Buyan xan

Buyan Xan - türk-monqol mifologiyasında əfsanəvi xaqan. Monqolların Atası. Kızı Alanqovadır. Qırx dənə qızı olmuşdur. Amma heç oğlu olmamışdır. Son 41. qızı isə Alanqovadır. Bu Qırx-Qızdan Qırğız boyundan törədiyi deyilər. Buyan monqolcada "Düşüncə Tayı" deməkdir. İnsanın zehin gücünü ifadə edir və səhv istifadə insana zərər verir. Monqol nəslinin ortaya çıxışındakı fəlsəfi algılayışta əvvəl düşüncənin var olduğu fikri ilə də əlaqəli görülməkdədir.

Saqan Xan

Sagan Xan - türk, qırğız və altay mifologiyasında xaqan. Buyan Xanın nəslindən gəlməkdədir. Saqan xanın bir qızı və otuz doqquz xidmətçisi (və ya qırx xidmətçisi) bir gölün kənarına gedərək sudan hamilə qalırlar və bunlardan Qırğız Boyu törəyir.

Etimologiya

(Buy) kökündən törəmişdir. Soyuqlamaq, soyuq hava esintisi kimi mənaları ehtiva edir. Kut, xoşbəxtlik, dayanıqlılıq kimi mənaları da vardır. Monqolcada savab və ərdəm kimi mənaları var.

Mənbə

• Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)  (türk.)