İhrək Rəcəb

İhrək Rəcəb (1680, İxrək[d], Dağıstan MSSR – 1760) — XVIII əsr rutul əsilli Azərbaycan şairi. Şair Səfəvilər Dövlətinin Şirvan bəylərbəyliyinə aid İhrək kəndində anadan olub. O, İhrək təxəlüssü ilə əsasən sevgi şeirləri yazıbdır.[1]

İhrək Rəcəb
Doğum tarixi
Doğum yeri İhrək, Şirvan bəylərbəyliyi, Səfəvi imperiyası
Vəfat tarixi
Vətəndaşlığı Səfəvilər Dövləti
Əfşar imperiyası
Quba xanlığı
Milliyyəti rutul
Fəaliyyəti şair
Əsərlərinin dili Azərbaycan dili

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İhrək Rəcəbin şəxsi həyatı barədə mənbələrdə demək olar ki, məlumat yoxdur. Onun adının Rəcəb olduğu və Səfəvilər Dövlətinin Şirvan bəylərbəyliyinə aid İhrək kəndində anadan olduğu məlumdur. Buna görə İhrək sözünü özünə təxəssül götürübdür. Onun XVIII əsrdə Səfəvilər Dövləti, Əfşar imperiyası və Quba xanlığı dövründə yazıb yaratdığı məlumdur.

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İhrək Rəcəbin yaradıcılığında aparıcı yeri məhəbbət lirikası tutur. Bu lirikanın fərqləndirici xüsusiyyəti onun Huri adlı qıza həsr olunmasıdır. Xalq rəvayətlərinə görə, şair Şinaz kəndindən olan Huri adlı qızı sevirmiş. Lakin valideynləri Rəcəbdən imtina edərək qızı varlı adama veriblər. Həyatının acı təəssüratları ilə tərtib edilən şairin sevgi haqqında şeirləri kəskin dramaturgiya ilə doludur. Ümumilikdə isə İhrək Rəcəbin sevgi xətti bir neçə dövrə bölünür:[2][3]

  • Yalnız özünü vəsf etmə məşğul olan mövzulu şeirlər.
  • Subyektin hisslərini üzə çıxarmadan obyekti təsvir edən əsərlər.
  • Mövzunun özünü açmaqla, obyekti tərənnüm etməklə mövzulu şeirlər.
  • Obyektə münasibət vasitəsilə subyektin vəziyyətinin üzə çıxdığı əsərlər.

Birinci qrupa bu şeirlər daxildir: "Söylərəm", "Mənəm mən", "Mən" ("Mən"). Onlarda əsas yeri kədər, həzinliklə müşayiət olunan lirik qəhrəmanın vəziyyəti tutur.[2][3] Birinci qrupa aid olan əsərlər konkret danışılan obyektin olmaması, sanki zaman və məkanda əriməsi ilə seçilir. Müvafiq olaraq, subyektin obyektə münasibəti də vurğulanmır. Diqqət əsasən mövzuya yönəldilib.[4][5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Гашаров, 1976. səh. 30
  2. ↑ 1 2 Гашаров, 1999. səh. 84
  3. ↑ 1 2 Гашаров, 2007. səh. 107
  4. ↑ Гашаров, 1999. səh. 88
  5. ↑ Гашаров, 2007. səh. 110

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Гашаров, Гаджи. Шалбузова, Н. (redaktor). Лезгинская ашугская поэзия и литература. Дагест. кн. изд–во. 1976. 160.
  • Бедирханов, Сейфеддин Анверович. Азербайджаноязычная лезгинская поэзия ХVII-ХIХ вв. 1999.
  • Бедирханов, Сейфеддин Анверович. Азербайджаноязычная поэзия народов Южного Дагестана (XVII-XVIII вв.). Институт языка, литературы и искусства им. Г. Цадасы. 2007. 153.