Şahmalik Barani

Əbül-Fəvaris Şahməlik Barani 1041-1042-ci illərdə Xarəzm hökmdarı olmuşdur.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yabqu Oğuz nəslindəndir. Baranlı sülaləsinə mənsub idi. Onun gəncliyi haqqında az şey məlumdur. O, Cəndi və Yengikentdə hakimiyyət quraraq Manqışlaq oğuzlarını öz ətrafında birləşdirməyə nail olmuşdur. Xarəzm hökmdarlarının Yabqunu özünə tabe etmək niyyətlərinə müqavimət göstərmişdir. Buna görə də o, Qəznəvilərlə ittifaq bağlamışdır. 1034-cü ildə o, Xarəzmşah Harun ibn Altuntaşın müttəfiqləri olan Səlcuqları qətiyyətlə məğlub etmiş, sonralar Sultan Məsud Qəznəvi ilə birlikdə fəaliyyət göstərməyə çalışmışdır. 1038-ci ildə isə ondan Xarəzmşah titulunu almışdır.

Lakin bir müddət Şahməlikin İsmayıl Xəndanın taxt-taca oturduğu Xarəzmi işğal etmək imkanı olmamışdır. Nəhayət, 1040-cı ildə Səlcuqluların Xorasana hücumundan istifadə edən Şahməlik Barani İsmayılı sarsıdıcı məğlubiyyətə uğradaraq 1041-ci ilin əvvəllərində bütün Xarəzmi zəbt etmişdir.

1042-ci ildə Çağrı bəyin başçılıq etdiyi Səlcuq qoşunları Şahməlik üzərinə yürüş etdi. Sonuncu paytaxt Kyatda mühasirəyə alındı. Lakin sonda Şahməlik Amudərya arxasına çəkilən Çağrı bəyi məğlub edə bildi. Bir neçə aydan sonra bütün Səlcuqluların başçısı Toğrul bəy Xarəzmşaha qarşı hücuma başladı. Bir neçə nüfuzlu qıpçaq xanı sonuncunun tərəfinə keçdi. Uzun mühasirədən sonra təslim olan Şahməlik Kyat döyüşündəməğlub oldu. Xarəzmşah özü də Qaraqumdan keçərək Dağıstana qaçmağa məcbur oldu. Oradan da Kirmana getdi. Sonuncuya gedən yolda Səbzivar şəhərini tutmağa çalışsa da, buna nail ola bilmədi. Buna görə də Məkran şəhərinə köçdü. Burada 1043-cü ildə Toğrul bəyin əmisi oğlu İrtaş tərəfindən əsir götürüldü və onun əmri ilə edam edildi. Oğuz tayfalarının ənənələrinə uyğun olaraq Oğuz-Səlcuq tayfalarının birliyinin qorunması üçün Altuncan-xatun Toğrul bəyin arvadı oldu. ^[1] ^[2]

↑ Агаджанов С. Г. Очерки истории огузов и туркмен Средней Азии IX—XIII вв. — Ашхабад: Илым, 1969. — С. 214 (рос.). Агаджанов С. Г. Очерки истории огузов и туркмен Средней Азии IX—XIII вв. — Ашхабад: Илым, 1969. — С. 214 (рос.).
↑ Ann K. S. Lambton (January 1, 1988). Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. p. 262. ISBN 978-0-887-06133-2. Ann K. S. Lambton (January 1, 1988). Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. p. 262. ISBN 978-0-887-06133-2.

[1] Агаджанов С. Г. Очерки истории огузов и туркмен Средней Азии IX—XIII вв. — Ашхабад: Илым, 1969. — С. 214 (рос.). Агаджанов С. Г. Очерки истории огузов и туркмен Средней Азии IX—XIII вв. — Ашхабад: Илым, 1969. — С. 214 (рос.).

[2] Ann K. S. Lambton (January 1, 1988). Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. p. 262. ISBN 978-0-887-06133-2. Ann K. S. Lambton (January 1, 1988). Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. p. 262. ISBN 978-0-887-06133-2.

[1]

[2]