Çatırgöl
Çatırgöl[1] (Çatır göl[2]; qırğ. Чатыр-Көл — «çatı, dam gölü») — Qırğızıstanın cənubunda, Mərkəzi Tyan-Şanda yerləşən axarsız göl. Göl Çatır-Kuls çökəkliyində, Toruqart aşırımının yaxınlığındadır. Məhs bu aşırımdan Çin ərazisinə yol keçir. Çatırgöldən cənubda Toruqart keçid məntəqəsi yerləşir. Çatırgöl ölkənin Narin vilayəti ərazisinə daxildir.
| Çatırgöl | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 3.500 m |
| Eni | 10 km |
| Uzunluğu |
|
| Sahəsi |
|
| Həcmi | 630 hm³ |
| Dərin yeri | 16,5 m |
| Yerləşməsi | |
| 40°38′ şm. e. 75°17′ ş. u. | |
| Ölkə | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çatırgöl çuxuru tektonik mənşəlidir. Göl Atabaşı və Toruqart -Too silsilələri arasında, dəniz səviyyəsindən 3500 metr yüksəklikdə yerləşir. Göl səthinin sahəsi 161,1 km², orta dərinlik - 5 metr, ən dərin yeri — 16,5 metrdir.[3] Göl suyunun həcmi — 610 milyon m³-dir. Uzunluğu 23 km, eni isə 10 km-dir. Sahil xəttlərinin uzunluğu 58 km-dir.
Göl ətrafı ərazidə zəif parçalanmış göl-akkumulyativ düzənlik relyefi üstünlük təşkil edir. Gölün cənub-şərq sahilləri bataqlıq ərazidir, şimal hissəsi isə qayalıq relyefdir. Çatır-Kuls çökəkliyi kəskin kontinental iqlimə malikdir. Havanın orta illik temperaturu mənfidir (−5,6 °C). Qış aylarının minimum temperaturu −50 °C-dir. Yay aylarında ən yüksək temperatur göstəricisi+24 °C-dir. Orta illik yağıntının miqdarı aşağıdır 208—269 мм. İllik yağıntının80—90 % yay aylarında düşür. Göl əsasən qar suları ilə qidalanır. Gölə tökülən əsas çay Kekayqır çayıdır. Ümumən gölə 41 kiçik çay tökülür. Çaylar öz başlanğıcını Atabaşı və Toruqart silsilələrindən götürür. Göl suyu duzludur. Minerallaşma 1 litrə 0,5-1,0 milliqramdır. Xloridli, hidrokarbonatlı, natrium və maqnezium tərkiblidir. Duzluluq 2 promildir. Qış ayalrında göl səthini 0,25-1,5 metr qalınlığında buz qatı örtür. Göl suyu sarı-yaşıl rəngə çalır. 4 metr dərinliyə qədər su şəffafdır.
Çatır göl və ətraf 2 km-lik ərazi Karatal-Japırık Dövlət Qoruğunun ərazisində yerləşir. Ayrıca qoruğun bir hissəsi 2005-ci ilin noyabrından Ramsar Konvensiyasına uyğun olaraq beynəlxalq əhəmiyyətə malik bataqlıq ərazisi kimi tanınıb. Göl balıqsızdır. Baxmayaraq ki, oraya axan çaylarda bir neçə balıq növü aşkar edilmişdir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Атлас мира. 3-е изд. М.: Федеральная служба геодезии и картографии, 1999. с. 125
- ↑ Лист карты K-43-127 озеро Чаиыркёль. Масштаб: 1 : 100 000. Издание 1974 г.
- ↑ "Информация о Каратал-Жапырыкском государственном заповеднике и озере Чатыр-Кёль". www.welcome.kg (rus). 2010-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-16.