İsrail–Suriya münasibətləri

Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. Səhifəyə yenilənmiş məlumatlar əlavə etməklə Vikipediyanı zənginləşdirməyə kömək edə bilərsiniz.

İsrail–Suriya münasibətləri — İsrail və Suriya arasında diplomatik və iqtisadi əlaqələr. 1948-ci ildə İsrail müstəqillik qazandıqdan bəri hər iki dövlət müharibə vəziyyətindədir. İki ölkə üç böyük müharibədə, yəni 1948-ci ildə İsrailin İstiqlal müharibəsi, 1967-ci ildə Altı günlük müharibə və 1973-cü ildə Yom Kippur müharibəsi zamanı bir-biri ilə mübarizə aparmış və daha sonra Livan vətəndaş müharibəsində və 1982-ci ildə Livan müharibəsində iştirak etmişdir. Qalan müddətdə barışıq müşahidə olunmuşdur. Zaman zaman qonşu dövlətlər arasında barışığa nail olmaq üçün uğursuz cəhdlər edilmişdir.

İsrail–Suriya münasibətləri
İsrail  Suriya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Suriya heç vaxt İsrail Dövlətinin varlığını tanımamışdır və bu günə qədər Suriyaya girmək üçün İsrail pasportlarını qəbul etmir. İsrail Suriyanı da düşmən dövlət olaraq qəbul edir və vətəndaşlarına bu ölkəyə getmələrini qadağan edir. Hər biri XX əsrin ortalarında formalaşdıqdan bəri iki dövlət arasında ikitərəfli diplomatik münasibətlər olmayıb.

İki ölkə arasında heç bir iqtisadi və mədəni əlaqələr yoxdur. Bircə müəyyən vətəndaşların sərhəddəki məhdud fəaliyyəti istisnadır. Suriya İsrailin ərəb boykotunda aktiv iştirakını davam etdirir. Hər iki dövlət atəşkəs xəttinin hər iki tərəfində yerləşən Qolan yüksəkliklərindəki Druze kəndlərinin sakinlərinə məhdud alma ticarətinə icazə verir. Atəşkəs xəttindəki sülh vəziyyəti 2011-ci ildə başlayan və bu gün də davam edən Suriyada vətəndaş müharibəsi zamanı pozuldu, ancaq İsrail bu münaqişədə ən az iştirak etdi.

Hər iki ölkə Osmanlı İmperiyasının varisləridir. Ölkələr arasındakı dövlət sərhədinin uzunluğu 83 km-dir^[1]

1949-cu ildə sülh sazişi imzalanandan bəri İsrail ilə Suriya arasındakı münasibətlər düşmənçilik xarakteri daşıyır. 1967-ci ilin Altı günlük müharibədən əvvəl, su qaynaqları üzərindəki silahsızlaşdırılmış bölgələrdə ara-sıra toqquşmalar baş verirdi, həmçinin Qolan yüksəkliklərindən atəş açılırdı. Müharibədən sonra danışıqlar xüsusən İsrailin Qolan yüksəkliklərinin Suriyaya qaytarılması tələbi olur. 1990-cı illərdə ABŞ-nin vasitəçiliyi ilə Suriya İsraildən "4 iyun 1967-ci il tarixində", yəni Fələstin və Suriyanın ingilis mandatının keçmiş sərhədinin qərbinə keçməsini tələb etdi. Suriya Yom Kippur müharibəsi zamanı Qolan Təpələrini geri almağa çalışdı, lakin heç bir nəticə əldə edə bilmədi. 1974-cü il Tərk etmə Sazişinə əsasən onlar yalnız kiçik bir hissəni əldə edə bildi.

İsrail Müdafiə Qüvvələrinin 2018-ci ilin iyul ayında verdiyi məlumata görə, suriyalılara israillilərdən humanitar yardımın ötürülməsi üçün 30-a yaxın əməliyyat həyata keçirilib. Ümumilikdə 75,700 litr yanacaq, 20 dəst tibbi avadanlıq, təxminən 77 ton paltar, 556 çadır, 30 “kölgə torları”, 12,5 ton uşaq qidası, 130 ton ərzaq tədarük edilmişdir. Bənzər əməliyyatlar Saxal tərəfindən Abaşan sərhəd keçid məntəqəsi vasitəsi ilə Suriya ilə mehriban qonşuluq əlaqələrini dəstəkləmək üçün həyata keçirildi^[2].

2004 İsrail KuneYtra keçid məntəqəsi vasitəsi ilə Suriyaya alma ixrac etdi. 2010-cu ildə Qolan yüksəkliklərində Druze fermerləri tərəfindən yetişdirilən 10 min tona yaxın alma Suriyaya göndərildi. İsrail naziri Ayub Kara Golan yüksəkliklərinin şəhərlərini su ilə təmin etmək üçün Suriya ilə anlaşmaya çağırdı. Bu gün Macdal Şams şəhərindəki suyun 10% -i Suriya Ein əl-Tufə mənbəyindən təmin edilir. Bu müqavilə 25 ildir qüvvədədir^[3].

2019-cu ilin mart ayında Saxal komandanlığı, İsrail Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin verdiyi icazəyə baxmayaraq, təhlükəsizlik səbəbiylə Suriyaya alma tədarükünü maneə oldu^[4].