İranda COVID-19 pandemiyası

İrandakı COVID-19 pandemiyası ağır kəskin tənəffüs sindromu coronavirus 2-nin (SARS-CoV-2) səbəb olduğu 2019-cu il (COVID-19) koronavirus xəstəliyinin davam edən pandemiyasının bir hissəsidir. 19 fevral 2020-ci ildə İran Qumda[3] ilk təsdiqlənmiş yoluxma hallarını bildirdi. Virusun ölkəyə Çinə səfər etmiş Qumlu bir tacir tərəfindən gətirildiyi bildirildi.[4]

İranda COVID-19 pandemiyası
  Təsdiqlənmiş hallar 10–99
  Təsdiqlənmiş hallar 100–499
  Təsdiqlənmiş hallar 500–999
  Təsdiqlənmiş hallars 1,000–9,999
  Təsdiqlənmiş hallar 10,000+
Sonuncu dəfə 9 may 2020-ci ildə yenilənib
İlk qarşılaşma 19 fevral 2020
Statistika
Yoluxma sayı
  • 7.572.311 (9 mart 2023)[1]
Ölüm sayı
  • 144.933 (9 mart 2023)[1]
Sağalanların sayı
  • 278.827 (20 iyul 2020)[2]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Koronavirusa cavab olaraq hökumət ictimai tədbirləri və cümə namazlarını ləğv etdi; məktəblər, universitetlər, ticarət mərkəzləri, bazarlar və müqəddəs ziyarətgahlar bağlandı; və bayram şənliklərini qadağan etdi.[5][6] Ailələrə və müəssisələrə kömək etmək üçün iqtisadi tədbirlər də elan edildi və pandemiya hökuməti Beynəlxalq Valyuta Fondundan beş milyard ABŞ dolları məbləğində təcili kredit üçün görünməmiş bir müraciət etməyə məcbur etdi.[7] Hökumət əvvəlcə bütün şəhərləri və rayonları karantinə almaq planlarını rədd etdi və hökumətin səyahətləri məhdudlaşdırmaq niyyətinə baxmayaraq, Novruz bayramı ərəfəsində şəhərlər arasında sıx nəqliyyat davam etdi. Hökumət daha sonra yeni halların sayının artmasından sonra şəhərlərarası səyahətləri qadağan etdiyini açıqladı.[6][8] Aprel ayından başlayaraq hökumət məhdudiyyətləri tədricən yumşaltdı. Yeni halların sayı mayın 2-də minimum səviyyəyə düşdü, lakin məhdudiyyətlər yüngülləşdikcə may ayında yenidən artdı, yeni hadisələrin pik nöqtəsi 4 iyunda,[9] ölümlərin sayında yeni zirvələr iyulda qeydə alındı.[10] Artımlara baxmayaraq, İran hökuməti iqtisadiyyatı açıq saxlamaqdan başqa çarəsinin olmadığını bildirdi;[11] İran iqtisadiyyatı artıq ABŞ sanksiyalarından təsirlənmişdi və 2020-ci ilin iyun ayına qədər onun ÜDM-i COVID-19 pandemiyası səbəbindən daha 15% azaldı.[12]

COVID-19 ölümlərinin sayına dair bəzi mənbələrdə təxminlər hökumət mənbələrindən daha yüksəkdir,[13][14][15][16] İranın Xalq Mücahidləri ölənlərin sayının daha çox olduğunu iddia edir.[17] Sızan məlumatlar göstərir ki, 20 İyul tarixinə qədər 42,000 nəfər COVID-19 simptomları ilə öldü, bu tarix bildirilən 14,405 idi.[18] Hökumət həmçinin ört-basdır etməkdə, senzurada və yanlış idarəçilikdə ittiham olunub.[4][19][20][21] Bununla belə, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı İranın bildirdiyi rəqəmlərlə bağlı problem görmədiyini deyir, baxmayaraq ki, ÜST rəsmisi daha sonra ilk aylardakı məhdud testlər səbəbindən İranda bildirilən halların sayının daha çox sınaq keçirilənə qədər real xəstələrin yalnız 20% -ni təşkil edə biləcəyini söylədi.[22] Daha sonra may ayında halların sayının artması İran hökuməti tərəfindən aparılan testlərin artması ilə əlaqələndirildi.[23] Rəsmi halların sayı 200,000-i ötdü, 2020-ci ilin iyun ayına qədər 10,000-dən çox ölüm qeydə alındı.[24] Lakin prezident Ruhani hesab edir ki, 25 milyon insan 2020-ci ilin iyul ayına qədər yoluxmuş ola bilər ki, bu da rəsmi rəqəmdən xeyli çoxdur.[25] İranda təsdiqlənmiş COVID-19 hadisələri iyulun ortalarına qədər Orta Şərq və Şimali Afrika bölgəsindəki bütün hadisələrin dörddə birini təşkil edir.[26]

Fon[redaktə | mənbəni redaktə et]

12 yanvar 2020-ci ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) 31 dekabr 2019-cu ildə ÜST-ə bildirilmiş Çinin Hubey əyalətinin Uhan şəhərində bir qrup insanda tənəffüs yoluxucu xəstəliklərinin səbəbini yeni bir koronavirus olaraq təsdiqlədi.[27][28]

COVID-19-dan ölüm halları 2003-cü ildəki SARS ilə müqayisədə[29][30] xeyli aşağıdır, lakin yoluxma əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir və əhəmiyyətli ümumi ölüm nisbəti var.[29][31]

Statistika[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumi hallar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Günlər üzrə yeni hallar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumi ölümlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Günlər üzrə ölümlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Dong E., Du H., Gardner L. An interactive web-based dashboard to track COVID-19 in real time (ing.). // The Lancet Infectious Diseases Elsevier BV, 2020. Vol. 20, Iss. 5. P. 533–534. ISSN 1473-3099; 1474-4457 doi:10.1016/S1473-3099(20)30120-1 PMID:32087114
  2. ↑ https://www.bbc.com/news/world-middle-east-53598965.
  3. ↑ "Iran Reports Its First 2 Cases of the New Coronavirus". New York Times. Archived from the original on 19 February 2020. Retrieved 19 February 2020.
  4. ↑ 1 2 "How Iran Became a New Epicenter of the Coronavirus Outbreak". The New Yorker. Archived from the original on 3 March 2020. Retrieved 5 March 2020.
  5. ↑ "Coronavirus pandemic 'could kill millions' in Iran". Al Jazeera. 17 March 2020. Archived from the original on 17 March 2020. Retrieved 17 March 2020.
  6. ↑ 1 2 "Coronavirus: Iran is facing a major challenge controlling the outbreak". BBC. 24 March 2020. Archived from the original on 4 March 2020. Retrieved 24 March 2020.
  7. ↑ Filkins, Dexter (18 may 2020). "The Twilight of the Iranian Revolution" Arxivləşdirilib 2021-03-16 at the Wayback Machine. The New Yorker. Retrieved 7 June 2020.
  8. ↑ "Coronavirus: Iran has no plans to quarantine cities, Rouhani says". BBC. 26 February 2020. Archived from the original on 26 February 2020. Retrieved 26 February 2020.
  9. ↑ "Coronavirus: Iran fears second wave after surge in cases" Arxivləşdirilib 2021-01-14 at the Wayback Machine. BBC. 4 June 2020.
  10. ↑ "Iran COVID-19 Deaths on Thursday: 221" Arxivləşdirilib 2022-10-03 at the Wayback Machine. Iran News. 9 July 2020.
  11. ↑ "Iranian wedding party fuelled new COVID-19 surge, President Rouhani says" Arxivləşdirilib 2022-09-28 at the Wayback Machine. Reuters. 6 June 2020.
  12. ↑ "Iran's Loses 15 Percent Of GDP Due To Coronavirus — Minister" Arxivləşdirilib 2022-10-04 at the Wayback Machine. Radio Farda. 8 June 2020.
  13. ↑ "Legislator from Iran's Qom alleges virus coverup" Arxivləşdirilib 2022-05-20 at the Wayback Machine. Al Jazeera English. 24 February 2020. Archived from the original on 24 February 2020. Retrieved 24 February 2020.
  14. ↑ "Iran rejects BBC Persian report of at least 210 coronavirus deaths". Thomson Reuters. 28 February 2020. Archived from the original on 28 February 2020. Retrieved 28 February 2020.
  15. ↑ "What is the real size of the coronavirus epidemic in Iran?". France 24. 1 March 2020. Archived from the original on 5 March 2020. Retrieved 6 March 2020.
  16. ↑ Weinthal, Benjamin (7 April 2020). "Iran has 500,000 people infected with coronavirus" Arxivləşdirilib 2022-09-27 at the Wayback Machine. The Jerusalem Post.
  17. ↑ Hamideh Taati (20 July 2020). "Iran: Coronavirus Update, Over 73,600 Deaths, July 20, 2020, 6:00 PM CEST" Arxivləşdirilib sentyabr 27, 2022, at the Wayback Machine.
  18. ↑ "Coronavirus: Iran cover-up of deaths revealed by data leak" Arxivləşdirilib 2020-08-04 at the Wayback Machine. BBC. 3 August 2020.
  19. ↑ "Brian Hook Says Iran 'Lied To Own People' Over Coronavirus". Radio Farda. Archived from the original on 13 March 2020. Retrieved 11 March 2020.
  20. ↑ "US envoy says Iran 'lied to own people' over coronavirus". The Times of India. Archived from the original on 5 March 2020. Retrieved 5 March 2020.
  21. ↑ "Iran's government and media lied about coronavirus outbreak". The Jerusalem Post. Archived from the original on 1 March 2020. Retrieved 5 March 2020.
  22. ↑ Farge, Emma (17 March 2020), McCool, Grant (ed.), "WHO to start coronavirus testing in rebel Syria; Iran raises efforts, official says", Reuters, archived from the original on 16 March 2020, retrieved 17 March 2020
  23. ↑ "Iran risks second coronavirus wave if people ignore restrictions — minister" Arxivləşdirilib 2021-11-18 at the Wayback Machine. Reuters. 1 June 2020.
  24. ↑ Haghdoost, Yasna (25 June 2020). "Iran's Coronavirus Deaths Rise Past 10,000 as Outbreak Spreads" Arxivləşdirilib 2021-11-18 at the Wayback Machine. Bloomberg.
  25. ↑ "Rouhani warns 25 million infected as Iran reimposes restrictions" Arxivləşdirilib 2021-12-06 at the Wayback Machine. Reuters. 18 July 2020.
  26. ↑ "Iran eyes remdesivir production as Covid-19 cases rise" Arxivləşdirilib 2022-09-27 at the Wayback Machine. Middle East Business Intelligence. 16 July 2020.
  27. ↑ Elsevier. "Novel Coronavirus Information Center". Elsevier Connect. Archived from the original on 30 January 2020. Retrieved 15 March 2020.
  28. ↑ Reynolds, Matt (4 March 2020). "What is coronavirus and how close is it to becoming a pandemic?". Wired UK. ISSN 1357–0978. Archived from the original on 5 March 2020. Retrieved 5 March 2020.
  29. ↑ 1 2 "Crunching the numbers for coronavirus". Imperial News. Archived from the original on 19 March 2020. Retrieved 15 March 2020.
  30. ↑ "High consequence infectious diseases (HCID); Guidance and information about high consequence infectious diseases and their management in England". GOV.UK. Archived from the original on 3 March 2020. Retrieved 17 March 2020.
  31. ↑ "World Federation Of Societies of Anaesthesiologists – Coronavirus" Arxivləşdirilib 2022-09-01 at the Wayback Machine. wfsahq.org. Archived from the original on 12 March 2020. Retrieved 15 March 2020.

Xarici linklər[redaktə | mənbəni redaktə et]