Roma boşləçəyi
| Roma boşləçəyi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Roma boşləçəyi |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Roma boşləçəyi (lat. Dactylorhiza romana) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin boşləçək cinsinə aid bitki növü.
Arealı
Aralıq dənizi sahillərindən Mərkəzi Asiyaya qədər yayılmışdır.[1]
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik ot bitkisidir. Kök yumruları 2-4 qanadlıdır, uzunluğu 3 sm-ə qədərdir. Gövdənin hündürlüyü 15-30 sm-dir. Yarpaqları 5-12 sayda olub, gövdənin aşağı hissəsində yerləşir, tərs-yumurtaşəkilli və ya uzunsov-lansetşəkilli, xətvari, uzunluğu 8-12 sm, kütdür, yuxarı yarpaqları ensiz, qısadır. Çiçək qrupu sıx, qısa, silindrik, çoxçiçəkli, bəzən tərs-yumurtaşəkilli, uzunluğu 3-8 sm-dir. Çiçəkləri açıq-sarı və ya tünd-qırmızı, bənövşəyi, bəzən agımtıl rəngdədir. Çiçək dodağı girdə-dördkünclü, üçqanadlı, uzunluğu 5-7 mm, yan tərəfdəki qanadı oval, kənarlar bir qədər dişlidir, orta qanadı kvadratşəkilli, qurtaracağında çıxıntılar var.
Yarpaqları 5-12 saydadır, gövdənin aşağı hissəsində yerləşirlər, qaidə hissəsinə yaxın çox daralmışdır və əksinə yumurtaşəkilli və ya uzunsov-xətvari neştərşəkillidir. Uzunluğu 8-12 sm, küt ucludur; yuxarı yarpaqları ensiz və qısadır.
Çiçək qrupu sıxdır, qısa, silindrik, çoxçiçəkli, bəzən əksinəyumurtaşəkilli olub, uzunluğu 3-8 sm-dir. Çiçəkləri açıq-sarı və ya bənövşəyi-tünd-qırmızı, bəzən ağ rəngdə olur. Dodağı dəyirmi-dörd künc, üçbölümlüdür və 5-7 mm uzunluqda olur; yan bölümləri oval, kənarlardan dairəvi dişlidir, orta bölümü kvadrata bənzər, çox vaxt sonu girintili-çıxıntılıdır. Çiçəkləməsi may, meyvə verməsi may-iyun ayları.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çiçəkləməsi may-iyun aylarındadır. Aşağı dağ qurşaqlarından subalp yüksəkliklərinə qədər bitir. Rütubətli yerlərdə, meşələrdə və kolluqlarda rast gəlinir. Dekorativ bitki kimi istifadə oluna bilər.
Yayılması
Böyük Qafqazın Quba, şərq-qərb hissəsində, Kiçik Qafqazın şimalında, mərkəzində, Naxçıvanın cənub, Lənkəranın dağlıq hissəsində və ovalığında rast gəlinir.
Yaşayış mühiti
Rütubətli yerlərdə, meşə və kolluqlarda rast gəlinir.
Sayı və tendensiyası
Ölkə üzrə müxtəlif ərazilərdə rast gəlinsə də, populyasiyanın sayında azalma tendensiyası müşahidə edilir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
İqlim və antropogen amillər.
Mühafizə tədbirləri
Mühafizəsi üçün xüsüsi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədi ilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum banklarında saxlanması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.
Sinonimləri
- Dactylorchis romana (Sebast.) Verm.
- Dactylorhiza cantabrica H.A.Pedersen
- Dactylorhiza libanotica (Mouterde) Aver.
- Dactylorhiza markusii (Tineo) H.Baumann & Künkele
- Dactylorhiza romana subsp. libanotica (Mouterde) Kreutz
- Dactylorhiza romana var. markusii (Tineo) Soó
- Dactylorhiza romana subsp. markusii (Tineo) Holub
- Dactylorhiza romana subsp. romana
- Dactylorhiza romana subsp. siciliensis (Klinge) Soó
- Dactylorhiza romana var. sicula (Tineo) Soó
- Dactylorhiza sambucina subsp. cantabrica (H.A.Pedersen) Kreutz
- Dactylorhiza sambucina subsp. pseudosambucina (Ten.) H.Sund.
- Dactylorhiza sambucina subsp. romana (Sebast.) Bornm.
- Dactylorhiza sambucina subsp. siciliensis (Klinge) H.Sund.
- Dactylorhiza sambucina f. zimmermannii (A.Camus) P.Delforge
- Dactylorhiza sicula (Tineo) Aver.
- Dactylorhiza sulphurea subsp. pseudosambucina (Ten.) Franco
- Dactylorhiza sulphurea subsp. siciliensis (Klinge) Franco
- Orchis bracteata Ten.
- Orchis fasciculata var. obtusifolia Tineo
- Orchis lucana Spreng.
- Orchis markusii Tineo
- Orchis mediterranea Klinge
- Orchis mediterranea subsp. pseudosambucina (Ten.) Klinge
- Orchis mediterranea subsp. siciliensis Klinge
- Orchis natalis Tineo
- Orchis ochroleuca Schur
- Orchis pseudosambucina Ten.
- Orchis pseudosambucina subsp. markusii (Tineo) Nyman
- Orchis pseudosambucina var. natalis (Tineo) Nyman
- Orchis pseudosambucina subsp. sicula (Tineo) K.Richt.
- Orchis romana Sebast.
- Orchis romana var. incarnata E.G.Camus & A.Camus
- Orchis romana subsp. libanotica Mouterde
- Orchis romana var. lutea E.G.Camus & A.Camus
- Orchis romana f. markusii (Tineo) Soó
- Orchis romana f. obtusifolia (Tineo) Soó
- Orchis sambucina Brot.
- Orchis sambucina var. zimmermannii A.Camus
- Orchis siciliensis Klinge
- Orchis sicula Tineo
- Orchis sulphurea var. markusii (Tineo) Maire[2]
İstinadlar
- ↑ Roma boşləçəyi:Plants of the World Online saytında takson barədə məlumat. (ing.)
- ↑ Roma boşləçəyi:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)