BAVA

(Füzuli, Qazax)
bax baba . – Mən gedeyrəm, bavam qoymor (Qazax); – Get gör, bavan gəlifsə, ça:r gəlsin bura (Füzuli)
BATTAĞ
BAVAR
OBASTAN VİKİ
Ferdinand Mariya (Bavariya kürfürstü)
Ferdinand Mariya (alm. Ferdinand Maria von Bayern‎) (31 oktyabr 1636, Münxen, Bavariya kürfürstlüyü – 26 may 1679) — Bavariya kürfürstü. Atası ilk Bavariya kürfürstü Maksimilyan, anası isə Müqəddəs Roma imperatoru II Ferdinandın qızı Avstriyalı Mariya Annadır. Dieter Albrecht: Maximilian I. von Bayern 1573–1651, München (Munich) 1998, ISBN 3-486-56334-3 Marek, Miroslav.
Georq (Bavariya-Landsxut hersoqu)
Varlı Georq (alm. Georg der Reiche‎; 15 avqust 1455 – 1 dekabr 1503, İnqolştadt, Yuxarı Bavariya) Vittelsbax sülaləsindən Bavariya-Landsxutun sonuncu hersoqu idi. O, 1455-ci ildə Burqhauzen qalasında doğulmuşdu, Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviq və Saksoniyalı Amaliyanın oğlu idi. Dövlət işlərində 13 yaşından iştirak etməyə başlamışdı. 18 yanvar 1479-cu ildə 23 yaşında Georq atasının yerinə Bavariya-Landsxut hersoqu oldu. 1485-ci ildə ərazisini pozduqlarına görə Azad İmperiya şəhəri Nördlingeni mühasirəyə almış, mühasirəni götürmək üçün külli miqdarda xərac tələb etmişdi. Atası və babası kimi, Georqun məşhur sərvəti əsasən Kitzbüel və Reiçenhall ətrafındakı torpaqlarındakı mədənlərə əsaslanırdı. Hersoq, Burqhauzen qalasını daimi bir saraya çevirdi və İnqolştadt yeni qalanı demək olar ki, tamamilə yenidən qurdu. Georqun kansleri, daha sonra Passau yepiskopu olmuş, Altötting provostu Friedrix Mauerkirxer idi. 1485-ci ildə ölümündən sonra yerinə gələn Volfqanq Kolberger hersoqun ən mühüm məsləhətçisi oldu və onun köməyi ilə öz ərazisində Roma qanunlarını tətbiq etdi.
III Lüdviq (Bavariya kralı)
III Lüdviq (alm. Ludwig III‎) — Bavariya krallığının son monarxı. 7 yanvar 1845 – 18 oktyabr 1921-ci illərdə Bavariya kralı olmuşdur. Əvvəlcə Bavariya ordusunda leytenant kimi xidmət etmiş və Avstriya-Prussiya müharibəsi zamanı oberleytenant rütbəsini almışdı. 18 yaşında Bavariya qanunverici orqanının üzvü olmaqla siyasətə qədəm qoyub və seçki islahatlarını dəstəkləyərək siyasətin fəal iştirakçısı olub. Daha sonra o, 1912-ci ildən 1913-cü ilə qədər qəyyum və faktiki dövlət başçısı vəzifəsində çalışmış, xəstə olan əmisi oğlu Ottonun əvəzinə dövləti idarə etmişdir. Bavariya parlamenti ona bunu etməyə icazə verən qanunu qəbul etdikdən sonra Lüdviq Ottonu taxtdan saldı və taxta özü oturdu. O, I Dünya Müharibəsi zamanı Bavariyaya rəhbərlik edirdi. 1918-ci il Alman İnqilabından sonra Almaniya İmperiyası dağıldı və Veymar Respublikası yaradıldı. Bu inqilab nəticəsində Alman əyalətlərinin digər monarxiyaları ilə birlikdə Bavariya taxt-tacı ləğv edildi və Vittelsbaxların Bavariya üzərindəki 738 illik hakimiyyətinə son qoyuldu.
III Maksimilyan Jozef (Bavariya kürfürstü)
III Maksimilyan Jozef (alm. Maximilian III. Joseph von Bayern‎) (28 mart 1727[…], Münxen, Bavariya kürfürstlüyü – 30 dekabr 1777[…], Münxen, Bavariya kürfürstlüyü) — Bavariya kürfürstü. Atası Bavariya kürfürstü və Müqəddəs Roma imperatoru VII Karl, anası isə Müqəddəs Roma imperatoru I Jozefin qızı Avstriyalı Mariya Amaliyadır. Paul Bernard. Joseph II and Bavaria: Two Eighteenth Century Attempts at German Unification. Hague: Martin Nijoff, 1965, p.
II Lüdviq (Bavariya kralı)
II Lüdviq (alm. Ludwig Otto Friedrich Wilhelm‎; 25 avqust 1845 – 13 iyun 1886) — 1864-cü ildən 1886-cı ildə ölümünə qədər Bavariya kralı idi. Onu bəzən Qu quşu Kralı və ya Nağıl Kralı (alm. Der Märchenkönig‎) adlandırırlar. O, həmçinin Reyn palatin-qrafı, Bavariya hersoqu, Frankoniya hersoqu və Şvabiyada hersoq titullarını daşıyırdı. Lüdviq 1864-cü ildə 18 yaşında taxta çıxıb. İki il sonra Bavariya və Avstriya Prussiyaya qarşı cəmi bir neçə həftə davam edən müharibə etdi və bu müharibəni itirdilər. Lakin 1870-ci il Fransa–Prussiya müharibəsində Bavariya Fransaya qarşı uğurlu müharibədə Prussiyanın tərəfini tutdu. Lüdviqin Almaniyanın birləşdirilməsini dəstəkləməməsinə baxmayaraq, Bavariya və digər 21 monarxiya yeni Alman İmperiyasının (alm. Deutsches Reich‎) bir hissəsi oldu, Prussiya kralı və Lüdviqin dayısıoğlu I Vilhelm Alman İmperatoru tituluna yiyələndi.
II Maksimilian (Bavariya kralı)
II Maksimilian (28 noyabr 1811 - 10 mart 1864) — 1848-1864-cü illər arasında Bavariya kralı olaraq hökm sürmüş alman zadəgan. Atası I Lüdviqdən fərqli olaraq, Maksimilian çox populyar idi və şəxsi israfçılıqdan daha çox hökumətin işinə maraq göstərirdi. 1848-ci il Alman İnqilabı zamanı taxta çıxan kral Maksimilian öz dövlətində sabitliyi bərpa etdi. Onun hakimiyyətinin qalan hissəsi Almaniyanın birləşdirilməsi uğrunda müharibələr zamanı Bavariyanın müstəqilliyini qorumaq və paytaxtı Münhen şəhərini mədəni və təhsil şəhərinə çevirmək cəhdləri ilə səciyyələnir.
II Maksimilyan Emanuel (Bavariya kürfürstü)
II Maksimilyan Emanuel (alm. Maximilian II. Emanuel von Bayern‎) (11 iyul 1662[…], Münxen, Bavariya kürfürstlüyü – 26 fevral 1726[…], Münxen, Bavariya kürfürstlüyü) — Bavariya kürfürstü. Atası Bavariya kürfürstü Ferdinand Mariya, anası isə Savoyyalı Henretta Adelayddır. Storrs, Christopher (1999). War, Diplomacy and the Rise of Savoy 1690-1720. Cambridge University Press. ISBN 0521551463 Spencer, Charles (2005). Blenheim: Battle for Europe. Phoenix. ISBN 0-304-36704-4 Ludwig Hüttl: Max Emanuel.
IV Albert (Bavariya hersoqu)
IV Albert (alm. Albrecht IV der Weise‎, 15 dekabr 1447 və ya 15 dekabr 1447, Münxen – 18 mart 1508 və ya 18 mart 1508, Münxen) Vittelsbaxlar sülaləsindən 1467-ci ildən Bavariya-Münhen hersoqu və 1503-cü ildən sonra isə yenidən birləşmiş Bavariyanın hersoqu idi. Albert Bavariya-Münhen hersoqu III Albertin və Brunsvik-Qrubenhaqenli Annanın oğlu idi. Uşaqlıqda ruhani istiqamətdə yetişdirilmişdi. Bunun üçün 15 avqust 1461-ci ildə Köln Universitetinə göndərilmişdi. Lakin böyük qardaşı IV İohannın ölümündən sonra ruhani karyerasını dayandırdı və Paviadan Münhenə qayıtdı. Qardaşları Kristof və Volfqanq hakimiyyətdən istefa verəndən sonra Albert tək hersoq oldu, lakin 1467-ci ildə qardaşı hersoq Sigizmund üçün Bavariya-Münhendən ayrılan torpaqda yeni Bavariya-Daxau hersoqluğu yaradıldı. 1501-ci ildə Sigizmundun ölümündən sonra həmin torpaqlar Bavariya-Münhenə qayıtdı. Albert 1485-ci ildə Abensberq qraflarının nəslinin kəsilməsindən sonra onların torpaqlarını aldı. Avstriyalı Kuniqundanın IV Albertlə evliliyi intriqaların və aldatmaların nəticəsi idi.
I Georq (Bavariya-Landsxut hersoqu)
Varlı Georq (alm. Georg der Reiche‎; 15 avqust 1455 – 1 dekabr 1503, İnqolştadt, Yuxarı Bavariya) Vittelsbax sülaləsindən Bavariya-Landsxutun sonuncu hersoqu idi. O, 1455-ci ildə Burqhauzen qalasında doğulmuşdu, Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviq və Saksoniyalı Amaliyanın oğlu idi. Dövlət işlərində 13 yaşından iştirak etməyə başlamışdı. 18 yanvar 1479-cu ildə 23 yaşında Georq atasının yerinə Bavariya-Landsxut hersoqu oldu. 1485-ci ildə ərazisini pozduqlarına görə Azad İmperiya şəhəri Nördlingeni mühasirəyə almış, mühasirəni götürmək üçün külli miqdarda xərac tələb etmişdi. Atası və babası kimi, Georqun məşhur sərvəti əsasən Kitzbüel və Reiçenhall ətrafındakı torpaqlarındakı mədənlərə əsaslanırdı. Hersoq, Burqhauzen qalasını daimi bir saraya çevirdi və İnqolştadt yeni qalanı demək olar ki, tamamilə yenidən qurdu. Georqun kansleri, daha sonra Passau yepiskopu olmuş, Altötting provostu Friedrix Mauerkirxer idi. 1485-ci ildə ölümündən sonra yerinə gələn Volfqanq Kolberger hersoqun ən mühüm məsləhətçisi oldu və onun köməyi ilə öz ərazisində Roma qanunlarını tətbiq etdi.
I Lüdviq (Bavariya kralı)
I Lüdviq və ya I Lüdovik (alm. Ludwig Karl August‎; 25 avqust 1786[…], Strasburq, Fransa metropoliyası – 29 fevral 1868[…], Nitsa) — 1825-ci ildən 1848-ci il inqilablarına qədər Bavariya kralı idi. Hələ vəliəhd olanda Napoleon müharibələrində iştirak etmişdi. Kral kimi o, Mayn və Dunay çayları arasında Lüdviq kanalını işə salaraq Bavariyanın sənayeləşməsini təşviq etmişdi. 1835-ci ildə Fürs və Nürnberq şəhərləri arasında ilk dəfə onun dövlətində dəmir yolu tikildi. Onun təşəbbüsü ilə Bavariya 1834-cü ildə Zollverein iqtisadi ittifaqına qoşuldu. Fransada 1830-cu il İyul İnqilabından sonra Lüdviqin əvvəlki liberal siyasəti getdikcə repressiv xarakter aldı. 1844-cü ildə Bavariyada pivə iğtişaşları baş verdi. 1848-ci il inqilabları zamanı kral tələbələrin və orta təbəqələrin artan etirazları və nümayişləri ilə üzləşdi. 20 mart 1848-ci ildə o, böyük oğlu Maksimilianın xeyrinə taxtdan imtina etdi.
I Maksimilian (Bavariya kralı)
I Maksimilian İosif (alm. Maximilian Maria Michael Johann Baptist Franz de Paula Joseph Kaspar Ignatius Nepomuk‎; 27 may 1756[…] – 13 oktyabr 1825[…], Münxen) — 1795–1799-cu illərdə Çvaybrükgen hersoqu, IV Maksimilian İosif adı ilə 1799-cu ildən 1806-cı ilə qədər Bavariyanın son kürfürstü, 1806-cı ildən 1825-ci ilə qədər isə I Maksimilian İosif adı ilə Bavariyanın ilk kralı idi. O, Vittelsbax sülaləsinin bir qolu olan Pfals-Birkenfeld-Çvaybrükgen ailəsinin üzvü idi. Çvaybrükgen hersoqu Fridrix Mixail və Pfals-Sulzbax hersoqinyası Mariya Franziskanın oğlu Maksimilian 27 may 1756-cı ildə Heydelberq və Manhaym arasındakı Şvetzingendə anadan olub. 1767-ci ildə atasının ölümündən sonra o, əvvəlcə valideyn nəzarətindən uzaq qaldı, çünki anası aktyordan bir uşaq dünyaya gətirdikdən sonra ərinin sarayından qovulmuşdu. Maksimilian əvəzində öz əmisi IV Kristianın nəzarəti altında təhsil almışdı. 1777-ci ildə Fransa ordusunda polkovnik rütbəsində xidmətə başladı. O, sürətlə general-mayor rütbəsinə yüksəldi. 1782-ci ildən 1789-cu ilə qədər o, Strasburqda xidmət edirdi. Strasburq Universitetində işlədiyi dövrdə Avstriyanın gələcək kansleri Klemens fon Metternix bir müddət Maksimilianın qonağı olmuşdu.
I Maksimilyan (Bavariya kralı)
I Maksimilian İosif (alm. Maximilian Maria Michael Johann Baptist Franz de Paula Joseph Kaspar Ignatius Nepomuk‎; 27 may 1756[…] – 13 oktyabr 1825[…], Münxen) — 1795–1799-cu illərdə Çvaybrükgen hersoqu, IV Maksimilian İosif adı ilə 1799-cu ildən 1806-cı ilə qədər Bavariyanın son kürfürstü, 1806-cı ildən 1825-ci ilə qədər isə I Maksimilian İosif adı ilə Bavariyanın ilk kralı idi. O, Vittelsbax sülaləsinin bir qolu olan Pfals-Birkenfeld-Çvaybrükgen ailəsinin üzvü idi. Çvaybrükgen hersoqu Fridrix Mixail və Pfals-Sulzbax hersoqinyası Mariya Franziskanın oğlu Maksimilian 27 may 1756-cı ildə Heydelberq və Manhaym arasındakı Şvetzingendə anadan olub. 1767-ci ildə atasının ölümündən sonra o, əvvəlcə valideyn nəzarətindən uzaq qaldı, çünki anası aktyordan bir uşaq dünyaya gətirdikdən sonra ərinin sarayından qovulmuşdu. Maksimilian əvəzində öz əmisi IV Kristianın nəzarəti altında təhsil almışdı. 1777-ci ildə Fransa ordusunda polkovnik rütbəsində xidmətə başladı. O, sürətlə general-mayor rütbəsinə yüksəldi. 1782-ci ildən 1789-cu ilə qədər o, Strasburqda xidmət edirdi. Strasburq Universitetində işlədiyi dövrdə Avstriyanın gələcək kansleri Klemens fon Metternix bir müddət Maksimilianın qonağı olmuşdu.
I Maksimilyan (Bavariya kürfürstü)
I Maksimilyan (alm. Maximilian von Bayern‎) və ya Böyük Maksimilyan (17 aprel 1573, Münxen – 27 sentyabr 1651[…], İnqolştadt, Yuxarı Bavariya) — ilk Bavariya kürfürstü. Maksimilian yerli feodalların müstəqilliyini azaldaraq Bavariyada mütləqiyyətçi hakimiyyətin əsasını qoyan bacarıqlı bir monarx idi. Dindar bir katolik, əksislahatın aparıcı tərəfdarlarından biri və knyazların Katolik liqasının qurucusu idi. Otuzillik müharibədə o, Yuxarı Pfals bölgəsini, eləcə də Vittelsbax qohumu V Frederikin seçki ləyaqəti ilə əlaqəli olan Pfals kürfürstlüyünü fəth edə bildi. 1648-ci ildəki Vestfaliya sülhü onun kürfürstlüyünü təsdiq etdi. Yuxarı Pfals və Pfals kürfürstlüyü isə sonradan Frederikin varisi I Karl Lüdviqə qaytarıldı və beləliklə Maksimilian Müqəddəs Roma İmperiyasının səkkizinci kürfürstünə çevrildi. Atası Bavariya hersoqu V Vilhelm, anası isə Danimarka kralı II Xristianın nəvəsi Renatadır. O, yezuitlərin üstünlük təşkil etdiyi İnqolştadt universitetində II Ferdinandla birlikdə oxuyub. Valensiyalı yezuit Qriqori onun etirafçısı və dini məsələlər üzrə məsləhətçisi idi.
I Otto (Bavariya kralı)
Otto (alm. Otto Wilhelm Luitpold Adalbert Waldemar‎; 27 aprel 1848[…], Münxen – 11 oktyabr 1916[…]) — 1886-cı ildən 1913-cü ilə qədər Bavariya kralı idi. Bununla belə, o, ağır ruhi xəstəliyə tutulduğu üçün heç vaxt fəal şəkildə hökmranlıq etməmişdir. Onun əmisi Luitpold və əmisi oğlu Lüdviq qəyyum kimi xidmət edirdilər. Lüdviq 1913-cü ildə, senatın ona bunu etməyə icazə verən qanunu qəbul etməsindən bir gün sonra onu taxtdan saldı və öz başına kral oldu. Şahzadə Otto 27 aprel 1848-ci ildə Münhen iqamətgahında iki ay tez anadan olub. Valideynləri Bavariya kralı II Maksimilian və Prussiyalı Mariya idi. Əmisi, Yunanıstan kralı Otto onun xaç atası idi. Ottonun özündən başqa böyük qardaşı vəliəhd şahzadə Lüdviq var idi. Onlar uşaqlıqlarının çox hissəsini Hohenşvanqau qalasında qulluqçular və müəllimlərlə keçiriblər.
I Rudolf (Bavariya hersoqu)
Kəkələyən Rudolf (alm. Rudolf der Stammler‎; 4 oktyabr 1274 – 12 avqust 1319) — Vittelsbax sülaləsindən 1294–1317-ci illərdə Yuxarı Bavariya hersoqu və Reyn qraf-palatini idi. Rudolf 1274-cü ildə Bazeldə, Yuxarı Bavariya hersoqu II Lüdviq və Matilda Habsburqun (Almanların kralı I Rudolfun qızı) ailəsində anadan olub. 1255-ci ildə Vittelsbax ərazilərinin bölünməsindən sonra atası Münhendəki Alter Hofdakı iqamətgahından Yuxarı Bavariyanı və Heydelberq qalasından Pfalsı, kiçik qardaşı XIII Henrix isə Aşağı Bavariya torpaqlarını idarə edirdi. Sağ qalan ən böyük oğul olaraq, Rudolf 1294-cü ilin fevralında ölümündən sonra atasının yerinə Yuxarı Bavariya hersoqu oldu. 1322-ci ildə o, Nassaulu Matilda (Almanların kralı Adolfun qızı) ilə evləndi və bununla da atasının evlilik siyasətini davam etdirdi. Lakin Adolf knyazların gözləntilərini puça çıxardı və 1298-ci ildə mərhum kral Rudolfun oğlu və Avstriya hersoqu I Albertin lehinə taxtdan devrildiyi elan edildi. Göllhaym döyüşündə Rudolf, dayısı Albertə qarşı qayınatası Adolfu dəstəklədi. Habsburqlar döyüşdə qalib gəldi, Adolf döyüşdə öldürüldü. Albert 27 iyul 1298-ci ildə kral seçildi və Rudolf daha sonra Habsburq partiyasına qoşuldu, lakin yeni kralın güclü sülalə siyasəti Vittelsbax münaqişələrinin yenidən canlanmasına səbəb oldu.
Karl Teodor (Bavariya kurfürstü)
Karl Teodor (alm. Karl Theodor‎; 11 dekabr 1724 – 16 fevral 1799[…]) — 1742-ci ildən IV Karl adı ilə Pfals kürfürstü, 1742-ci ildən Yüliç və Berq hersoqu, həmçinin 1777-ci ildən ölümünə qədər Bavariya kürfürstü kimi hökm sürmüş alman zadəgan. Karl Teodor 11 dekabr 1724-cü ildə, Brüsselin Droqenbos qəsəbəsində doğulmuşdu. Onun atası İohann Kristian Vittelsbax sülaləsinin bir qolu olan Pfalz-Sulzbax nəslinin üzvü idi. Anası Mariya Henrietta de La Tur d'Overn, Berqen op Zom'un markqrafı, Türen vikontu Anri de La Tur d'Overnin qardaşı nəticəsi idi. Karl Teodor daha sonra Manhaymda təhsil alıb. Karl Teodor 1728-ci ildə Berqen op Zom markqrafı titulunu aldı. Daha sonra o, 1733-cü ildə Sulzbax hersoqu postunda atasını əvəz etdi və 1742-ci ildə III Karl Filippin oğul övladı olmadığı üçün ölümündən sonra Pfalz Elektoratını, Yuliç və Berq hersoqluqlarını miras aldı. Vittelsbax sülaləsinin bütün nəsillərinin ittifaqını gücləndirmək üçün çalışan Karl Filipp hələ 1742-ci il yanvarın 17-də nəvəsi Elizabeta Avqusta Karl Teodorla və onun bacısı Mariya Annanı isə Bavariya şahzadəsi Klemens Franz de Paula ilə evləndirmişdi. Pfals kürfürstü kimi Karl Teodor elmlər akademiyası yaradaraq, muzeylərin kolleksiyalarını artıraraq və incəsənətə dəstək verərək yadda qalmışdı.
Luitpold (Bavariya qəyyumu)
Luitpold (alm. Luitpold Karl Joseph Wilhelm von Bayern‎) (12 mart 1821 - 12 dekabr 1912), qardaşı oğulları II Lüdviqin və Ottonun fəaliyyət göstərə bilməməsi səbəbindən 1886-1912-ci illərdə Bavariyanın faktiki hökmdarı idi. O, həmçinin son Bavariya kralı III Lüdviqin atasıdır. Luitpold 12 mart 1821-ci ildə Vürtsburqda, Bavariya kralı I Lüdviqin və onun həyat yoldaşı Sakse-Hildburqhausenli Terezanın üçüncü oğlu kimi anadan olub. O, Bavariya kralı II Maksimilian və Yunanıstan kralı Ottonun kiçik qardaşı idi. Luitpold həm Bavariya krallığının və həm də qardaşı Ottonun övladı olmadığı üçün Yunanıstan krallığının varisi idi. Lakin Yunan konstitusiyası Ottonun varisinin Yunan Pravoslav Kilsəsinə mənsub olmasını tələb edirdi. Otto 1862-ci ildə taxtdan salındı və yerinə Danimarka şahzadəsi Villhelm I Georq adı ilə kral təyin edildi. Otto 1867-ci ildə vəfat etdi və Luitpold ilə onun nəslini Ottonun iddiasının davamçıları olaraq buraxdı. Lakin Luitpold heç vaxt bu iddianı irəli sürmədi.
Luitpold (Bavariya şahzadəsi)
Luitpold (alm. Luitpold Karl Joseph Wilhelm von Bayern‎) (12 mart 1821 - 12 dekabr 1912), qardaşı oğulları II Lüdviqin və Ottonun fəaliyyət göstərə bilməməsi səbəbindən 1886-1912-ci illərdə Bavariyanın faktiki hökmdarı idi. O, həmçinin son Bavariya kralı III Lüdviqin atasıdır. Luitpold 12 mart 1821-ci ildə Vürtsburqda, Bavariya kralı I Lüdviqin və onun həyat yoldaşı Sakse-Hildburqhausenli Terezanın üçüncü oğlu kimi anadan olub. O, Bavariya kralı II Maksimilian və Yunanıstan kralı Ottonun kiçik qardaşı idi. Luitpold həm Bavariya krallığının və həm də qardaşı Ottonun övladı olmadığı üçün Yunanıstan krallığının varisi idi. Lakin Yunan konstitusiyası Ottonun varisinin Yunan Pravoslav Kilsəsinə mənsub olmasını tələb edirdi. Otto 1862-ci ildə taxtdan salındı və yerinə Danimarka şahzadəsi Villhelm I Georq adı ilə kral təyin edildi. Otto 1867-ci ildə vəfat etdi və Luitpold ilə onun nəslini Ottonun iddiasının davamçıları olaraq buraxdı. Lakin Luitpold heç vaxt bu iddianı irəli sürmədi.
Mariya Tereza (Bavariya kraliçası)
Mariya Tereza (alm. Marie Therese Henriette Dorothea‎) (2 iyul 1849 - 3 fevral 1919) — Bavariyanın son kraliçası və III Lüdviqin həyat yoldaşı. 2 iyul 1849-cu ildə Avstriya imperiyasının Brünn şəhərində (müasir Brno, Çexiya) doğulmuşdur. Atası arxhersoq Ferdinand Karl Viktor (1821-1849), anası isə arxhersoqina Elizabet Franziska (1831-1903) idi. 1867-ci ilin iyununda Bavariya şahzadəsi Lüdviq bibisiqızı Avstriya arxhersoqinyası Matildanın dəfn mərasimində iştirak etmək üçün Vyanaya səfər etdi. Orada olarkən Lüdviq 18 yaşlı Mariya ilə tanış oldu. Evlənmək istəyini irəli sürən Lüdviqə Mariyanın dayısı Modena hersoqu V Françesko etiraz etdi. Buna səbəb Lüdviqin əmisi Ottonun Yunanıstan kralı olması və Lüdviqin gələcəkdə kral olduğu təqdirdə Katolik inancından əl çəkməsi ehtimalı idi. O, evlilik müqaviləsinin bir hissəsi olaraq Lüdviqdən Yunanıstan taxt-tacı hüququndan imtina etməsini və övladlarının katolik kimi yetişdirilməsini təmin etməyi tələb etdi. Burada evliliyə qərar verən cütlük 20 fevral 1868-ci ildə Vyanadakı Müqəddəs Avqustin kilsəsində evləndilər.
Müstəqil Bavariya Dövləti
Bavariya (alm. Bayern; Freistaat Bayern‎ — Müstəqil Bavariya Dövləti) — Almaniyanın cənub-şərqində yerləşən və ərazisinə görə ölkənin ən böyük vilayəti. Vilayətin tərkibinə yeddi inzibati dairə — əyalət Yuxarı Bavariya, Aşağı Bavariya, Yuxarı Pfalts, Yuxarı Frankoniya, Mərkəzi Frankoniya, Aşağı Frankoniya və Şvabiya daxildir. Vilayətin paytaxtı Münhen şəhəridir. Əhalisi üç əsas etnik tərkibdən: bavarlar, frankonlar və şvablardan ibarətdir. "Müstəqil Bavariya Dövləti" tarixi termini göstərir ki, Bavariya monarxiya əyaləti olmamışdan əvvəl respublika idi. Almaniyadakı ən böyük əyalət (ərazisinə görə) və onun on iki milyon əhalisi özlərinin VI əsrə gedib çıxan tarixləri ilə fəxr edirlər. Adət-ənənələrin gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsi olduğu buradan fərqli olaraq, Almaniyanın heç bir yerində ənənələr bu cür möhkəm saxlanılmayıb; insanlar rəngli ənənəvi paltarı hər il Münhendə keçirilən Oktoberfest festivalı kimi əsas xalq musiqisi festivallarından başqa, həm də gündəlik həyatda da geyinirlər. Bavariya özünün həm də mədəni və tarixi irsi, o cümlədən əzəmətli təbiət gözəllyinin cazibəsi ilə turistləri cəlb edir. Almaniyada ən hündür zirvə olan Zugspitze (2 962 metr) dağının yerləşdiyi Alp dağları — Çimsi və Köniqsi kimi heyrətamiz gölləri olan Alp yamacları, milli parkı olan Bavariya meşəsi, Frankonian Jura, Fiçtel təpələri, Steyqervald, Spessart və əyalət ətrafındakı digər mənzərəli yerlər istirahət, əyləncə və təbiətdən həzz almaq üçün turistlərə müqayisə olunmaz dərəcədə xoş imkanlar yaradır.
Otto (Bavariya kralı)
Otto (alm. Otto Wilhelm Luitpold Adalbert Waldemar‎; 27 aprel 1848[…], Münxen – 11 oktyabr 1916[…]) — 1886-cı ildən 1913-cü ilə qədər Bavariya kralı idi. Bununla belə, o, ağır ruhi xəstəliyə tutulduğu üçün heç vaxt fəal şəkildə hökmranlıq etməmişdir. Onun əmisi Luitpold və əmisi oğlu Lüdviq qəyyum kimi xidmət edirdilər. Lüdviq 1913-cü ildə, senatın ona bunu etməyə icazə verən qanunu qəbul etməsindən bir gün sonra onu taxtdan saldı və öz başına kral oldu. Şahzadə Otto 27 aprel 1848-ci ildə Münhen iqamətgahında iki ay tez anadan olub. Valideynləri Bavariya kralı II Maksimilian və Prussiyalı Mariya idi. Əmisi, Yunanıstan kralı Otto onun xaç atası idi. Ottonun özündən başqa böyük qardaşı vəliəhd şahzadə Lüdviq var idi. Onlar uşaqlıqlarının çox hissəsini Hohenşvanqau qalasında qulluqçular və müəllimlərlə keçiriblər.
Quercus bavarica
Yadviqa (Bavariya-Landsxut hersoqinası)
Yadviqa Yaqellonka (pol. Jadwiga Jagiellonka, lit. Jadvyga Jogailaitė, alm. Hedwig Jagiellonica‎, 21 sentyabr 1457, Krakov – 18 fevral 1502) Polşa şahzadəsi və Yaqellon sülaləsinin üzvü, həmçinin evliliklə Bavariya-Landsxut hersoqinası idi. 1457-ci ildə Krakovda anadan olub, Polşa kralı IV Kazimir və Avstriyalı Elizabetin böyük qızı idi. 1468-ci ildə, hələ 11 yaşında olanda Macarıstan kralı Matyaş Korvinus onunla evlənmək istədi və həmin ilin aprelin 8-də Olomouts yepiskopu Protas Çernohorski z Boskoviçi öz nümayəndəsi olaraq göndərdi. Macarıstan hökmdarı bu evliliklə Bohemiya taxt-tacı uğrunda rəqibi Podebradlı Georqa qarşı dəyərli müttəfiq qazanacağına ümid edirdi. Eyni zamanda, Maksimilianin atası Fridrix IV Kazimirin ikinci qızı Sofiya evlilik üçün danışıqlara başlamışdı; beləliklə, Polşa kralı Avstriya və Macarıstanın gələcək hökmdarlarının onun nəslindən olacağına zəmanət verəcəkdi. Matyaşın səyləri həm İmperator, həm də Papa II Pavel tərəfindən dəstəklənirdi. Bununla belə, IV Kazimirin Podebradlı Georq ilə 1462-ci ildən bəri ittifaqı var idi və bu, Polşanın Tevton ordeninə qarşı vuruşması Papa II Piyin şübhəsinə səbəb oldu.
Yuxarı Bavariya
Yuxarı Bavariya Bavariya vilayətinin cənubunda yerləşən inzibati dairə. Münhen şəhəri Yuxarı Bavariyanın inzibati mərkəzidir. Əhali sıxlığı 241,77 insan/km²-dir.
Yuxarı Bavariya hersoqluğu
Yuxarı Bavariya hersoqluğu (alm. Herzogtum Oberbayern‎) — Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissələrindən biri. 1255-ci ildə ilk Bavariya bölgüsündən 1340-cı ildə Bavariyanın yenidən birləşməsinə qədər və 1349-cu ildən ikinci Bavariya əyalət bölgüsündən 1363-cü ildəki hersoq Maynhardın ölümünə qədər mövcud olmuşdur. Bundan sonra əvvəlcə Aşağı Bavariya hersoqluğu Bavariya-Landsxuta, Yuxarı Bavariya isə Bavariya-Münhen və Bavariya-İnqolştadta bölündü. Landsxut varislik müharibəsindən sonra Bavariyanın yenidən birləşməsinə qədər olan dövrdə müstəqil qismən hersoqluq kimi mövcud olan Bavariya-Münhen hersoqluğu, xüsusən də Bavariya-İnqolştadtın birləşməsindən sonra tez-tez Yuxarı Bavariya Hersoqluğu kimi xatırlanırdı. Yuxarı Bavariya hersoqluğu termini 1808-ci ilə qədər I Maksimilianın tapşırığı ilə qraf Maks İosif fon Monjela tərəfindən yenidən təşkil edilənə qədər Bavariya kürfürstlüyünün Münhen və Burqhauzen ərazisi üçün istifadə edildi. Daha sonra I Lüdviq tərəfindən "dövlətin ayrı-ayrı əsas hissələrinin adlarının qaytarılması" üçün 1837-ci ildən bəri Yuxarı Bavariya inzibati dairəsi yaradıldı. II Lüdviq (1255–1294) I Rudolf (1294–1317) IV Lüdviq (1294/1301–1340) V Lüdviq (1349–1361) VI Lüdviq (1349–1351) V Otto (1349–1351) Maynhard (1361–1363) Max Spindler, Andreas Kraus (Hrsg.): . 2. Auflage.