Ay xan
Ay Xan — türk və altay mifologiyasında ay xaqanı. Monqolcada Sara Xan və ya Hara Xan olaraq bilinir. Oğuz Xanın ikinci yoldaşından olan oğludur. Onqonu qartaldır. Qartal hökmranlığı işarələr. Buryatçada Hara sözcüyü Ay deməkdir (monqolca Sara), bəzi qeydlərdə Oğuz Xanın atasının adı Qara Xan ikən bəzi qaynaqlarda Ay Xan olaraq göstərilməsi bu söz bənzənəmlər səbəbiylə ola bilər, halbuki gerçəkdə Ay Xan, Oğuz Xanın oğlunun adıdır. Ay bir çox mədəniyyətdə dişi bir varlıqdır, ancaq türklərdə həm dişi həm də kişi ay ilahı mövcuddur, lakin xüsusilə vurğulanması lazım olan xüsus, Ay Xanın bir Tanrı deyil, müqəddəs bir adam olaraq qəbul edildiyidir. Ay sözü burada xüsusiyyət deyil bir sifətdir. Ay Ata ilə qarışdırılmamalıdır.
Etimologiya
(Ay/Ağ) kökündən törəmişdir. Dünyanın peyki olan göy obyekti. Parlaqlığı, işığı və gözəlliyi simvollaşdırma edər. Əgər söz kökündə də şüur, işıq, parlaqlıq kimi mənalar vardır.
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)