Bozqır haçaquyruğu: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
 
(4 istifadəçi tərəfindən edilmiş 8 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Takson
{{Takson}}
⚫
{{Azlb|Bozqır haçaquyruğu|Glareola nordmanni}} — {{latb|}} fəsiləsinin {{latb|Glareola}} cinsinə aid [[quş]] növü.
| regnum = Heyvanlar
| şəkil =
| şəkilaltı yazı =
| yuxarı takson = Aves
| ranqı = Növ
| phylum = [[Xordalılar]]
| subphylum = [[Onurğalılar]]
| classis = [[Quşlar]]
| ordo = [[Cüllütkimilər]]
| familia = [[Haçaquyruqlar]]
| genus = ''[[Haçaquyruq]]''
| species = '''Bozqır haçaquyruğu'''
| latin = {{btname|Glareola nordmanni|([[Nord.]], [[1842]])}}
| wikispecies = 60a.Bozqir_hacaquyrugu.jpg
| section name = Sinonimi
| section text =
| arealın xəritəsi = 60a.Bozqir hacaquyrugu.jpg
| arealın xəritəsi haqqında =
| arealın xəritəsinin eni =
| legend sərhədi =
| vikinövlər =
| vikianbar =
| mühafizə =
| bttsmb =
| ütmx =
| mbmm =
| he =
}}

⚫
'''Bozqır haçaquyruğu''' ({{lang-lat|Glareola nordmanni}}) — [[Mələrcüllütlər]] fəsiləsinə aid quş növü.


== Statusu ==
== Statusu ==
Sətir 44: Sətir 15:


== Yayılması ==
== Yayılması ==
[[Avropa]], [[Asiya]] və [[Afrika]]da yayılıb. Azərbaycanda Samur çayının deltasında <ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, Dəvəçi limanında <ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, [[Kür-Araz ovalığı]]nda–Mahmudçala-Ağçala, Ağgöl və Sarısu göllərində <ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;</ref><ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, [[Naxçıvan MR]] ərazisində Arazboyu maili düzənlik və orta dağlıq qurşağında yayılıb <ref>Talıbov T.H. Çöl haçaquyruğu–Glareola nordmanni Nordman. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, “Əcəmi”, 2006, s. 120-121.</ref>.
[[Avropa]], [[Asiya]] və [[Afrika]]da yayılıb. Azərbaycanda Samur çayının deltasında<ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, Dəvəçi limanında<ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, [[Kür-Araz ovalığı]]nda–Mahmudçala-Ağçala, Ağgöl və Sarısu göllərində<ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22–79;</ref><ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, [[Naxçıvan MR]] ərazisində Arazboyu maili düzənlik və orta dağlıq qurşağında yayılıb<ref>Talıbov T. H. Çöl haçaquyruğu–Glareola nordmanni Nordman. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, "Əcəmi", 2006, s. 120–121.</ref>.


== Yaşayış yeri və həyat tərzi ==
== Yaşayış yeri və həyat tərzi ==
Su hövzələrinin sahillərindəki nəmli biotoplarda və dayaz su sahələri əsas yaşayış yerləridir. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir. Köçüb gəlmə və köçüb getmə vaxtı müəyyən edilməyib. Koloniya halında nəsil verir. Yuvaları hər tərəfdən su və bataqlıq biotopları ilə əhatə olunmuş adacıqlarda yerləşir. Yuvasında 4 yumurta olur <ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;</ref><ref>Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;</ref>. Həşərat yeyir.
Su hövzələrinin sahillərindəki nəmli biotoplarda və dayaz su sahələri əsas yaşayış yerləridir. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir. Köçüb gəlmə və köçüb getmə vaxtı müəyyən edilməyib. Koloniya halında nəsil verir. Yuvaları hər tərəfdən su və bataqlıq biotopları ilə əhatə olunmuş adacıqlarda yerləşir. Yuvasında 4 yumurta olur<ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22–79;</ref><ref>Babayev İ. R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M. Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, "Elm", 2001, s. 307–310;</ref>. Həşərat yeyir.


== Sayı ==
== Sayı ==
Ağgöldə 25.06.1962-ci ildə 2 cütü, 02.06.1963-cü ildə 20 cütü <ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, 1990-cı ilin may ayında Mahmudçala-Ağçalada 8 fərdi <ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, Samur çayı deltasında 27.VII.1990-cı ildə tək-tək fərdləri və 3-5 fərddən ibarət kiçik sürüləri, 19.VIII-10.X.1988-ci ildə 30, 1988-ci ildə 19 avqustdan 10 sentyabra qədər 30 fərdi, 1989-cu ildə 4 fərdi <ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, 1998-ci ilin iyul ayında [[Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu]]nda 14 fərd <ref>Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;</ref> qeyd edilib.
Ağgöldə 25.06.1962-ci ildə 2 cütü, 02.06.1963-cü ildə 20 cütü<ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, 1990-cı ilin may ayında Mahmudçala-Ağçalada 8 fərdi<ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, Samur çayı deltasında 27. VII.1990-cı ildə tək-tək fərdləri və 3–5 fərddən ibarət kiçik sürüləri, 19. VIII-10. X.1988-ci ildə 30, 1988-ci ildə 19 avqustdan 10 sentyabra qədər 30 fərdi, 1989-cu ildə 4 fərdi<ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, 1998-ci ilin iyul ayında [[Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu]]nda 14 fərd<ref>Babayev İ. R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M. Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, "Elm", 2001, s. 307–310;</ref> qeyd edilib.


== Məhdudlaşdırıcı amillər ==
== Məhdudlaşdırıcı amillər ==
Sətir 59: Sətir 30:


== Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər ==
== Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər ==
Ovlanması qadağan edilmişdir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, Dövlət Təbiət Yasaqlıqları kömək edir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, [[Azərbaycan]]ın ([[1989]]) və [[Naxçıvan MR]]–in ([[2007]]) "Qırmızı Kitab"larına, Ramsar, Bonn, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.
Ovlanması qadağan edilmişdir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, Dövlət Təbiət Yasaqlıqları kömək edir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, [[Azərbaycan]]ın (1989) və [[Naxçıvan MR]]–in (2007) "Qırmızı Kitab"larına, Ramsar, Bonn, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.


== Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər ==
== Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər ==
Mahmudçala-Ağçala göllər sisteminə yasaqlıq, Sarısu-Şərbət qobu göllər sisteminə isə qoruq statusunun verilməsi, eyni vaxtda növün qorunmasının fəal maarifçiliyi məsləhətdir.
Mahmudçala-Ağçala göllər sisteminə yasaqlıq, Sarısu-Şərbət qobu göllər sisteminə isə qoruq statusunun verilməsi, eyni vaxtda növün qorunmasının fəal maarifçiliyi məsləhətdir.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}


== Ədəbiyyat ==
== Ədəbiyyat ==
# Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 203;
# Mustafayev Q. T., Sadıqova N. A. Azərbaycanın quşları. Bakı, "Çaşıoğlu", 2005, s. 203;
# Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
# Mustafayev Q. T., Babayev İ. R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
# Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.
# Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.


Sətir 77: Sətir 45:
== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}
{{Taksonbar}}

[[Kateqoriya:Azərbaycan quşları]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan quşları]]

Səhifəsinin 14:19, 7 dekabr 2022 tarixinə olan son versiyası

Bozqır haçaquyruğu
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Bozqır haçaquyruğu
Beynəlxalq elmi adı

Bozqır haçaquyruğu (lat. Glareola nordmanni) — fəsiləsinin Haçaquyruq cinsinə aid quş növü.

Statusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nadirdir.

Kateqoriyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

(CR). Mənfi antropogen təsirlərdən kritik vəziyyətdədir.

Genofond əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycanda cinsin 2 növündən biridir.

Qısa təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Quyruğunun haçası çəmənlik haçaquyruğuna nisbətən dərindir. Ümumi rəngi tünddür. Qanadlarının altı qaradır.

Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Azərbaycanda Samur çayının deltasında[3], Dəvəçi limanında[4], Kür-Araz ovalığında–Mahmudçala-Ağçala, Ağgöl və Sarısu göllərində[5][6], Naxçıvan MR ərazisində Arazboyu maili düzənlik və orta dağlıq qurşağında yayılıb[7].

Yaşayış yeri və həyat tərzi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Su hövzələrinin sahillərindəki nəmli biotoplarda və dayaz su sahələri əsas yaşayış yerləridir. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir. Köçüb gəlmə və köçüb getmə vaxtı müəyyən edilməyib. Koloniya halında nəsil verir. Yuvaları hər tərəfdən su və bataqlıq biotopları ilə əhatə olunmuş adacıqlarda yerləşir. Yuvasında 4 yumurta olur[8][9]. Həşərat yeyir.

Sayı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ağgöldə 25.06.1962-ci ildə 2 cütü, 02.06.1963-cü ildə 20 cütü[10], 1990-cı ilin may ayında Mahmudçala-Ağçalada 8 fərdi[11], Samur çayı deltasında 27. VII.1990-cı ildə tək-tək fərdləri və 3–5 fərddən ibarət kiçik sürüləri, 19. VIII-10. X.1988-ci ildə 30, 1988-ci ildə 19 avqustdan 10 sentyabra qədər 30 fərdi, 1989-cu ildə 4 fərdi[12], 1998-ci ilin iyul ayında Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda 14 fərd[13] qeyd edilib.

Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yayda dayaz su sahələrinin quruması və yaşayış yerlərində çoxlu mal-qara otarılması.

Əhali üçün əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elmi və estetik əhəmiyyəti var.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ovlanması qadağan edilmişdir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, Dövlət Təbiət Yasaqlıqları kömək edir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, Azərbaycanın (1989) və Naxçıvan MR–in (2007) "Qırmızı Kitab"larına, Ramsar, Bonn, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mahmudçala-Ağçala göllər sisteminə yasaqlıq, Sarısu-Şərbət qobu göllər sisteminə isə qoruq statusunun verilməsi, eyni vaxtda növün qorunmasının fəal maarifçiliyi məsləhətdir.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Mustafayev Q. T., Sadıqova N. A. Azərbaycanın quşları. Bakı, "Çaşıoğlu", 2005, s. 203;
  2. Mustafayev Q. T., Babayev İ. R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
  3. Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
  2. ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
  3. ↑ Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;
  4. ↑ Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;
  5. ↑ Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22–79;
  6. ↑ Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;
  7. ↑ Talıbov T. H. Çöl haçaquyruğu–Glareola nordmanni Nordman. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, "Əcəmi", 2006, s. 120–121.
  8. ↑ Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22–79;
  9. ↑ Babayev İ. R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M. Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, "Elm", 2001, s. 307–310;
  10. ↑ Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;
  11. ↑ Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;
  12. ↑ Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;
  13. ↑ Babayev İ. R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M. Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, "Elm", 2001, s. 307–310;
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bozqır_haçaquyruğu&oldid=6791557"