlar yazıldı. Üsyan rəhbərlərinin öldürülməsiylə şəhərdə nibi sükunət təmin edilsə də, ixtişaşlar bir müddət davam etdi. |
|||
== Həmçinin baxın == |
|||
* [[III Əhməd]] |
|||
* [[Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşa]] |
|||
* [[Patrona Xəlil üsyanı]] |
|||
[[Kateqoriya:Üsyan rəhbərləri]] |
[[Kateqoriya:Üsyan rəhbərləri]] |
||
Səhifəsinin 13:13, 15 avqust 2023 tarixinə olan son versiyası
 | Bu məqalədəki məlumatların yoxlanılabilər olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Patrona Xəlil (türk. Patrona Halil; 1690 – 25 noyabr 1730, Konstantinopol) — 23-cü Osmanlı sultanı III Əhmədin taxtdan endirilməsinə səbəb olan üsyanın rəhbəri.
Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əslən albandır və təqribən 1690-cı ildə Bitolada dünyaya gəlmişdir. Gənclik illərində Yeniçəri ocağının 17-ci bölüyünə yazılmış, ocağa bağlı olduğu illərdə Niş və Vidin qalalarında Osmanlı hakimiyyətinə qarşı hazırlanan ayaqlanmalarda iştirak etmişdir. Daha sonra burdan qaçaraq İstanbula gəlmiş, bir müddət kaptan-ı dəryanın kəndxudasının Patrona adlanan gəmisində ləvənd olaraq çalışmışdır. Bu səbəblə bir çox qaynaqlarda Patrona Xəlil olaraq anılır. Bu illər ərzində işlədiyi cinayətlər səbəbilə 2 dəfə ölüm hökmü ilə cəzalandırılsa da, xilas edilmişdir. Sonuncu dəfə isə kaptan-ı dərya Qaymaq Mustafa Paşa tərəfindən xilas edilmiş, bunun qarşılığında isə onun əmriylə məşhur Patrona Xəlil üsyanını başlatmışdır.
O günlərdə İstanbulun və imperiyanın vəziyyəti ağırlaşmışdı. Belə ki, ağırlaşdırılan vergilər, rüşvətin və israfçılığın artması azmış kimi, heç bir səbəb olmadan Səfəvilər üzərinə müharibə elan edilmiş, cəbhədən ard-arda məğlubiyyət xəbərləri gəlməkdə idi. Nəhayət, Təbriz şəhərinin əldən getməsi və bu xəbərin saraydan və əhalidən gizlədilməsi öyrənildi və əhalinin etirazlarını alovlandıran Patrona Xəlil 25 sentyabr 1730 tarixində əhalini Ətmeydanına topladı. Başlayan üsyan hədəf seçilən sədrəzəm Nevşəhərli İbrahim Paşanın və onun iki kürəkəninin qətlinə, daha sonra isə dövrün padşahı Sultan Əhmədin taxtdan endirilməsinə gətirib çıxardı. Yeni padşahın taxta keçməsinə baxmayaraq Patrona Xəlil və digər üsyan rəhbərləri dövlət məsələlərinə müdaxilə etməyə, paytaxtda və ətraf bölgələrdə iğtişaş törətməyə davam edirdilər.
Nəhayət, 25 noyabr 1730 tarixində yandaşları ilə birlikdə saraya dəvət olunan Patrona Xəlil İrəvan köşkündə toplanan qurma divan məclisi əsnasında qətlə yetirildi. Ardından ikinci qapıda onları gözləyən təxminən 10 nəfər öldürüldü. Hadisələri eşidən birinci qapıdakılar isə qaçdılar. Anadoluya qaçanların ələ keçirilmələri üçün fərmanlar yazıldı. Üsyan rəhbərlərinin öldürülməsiylə şəhərdə nibi sükunət təmin edilsə də, ixtişaşlar bir müddət davam etdi.