İqtisadi azadlıq indeksi

İqtisadi azadlıq indeksi — hər il Wall Street Journal və Heritage Foundation tədqiqat mərkəzi tərəfindən dünyanın əksər ölkələri üçün hesablanan göstəricidir. İqtisadi azadlığın təhlili 1995-ci ildən aparılır. 2021-ci ildə reytinqdə 178 ölkə təmsil olunub.^[1] Qiymətləndirilməyib: Andorra, Antiqua və Barbuda, Qrenada, Honq-Konq (2021-ci ildən ÇXR-in bir hissəsi hesab olunur), İraq, Liviya, Lixtenşteyn, Makao (2021-ci ildən ÇXR-in bir hissəsi hesab olunur), Marşal adaları, Monako, Nauru, Palau , Sent-Kits və Nevis, San Marino, Somali, Cənubi Sudan, Suriya, Tuvalu, Vatikan və Yəmən. 2021-ci il üçün reytinqdə birinci yeri Sinqapur tutur.

Heritage Foundation iqtisadi azadlığı “azadlığın özünü qorumaq və təşviq etmək üçün zəruri olanlardan başqa mal və xidmətlərin istehsalına, paylanmasına və istehlakına dövlət müdaxiləsinin və ya maneəsinin olmaması” kimi müəyyən edir. İqtisadi Azadlıq İndeksi 12 komponentə (indekslərə) əsaslanır, 4 qrupa birləşdirilir və 0-dan 100-ə qədər miqyasda ölçülür, 100 maksimum azadlığa, 0 isə minimum azadlığa uyğundur.

İqtisadi azadlığın komponentləri (indeksləri):

Qanunun aliliyi qrupu:

1. Mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi;
2. Hüquq sisteminin səmərəliliyi;
3. Dövlət orqanlarının təmizliyi (Korrupsiyadan azad olmaq);

“məhdud dövlət hakimiyyəti” qrupu:

1. Vergi yükü (Vergi azadlığı);
2. Dövlət xərclərinin məbləği (Hökumətdən azad olmaq);
3. Maliyyə azadlığı;

“(dövlət) tənzimlənməsinin səmərəliliyi” qrupu:

1. Biznes azadlığı;
2. Əmək münasibətləri azadlığı;
3. Pul azadlığı;

“bazar açıqlığı” qrupu:

1. Ticarət azadlığı;
2. İnvestisiya azadlığı;
3. Maliyyə azadlığı^[2]

12 komponentin hər birinin çəkisi bərabər hesab olunur, buna görə də nəticədə alınan göstərici komponentlərin orta hesab dəyəridir. İndeksin müəlliflərinin fikrincə, ölkənin iqtisadi inkişafı bu indeksin dinamikası ilə birbaşa bağlıdır.^[3]

Bu indeksə görə bütün ölkələr aşağıdakı qruplara bölünür:^[1]

• azad — 80-100 göstərici ilə;
• qismən azad — 70-79,9 göstərici ilə;
• orta dərəcədə azad — 60-69,9 göstəricisi ilə;
• azad olmayan — 50-59,9 göstərici ilə;
• despotik — 0-49,9 göstəricisi ilə.

qeyd: ██ azad (80–100) ██ qismən azad (70–79.9) ██ orta dərəcədə azad (60–69.9) ██ azad olmayan (50–59.9) ██ despotik (0–49.9)

Economic Freedom Index^[4]

Country	Rank	Score	Change
	1	83.5	▼ 0.4
	2	83.0	▼ 0.8
	3	82.0	▬
	4	80.7	▲ 0.6
	5	78.9	▼ 1.7
	6	78.6	▼ 1.4
	7	78.4	▼ 2.2
	8	78.0	▼ 1.5
	9	77.6	▼ 0.4
	10	77.5	▼ 0.4
	11	77.1	▼ 1.2
	12	76.9	▬
	13	74.8	▼ 2.9
	14	73.7	▼ 2.4
	14	73.7	▼ 0.9
	14	73.7	▼ 2.9
	17	72.8	▼ 2.0
	18	72.3	▼ 0.6
	19	72.2	▼ 4.8
	19	72.2	▼ 3.6
	21	71.9	▼ 2.5
	22	71.1	▼ 3.3
	22	71.1	▼ 2.7
	24	70.9	▲ 0.7
	25	70.6	▼ 1.5
	25	70.6	▼ 0.3
	27	70.2	▲ 0.2
	28	69.9	▼ 2.8
	29	69.8	▼ 1.5
	30	69.5	▼ 1.3
	31	69.3	▼ 0.6
	31	69.3	▼ 1.7
	33	69.0	▼ 0.7
	34	68.9	▲ 0.9
	35	68.7	▼ 3.1
	36	68.6	▲ 0.9
	37	68.5	▼ 2.0
	38	68.3	▬
	39	68.1	▲ 0.7
	40	67.7	▼ 1.0
	41	67.5	▼ 4.0
	42	67.3	▼ 0.8
	43	67.1	▼ 2.5
	44	66.5	▬
	44	66.5	▲ 1.1
	46	66.4	▼ 1.2
	47	67.1	▼ 2.4
	48	66.9	▼ 0.3
Şablon:Flaqifikasiya/Cabo Verde	49	66.7	▲ 2.9
	50	66.6	▲ 1.4
	51	66.5	▼ 1.2
	52	65.9	▲ 0.2
Şablon:Flaqifikasiya/North Macedonia	53	65.7	▼ 2.9
	54	65.7	▼ 0.6
	55	65.4	▲ 1.2
	56	65.4	▼ 0.8
	57	65.4	▲ 0.5
	58	65.3	▼ 6.6
	59	65.2	▼ 2.0
	60	65.1	▼ 3.0
	61	64.8	▼ 2.8
Şablon:Flaqifikasiya/Brunei Darussalam	62	64.8	▼ 1.8
	63	64.4	▼ 2.5
	64	64.4	▼ 6.7
	65	64.3	▼ 3.2
	66	63.9	▲ 1.5
	67	63.7	▼ 1.8
	68	63.4	▲ 0.5
	69	63.2	▼ 0.8
	70	63.2	▼ 6.5
	71	63.0	▲ 0.9
	72	62.9	▲ 2.4
	73	62.9	▲ 0.3
	74	62.0	▼ 7.9
	75	61.6	▼ 8.5
	76	61.6	▼ 0.1
	77	61.5	▲ 0.6
	78	61.3	▼ 1.2
	79	61.1	▼ 5.2
	80	61.1	▼ 3.0
	81	61.0	▲ 1.4
Şablon:Flaqifikasiya/Micronesia	82	61.0	▲ 10.6
	83	60.8	▲ 3.3
	84	60.6	▼ 1.1
	85	60.3	▲ 4.4
	86	60.1	▼ 6.4
	87	60.1	▼ 4.5
	88	60.0	▲ 2.0
	89	59.8	▲ 0.6
	90	59.6	▼ 1.4
	91	59.5	▲ 2.1
	92	59.5	▼ 0.3
	93	59.5	▼ 1.8
	94	59.3	▲ 1.0
	95	59.2	▼ 3.4
	96	59.2	▲ 14.8
	97	59.2	▼ 4.1
	98	58.9	▲ 1.2
	99	58.8	▼ 0.2
	100	58.3	▲ 1.8
	101	58.3	▼ 5.8
	102	58.0	▼ 0.8
	103	57.8	▼ 5.6
	104	57.2	▼ 0.3
	105	57.1	▼ 11.2
	106	57.1	▼ 0.2
	107	56.9	▼ 7.1
	108	56.6	▼ 8.0
	109	56.6	▼ 0.9
	110	56.5	▬ 0.0
	111	56.4	▼ 5.8
	112	56.2	▼ 3.5
	113	56.1	▼ 5.4
	114	55.9	▲ 0.3
	115	55.8	▼ 2.3
	116	55.8	▼ 7.9
	117	55.7	▼ 2.6
	118	55.5	▼ 10.5
	119	55.3	▼ 0.8
	120	55.3	▼ 0.9
	121	54.9	▼ 2.4
	122	54.8	▼ 1.5
	123	54.6	▼ 4.3
	124	54.4	▼ 4.3
	125	54.4	▲ 1.4
	126	54.3	▲ 1.9
	127	54.2	▼ 4.4
	128	54.2	▼ 2.4
	129	54.2	▼ 2.3
	130	54.1	▼ 2.1
	131	53.9	▼ 2.6
	132	53.3	▼ 2.4
	133	53.3	▼ 0.1
	134	53.0	▬ 0.0
	135	53.0	▼ 8.0
	136	52.9	▼ 0.5
	137	52.7	▼ 3.8
	138	52.6	▼ 2.3
	139	52.6	▼ 1.6
	140	52.0	▲ 0.3
	141	51.4	▼ 3.7
	142	51.3	▼ 0.3
	143	50.4	▼ 5.3
	144	50.1	▼ 2.6
	145	50.0	▼ 0.8
	146	49.8	▼ 0.6
	147	49.7	▼ 5.5
	148	49.7	▼ 1.0
	149	49.6	▼ 2.1
	150	49.2	▼ 4.7
	151	49.1	▼ 6.6
	152	48.8	▼ 2.9
	153	48.7	▼ 1.7
	154	48.5	▼ 2.2
	155	48.1	▲ 1.7
	156	48.1	▼ 5.4
	157	48.0	▼ 10.4
	158	47.9	▼ 1.3
Şablon:Flaqifikasiya/Congo-Kinshasa	159	47.6	▼ 1.4
	160	47.3	▼ 7.9
	161	47.3	▼ 4.1
	162	47.2	▼ 2.0
Şablon:Flaqifikasiya/Timor-Leste	163	46.3	▲ 1.6
	164	46.2	▼ 1.2
	165	46.0	▼ 8.9
	166	45.8	▼ 3.9
	167	45.7	▼ 5.6
	168	45.7	▼ 3.1
	169	43.0	▲ 0.3
	170	42.4	▼ 4.8
	171	39.7	▼ 2.6
	172	39.4	▼ 10.5
	173	33.1	▼ 6.4
	174	32.0	▼ 7.1
	175	29.5	▲ 1.4
	176	24.8	▲ 0.1
	177	4.2	▼ 1.7