Поиск по словарям.

Şərqi Ortodoks Kilsəsi — xristianlığın üç əsas cərəyanından (katolisizm və protestantlıq ilə yanaşı) biri. 988-ci ildən Kiyev Rus dövlətinin rəsmi dini olmuşdur. Bizans İmperiyası dağıldıqdan (1453) sonra onun ərazisində və qonşu dövlətlərdə hər biri öz hökmdarına tabe olan avtokefal pravoslavlıq kilsələri yaranmışdır. Ona görə də pravoslavlıqda Vatikan kimi vahid ümumdünya mərkəzi yoxdur. Şərqi pravoslav kilsəsi mömin müqəddəs üç üqnumun vəhdətində təzahür edən vahid tanrıya etiqad etməlidir. == Azərbaycanda pravoslav kilsələri == 1991-ci ildə Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralıının (1907-ci ildə inşa edilmişdir) binası Rus pravoslav kilsəsinə verilmişdir. 2001-ci ilin may ayında Azərbaycanda səfərdə olan bütün Rusiyanın Patriarxı II Aleksi bu məbədə baş kafedral kilsə statusu vermişdir. Hazırda Bakıda 3, Gəncədə və Xaçmazda 1 rus pravoslav kilsəsi fəaliyyət göstərir.

Şərqi Ortodoks Kilsəsi — xristianlığın üç əsas cərəyanından (katolisizm və protestantlıq ilə yanaşı) biri. 988-ci ildən Kiyev Rus dövlətinin rəsmi dini olmuşdur. Bizans İmperiyası dağıldıqdan (1453) sonra onun ərazisində və qonşu dövlətlərdə hər biri öz hökmdarına tabe olan avtokefal pravoslavlıq kilsələri yaranmışdır. Ona görə də pravoslavlıqda Vatikan kimi vahid ümumdünya mərkəzi yoxdur. Şərqi pravoslav kilsəsi mömin müqəddəs üç üqnumun vəhdətində təzahür edən vahid tanrıya etiqad etməlidir. == Azərbaycanda pravoslav kilsələri == 1991-ci ildə Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralıının (1907-ci ildə inşa edilmişdir) binası Rus pravoslav kilsəsinə verilmişdir. 2001-ci ilin may ayında Azərbaycanda səfərdə olan bütün Rusiyanın Patriarxı II Aleksi bu məbədə baş kafedral kilsə statusu vermişdir. Hazırda Bakıda 3, Gəncədə və Xaçmazda 1 rus pravoslav kilsəsi fəaliyyət göstərir.

Azərbaycanda pravoslavlıq — Azərbaycanda İslam dinindən sonra ikinci ən böyük dini qrup. Statistikaya görə, Azərbaycanda pravoslavlar əhalinin 2,3% (209,7 min) təşkil edir. Azərbaycan ərazisi Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı-Azərbaycan Yeparxiyasının ixtiyarındadır . == Tarix == 1815-ci ildə Bakıda ilk Rus Pravoslav Kilsəsi meydana gəldi, daha sonra Gəncə və Şamaxıda kilsələr tikildi. 1905-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı Yeparxiyası yarandı. Sovet dövründə hakimiyyət Bakı yeparxiyasının ruhanilərini repressiya etdi, lakin artıq 1944-cü ildə iki kilsə fəaliyyətini bərpa etdi. 1998-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı-Xəzər Yeparxiyası yarandı. 22 Mart 2011-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsinin Müqəddəs Sinodunun qərarı ilə Bakı-Xəzər Yeparxiyası Bakı-Azərbaycan Yeparxiyası adlandırıldı . 2011-ci ildə ölkədə altı xristian pravoslav kilsəsi var idi. Bunlardan beşi Rus Pravoslav Kilsəsinə aiddir: üçü Bakıda ., hər biri Gəncə və Xaçmazda .

Pravoslavlıq — xristianlığın üç əsas cərəyanından (katolisizm və protestantlıq ilə yanaşı) biri. 988-ci ildən Kiyev Rus dövlətinin rəsmi dini olmuşdur. Bizans İmperiyası dağıldıqdan (1453) sonra onun ərazisində və qonşu dövlətlərdə hər biri öz hökmdarına tabe olan müstəqil (avtokefal) pravoslavlıq kilsələri yaranmışdır. Ona görə də pravoslavlıqda Vatikan kimi vahid ümumdünya mərkəzi yoxdur. Şərqi pravoslav kilsəsi mömin müqəddəs üç üqnumun vəhdətində təzahür edən vahid tanrıya etiqad etməlidir. Mənbə: Şərqi pravoslav kilsəsi Pravoslav azərbaycanlılar pravoslavlığı qəbul edən və eyni zamanda keçmiş etnik köklərini qoruyan azərbaycanlılar və onlara yaxın olan xalqlar arasındakı etno-dini qrupdur . == Tarixi == Kilsə ənənəsinə görə, müasir Azərbaycan ərazisində ilk missioner və təbliğçi həvari Varfolomey idi . == Məşhur nümayəndələr == Məşhur pravoslav azərbaycanlılar arasında Mirzə Kazım bəy (1802 - 1870 ) rus şərqşünas alim, Sankt-Peterburq Universitetinin (indi Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsi) Şərq Dilləri fakültəsinin ilk dekanı, hərbi xadimlər Mirzə-bek (Nikolay) Qayıbov, İbrahim bəy Aslanbəyov , rəssam Ucal (Peter) Haqverdiyev , yazıçı Fasil (Basil) Irzabekov və söz yazarı Onegin Hacıqasımov da yer almışlar. Onegin Hacıqasımov pravoslavlığı1985-ci ildə qəbul etmişdir. 1988-ci ildə Optina Çöl Monastırının rahibi oldu.

Şərqi Ortodoks Kilsəsi — xristianlığın üç əsas cərəyanından (katolisizm və protestantlıq ilə yanaşı) biri. 988-ci ildən Kiyev Rus dövlətinin rəsmi dini olmuşdur. Bizans İmperiyası dağıldıqdan (1453) sonra onun ərazisində və qonşu dövlətlərdə hər biri öz hökmdarına tabe olan avtokefal pravoslavlıq kilsələri yaranmışdır. Ona görə də pravoslavlıqda Vatikan kimi vahid ümumdünya mərkəzi yoxdur. Şərqi pravoslav kilsəsi mömin müqəddəs üç üqnumun vəhdətində təzahür edən vahid tanrıya etiqad etməlidir. == Azərbaycanda pravoslav kilsələri == 1991-ci ildə Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralıının (1907-ci ildə inşa edilmişdir) binası Rus pravoslav kilsəsinə verilmişdir. 2001-ci ilin may ayında Azərbaycanda səfərdə olan bütün Rusiyanın Patriarxı II Aleksi bu məbədə baş kafedral kilsə statusu vermişdir. Hazırda Bakıda 3, Gəncədə və Xaçmazda 1 rus pravoslav kilsəsi fəaliyyət göstərir.

Pravoslav ensiklopediyası (ing. Orthodox Encyclopedia, rus. Православная энциклопедия) — 2000-ci ildən Moskva və Bütün Rusiya Patriarxının baş redaktorluğu ilə "Pravoslav Ensiklopediyası" Kilsəsi Araşdırma Mərkəzi tərəfindən nəşr olunan xüsusi ensiklopediyadır. Yarandığı gündən Pravoslav Ensiklopediya Mərkəzinin rəhbəri Sergey Kravetsdir.

Albaniya Pravoslav Kilsəsi (albanca: Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë) baş yepiskopluğu idarəsi Tirana və Durres bölgələri ilə bərabər ümumilikdə Albaniyanın bütün cənub ərazilərini əhatə edir. Ayinlər alban dilində həyata keçirilir. Üzvlərinin sayı təqribən 0.5 milyon nəfərdir. Anastas kilsənin indiki baş yepiskopdur. == Tarixi == Xristianlığın Albaniyada yayılması çox qədim zamanlarda başlanmışdır. Durres şəhəri dünyadakı ən qədim yepiskopluq mərkəzlərindən biridir. Əziz Paulus artıq I yüzillikdə İlliryada xristianlığı yaymışdı. 325-ci ildə keçirilən Birinci Nikeya Kilsə Məclisində bütün İlliriya Roma idarəsinə verilmişdi. 731-ci ildə isə Bizans imperatoru III Leo Durres ərazisini Bizansa birləşdirdi. 927-ci ildə Bizans bulqar patriarxlığını qəbul etməyə məcbur qaldıqdan sonra alban kilsəsi də müstəqil Ohri yepiskopluğuna birləşdirildi.

Aleksandriya Pravoslav Kilsəsi — Misirdə yerləşən avtokefal pravoslav kilsə. Kilsə Afrikanı əhatə edir. II Feodor kilsənin indiki patriarxıdır. == Tarixi == İsgəndəriyyə Patriarxlığının tarixinə Kilsənin ən böyük və ən tanınmış atalarından bəziləri, xüsusən də müvafiq olaraq Nikea və Efes ekumenik şuralarında İsgəndəriyyə patriarxları olan Afanasius və Kirilin tarixləri daxildir. 451-ci ildə Xalkedon Şurasında siyasi və Xristoloji mübahisələr nəticəsində yaranan parçalanmada İsgəndəriyyə Kilsəsi iki yerə bölündü. Yerli (yəni Kopt) əhalinin əksəriyyəti Şərq Pravoslav Birliyinin Miafizit Xristologiyasına sadiq qalaraq Xalsedon Şurasına qoşulmadı və Kopt Pravoslav Kilsəsi kimi tanındı. İsgəndəriyyə Kilsəsinin kiçik bir hissəsi Kalsedon Xristologiyasını izlədi və bu, Yunanıstanı liturgik dil olaraq istifadə etdiyi üçün İsgəndəriyyə Yunan Pravoslav Kilsəsi adlanır. Bu Yunan Kalsedon möminləri Şərqi Roma İmperatoruna sadiq idilər. Bölgəni Bizans İmperiyasından daimi olaraq ayıran VII əsrdə ərəblərin Misiri zəbt etməsindən sonra Yunan Kalsedonları hətta xristianlar arasında da bölgədə təcrid olunmuş azlığa çevrildilər və kilsə əsrlər boyu kiçik olaraq qaldı. Bu İskəndəriyyə Xristianları adlarını diptiklərində qeyd edən Konstantinopol Patriarxı ilə, həm də Roma Papası ilə kilsə birliyində qaldılar.

Amerikada Pravoslav Kilsəsi (ing. Orthodox Church in America) — hamı tərəfindən tanınmayan avtokefal pravoslav kilsəsi. Tixon kilsənin indiki metropolitdir. Amerikadakı Pravoslav Kilsəsi, qısaldılmış OCA, eng. OCA; qeyri-rəsmi olaraq həm də Amerika Ortodoks Kilsəsi) yerli pravoslav kilsəsidir və bütün Yerli Kilsələr tərəfindən kanonik kimi tanınmışdır. 1970-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsi tərəfindən ona verilən avtokefaliya sonuncu, eləcə də Gürcüstan, Bolqar, Polşa, Çexiya və Slovakiya pravoslav kilsələri tərəfindən tanınır. Yerli kilsələrin qalan hissəsi OCA-nı Moaskv Patriarxlığının bir hissəsi hesab edir. OCA-nın həll olunmamış statusu onun Amerikadakı digər kilsə yurisdiksiyaları ilə əlaqə saxlamasına mane olmur. Onun yepiskopluğu Amerikanın Kanonik Pravoslav Yepiskoplarının Daimi Konfransının fəaliyyətində iştirak edir. 1 iyul 2009-cu ildən kilsənin primatı "Vaşinqton arxiyepiskopu, bütün Amerika və Kanadanın Metropoliti" titulunu daşıyır.

Antioxiya pravoslav kilsəsi və ya rəsmi adı ilə Əntakiyə və bütün Şərq yunan pravoslav patriarxlığı (ərəb. بطريركيّة أنطاكية وسائر المشرق للرّوم الأرثوذكس‎‎) — Dəməşqdə yerləşən avtokefal kilsə. Kilsə Suriya, Livan, Türkiyənin bir hissəsi, İraq, İran, Küveyt, Bəhreyn, Qətər, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Oman, Yəmən və Səudiyyə Ərəbistanını əhatə edir. Patriarx 2013-cü ildən X Yuhənnadır.

Antioxiya pravoslav kilsəsi və ya rəsmi adı ilə Əntakiyə və bütün Şərq yunan pravoslav patriarxlığı (ərəb. بطريركيّة أنطاكية وسائر المشرق للرّوم الأرثوذكس‎‎) — Dəməşqdə yerləşən avtokefal kilsə. Kilsə Suriya, Livan, Türkiyənin bir hissəsi, İraq, İran, Küveyt, Bəhreyn, Qətər, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Oman, Yəmən və Səudiyyə Ərəbistanını əhatə edir. Patriarx 2013-cü ildən X Yuhənnadır.

Bolqar Pravoslav Kilsəsi (bolq. Българска православна църква) — Bolqarıstanda yerləşən avtokefal pravoslav kilsə. Mərkəzi Sofiya şəhərindədir. Neofit kilsənin indiki patriarxıdır.

Gürcü Pravoslav Kilsəsi (rəsmi adı: Gürcü Həvari Avtokefal Pravoslav Kilsəsi, gürc. საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია) yaxud GPK — Gürcüstanın rəsmi kilsəsi. Dünyanın ən qədim xristian kilsələrindən biri . 1995-ci ildən etibarən GPK Nizamnaməsinə əsasən, GPK-nin yurisdiksiyası (nominal olaraq) qismən tanınmış Abxaziya və Cənubi Osetiya daxil olmaqla Gürcüstanın bütün ərazisini, Ermənistanda yaşayan pravoslav xristianları, habelə Gürcüstan xaricində yaşayan və başqa bir yerli Pravoslav Kilsəsinin yurisdiksiyasına tabe olmayan və ya GPK-nin yurisdiksiyasında olmaq istəyən pravoslav gürcüləri əhatə edir. Rəvayətə görə, İberiya Tanrı Anasının həvari partiyasıdır. 337-ci ildə İberiyanı vəftiz edən Həvarilərə bərabər olan Müqəddəs Ninonın missionerlik fəaliyyəti sayəsində xristianlıq Gürcüstanın dövlət dini oldu. Kilsə təşkilatı Antakya Kilsəsinin daxilində idi . Gürcü Kilsəsinin avtokefal statusu alması tarixi məlum deyil. 5-ci əsrin sonlarında İberiya kralı Vaxtanq Qorqasali dövründə kilsə müəyyən dərəcədə müstəqillik (qeyri-rəsmi muxtariyyət) əldə edir. Dolayı dəlillər əsasında birləşmiş GPK-nin ilk katolikos-patriarxı İoann Okropiri (980–1001) hesab edilir.

Kipr Kilsəsi (yun. Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, türk. Kıbrıs Kilisesi) — Kiprdə yerləşən avtokefal pravoslav kilsə. Mərkəzi Nikosiya şəhərindədir. II Xrizostom kilsənin indiki baş yepiskopdur.

Konstantinopol Pravoslav Kilsəsi (yun. Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως, Patriarhion Konstandinupoleos, türk. Rum Ortodoks Patrikhanesi, İstanbul Ekümenik Patrikhanesi) — VI əsrdən etibarən Xristianlıq dünyasında mühüm rol oynamağa başlamış dini mərkəz. Konstantinopol Ortodoks Kilsəsi Şərq Ortodoks Kilsəsi məzhəbinin əsas mərkəzlərindən biri hesab olunur. 1453-cü ildə İstanbul şəhərinin fəth olunmasından sonra sultan II Mehmed şəhərdə yaşayan qeyri-müsəlman əhalinin toxunulmazlığı haqqında fərman vermişdir. Bununla da Konstantinopol Ortodoks Kilsəsi Osmanlı imperiyasının vaxtında belə rəsmi şəkildə fəaliyyət göstərmişdir. II Gennadiosun patriarx seçilməsindən sonra Kilsənin idarə mərkəzi şəhərdə ikinci böyük kilsə olsan Həvari kilsəsinə köçürülmüşdür. Həmin dövrdə Həvari kilsəsi şəhərdə olan ən qədim kilsələrdən hesab olunurdu. Min il əvvəl inşa olunmuş kilsənin bağçasında, Bizans İmperiyası imperatorlarının məzarları da vardı. Şəhərdə xristian əhalinin sayı azaldığından və təhlükəsizlik səbəbindən Konstantinopol Pravoslav Kilsəsinin idarə mərkəzi 1455-ci ildə yenidən köçürülmüşdür.

Qibti Pravoslav Kilsəsi (qibt. Ϯⲉⲕ̀ⲕⲗⲏⲥⲓⲁ ⲛⲣⲉⲙ̀ⲛⲭⲏⲙⲓ ⲛⲟⲣⲑⲟⲇⲟⲝⲟⲥ) — Misirdə avtokefal antixalkidon kilsə. Kilsə təxminən 400 icmadan ibarətdir. Onların əksəriyyəti Misirdə, qalanı isə Misir diasporundadır.

Lukian (gürc. ლუკიანე) — Gürcü Ortodoks Kilsəsi xadimi, David Qarecinin ən yaxın tələbələrindən biri. Keşikçidağ monastır kompleksi ərazisində Müqəddəs İohann monastırının əsasını qoymuşdur. Monastırın inşaat kitabəsində qeyd edilir: Lukianın həyatı və fəaliyyəti haqqında məlumatlar "David Qarecinin həyatı" adlı aqioqrafik əsərdə saxlanmışdır. Həmçinin Lukianın həyatınn müxtəlif səhnələri Gürcü ikonoqrafiyasında geniş yayılmışdır. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == ლომინაძე ბ., ქართული ფეოდალური ურთიერთობის ისტორიიდან (სენიორიები), ტ. 1, თბ., 1966; ზ.

Qibti Pravoslav Kilsəsi (qibt. Ϯⲉⲕ̀ⲕⲗⲏⲥⲓⲁ ⲛⲣⲉⲙ̀ⲛⲭⲏⲙⲓ ⲛⲟⲣⲑⲟⲇⲟⲝⲟⲥ) — Misirdə avtokefal antixalkidon kilsə. Kilsə təxminən 400 icmadan ibarətdir. Onların əksəriyyəti Misirdə, qalanı isə Misir diasporundadır.

Yerusəlim Pravoslav Kilsəsi — Qüdsdə yerləşən avtokefal pravoslav kilsə. Kilsə İsrail, Fələstin Dövləti və İordaniyanı əhatə edir. III Feofil kilsənin indiki patriarxıdır.

Rumın Pravoslav Kilsəsi (rum. Biserica Ortodoxă Română) — Rumıniyada avtokefal pravoslav kilsə. Mərkəzi Buxarest şəhərindədir.

Rumın Pravoslav Kilsəsi (rum. Biserica Ortodoxă Română) — Rumıniyada avtokefal pravoslav kilsə. Mərkəzi Buxarest şəhərindədir.

Rus Pravoslav kilsəsi — pravoslav kilsələri arasında ən böyüyü. Onun tarixi rusların xristianlığı qəbul etdikləri IX əsrdən başlayır. Tarixi qaynaqlardan məlum olduğuna əsasən, bu əsrin ikinci yarısında Kiyev şəhərində xristian icması mövcud olmuşdur. Rusların xristianlığı qəbul etməsində onların qonşusu olan Bizans İmperiyasının böyük rolu olmuşdur. == Tarixi == Knyaz Vladimir 988-ci ildən xristianlığı rəsmən qəbul etmiş, bu tarixdən rus kilsəsinin hakimiyyəti başlanmışdır. Rus kilsəsi mövcudluğunun ilk beş əsrində Konstantinopol Patriarxlığının tabeçiliyində olmuşdur. Kilsənin başçısı olan mitropoliti Konstantinopol patriarxı təyin edirdi. Mitropolit əsasən yunanlardan olurdu. Lakin 1051-ci ildə knyaz Müdrik Yaroslav mitropolit vəzifəsinə dövrünün ən bilikli adamlarından olan İllarionu təyin etdirməyə nail olmuşdur. Kiyev şəhəri monqollar tərəfindən darmadağın edildikdən sonra mitropolit Maksim öz iqamətgahını Vladimirə köçürmüşdür.

Serb Pravoslav Kilsəsi (serb. Српска православна црква) — Serbiyada yerləşən avtokefal pravoslav kilsə. Mərkəzi Belqrad şəhərindədir. İriney kilsənin indiki patriarxıdır. Serb Pravoslav Kilsəsi öz köklərini 9-cu əsrə qədər izləyən avtokefal Şərqi Pravoslav Kilsəsidir. Serbiyanın milli kilsəsidir və Monteneqro, Bosniya və Herseqovina, Xorvatiya və Şimali Makedoniya kimi digər Balkan ölkələrində xeyli sayda ardıcılları var. Serb Pravoslav Kilsəsi də ABŞ, Kanada, Avstraliya və Qərbi Avropada əhəmiyyətli icmaları olan diaspora içərisindədir. Kilsəyə yepiskopların müqəddəs məclisi tərəfindən seçilən patriarx rəhbərlik edir. Hazırkı patriarx 2021-ci ilin fevralında seçilən Porfirijedir. Yepiskopların Müqəddəs Məclisi kilsənin ən yüksək idarəetmə orqanıdır və doktrina, liturgiya və nizam-intizam məsələlərində qərarların qəbuluna cavabdehdir.

Süryani Pravoslav Kilsəsi (klass. süry. ܥܕܬܐ ܣܘܪܝܝܬܐ ܬܪܝܨܬ ܫܘܒܚܐ), bəzən Suriya Kilsəsi — avtokefal antixalkidon kilsə. Assuriya köklərindən gəlir, kilsə dili Süryani dilinin qərb dialektidir. 37-ci ildə Həvari Pyotr tərəfindən təsis olunduğu qəbul edilir. Mərkəzi Dəməşqdədir.

Süryani Pravoslav Kilsəsi (klass. süry. ܥܕܬܐ ܣܘܪܝܝܬܐ ܬܪܝܨܬ ܫܘܒܚܐ), bəzən Suriya Kilsəsi — avtokefal antixalkidon kilsə. Assuriya köklərindən gəlir, kilsə dili Süryani dilinin qərb dialektidir. 37-ci ildə Həvari Pyotr tərəfindən təsis olunduğu qəbul edilir. Mərkəzi Dəməşqdədir.