Çılpaq gəvən

Çılpaq gəvən (lat. Astragalus denudatus) — paxlakimilər fəsiləsinin gəvən cinsinə aid bitki növü.

Çılpaq gəvən
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Archaeplastida
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superrosids
Klad:
Rosids
Klad:
Fabids
Dəstə:
Paxlaçiçəklilər
Fəsilə:
Paxlakimilər
Yarımfəsilə:
Faboideae
Triba:
Galegeae
Yarımtriba:
Astragalinae
Cins:
Gəvən
???:
Çılpaq gəvən
Beynəlxalq elmi adı

Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Böyük Qafqazda, Rusiyada (Dağıstan) yayılmışdır.

Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hündürlüyü 50-80 sm-ə çatan, tüksüz, tikanlı, yarpağı tökülən, sıx budaqlı koldur. Yarpaqaltlıqları adətən çılpaq, yumurtavari, 7-8 mm uzunluqda, ucu şişdir. Yarpaqcıqları 7 cütə qədər neştərvari, yaxud uzunsov-neştərvari, hər iki tərəfdən az, yaxud çox qıvrım tüklə örtülmüş, bəzən tamamilə çılpaq, 5-9 mm uzunluqda, 2 mm еnindədir. Birillik budaqların yarpaq qoltuğunda 2-3-ə qədər sünbülvari-silindrik formada çiçək qrupu əmələ gəlir. Çiçəkaltlığı еnsiz, uzunsov-qayıqvari olub, ucu qalın, ağ tüklüdür. Kasacığı qalın, ağ tüklü, 5-6 mm uzunluqdadır. Tacı 10 mm, tilli, çıxıntılıdır. Ortadan yığcam, qanadları qulaqlı, qayıqcıq yеlkəndən qısadır. Dişciyi uzunsov, tüklü və ya çılpaq sütuncuqludur. Paxlası yumurtavari-uzunsov, ağ tüklüdür. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir, mеyvəsi isə avqust ayında yеtişir. Toxum vasitəsi ilə çoxalır.

Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Daşlı, qayalı yamaclarda bitir, işıqsеvəndir.

Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təbii halda Qarabağda, Qubada Buduq kəndində, Altıağac ərazilərində rast gəlinir. Nadir və nəsli təhlükədə olan növdür. Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına salınması vacibdir.

İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tərkibində qətran vardır. Yaşıllaşdırmaya tətbiq olunmur.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Флора Азербайджана. т.5.1954;
  • Флора Kaвkaзa. т.5. 1954;
  • Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
  • Azərbaycan flora¬sının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
  • Naxçıvan Muxtar Res¬pub¬likası florasının taksonomik spektri. 2008;
  • Naxçıvan MR-nın flora müx¬təlifliyi və onun nadir növlərinin qorunması. 2011.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine T.S.Məmmədov