Şaxəndan

Şaxəndan və ya Şahxəndan — Azərbaycanın Şamaxı şəhərinin cənub-qərb hissəsində yerləşən, şəhərdə qorunub saxlanan üç qədim qəbiristanlığının ən qədimi .[1] XV əsrin məşhur şairi Nəsiminin qardaşı, şair Şahxəndan (Şah-i Xəndan) ehtimal ki, burada dəfn olunur və qəbiristanlıq onun adını daşıyır.[2]

Qəbiristanlıq
Şaxəndan
İmadəddin Nəsiminin qardaşı Şaxəndanın türbəsi
İmadəddin Nəsiminin qardaşı Şaxəndanın türbəsi
Xəritə
Ölkə Azərbaycan
Şəhər Şamaxı
40°36′ şm. e. 48°39′ ş. u.HGYO
Şaxəndan xəritədə
Şaxəndan
Şaxəndan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Təsviri və öyrənilməsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yerli sakinlərin dediklərinə görə, Şahxəndan (mənası yaraşıqlı, şən) Nəsiminin qardaşının ləqəbli idi və burada dəfn olunduğu üçün qəbiristanlıq onun adını daşıyır.[1] Şaxəndanda səkkizbucaqlı bir məqbərənin qalıqları aşkar edilmişdir. Məqbərənin içərisində qəbir daşı yerə doğru bir qədər dərinləşən iki qəbir var. Atmosfer təsiri nəticəsində yazılar tamamilə silinib. Qəbir daşının arxa tərəfində XIV-XV əsrlərdə Azərbaycanın qəbir daşlarına xas bir təsvir var. Azərbaycan arxeoloqu Hüseyn Ciddi qeyd edir ki, bu, qəbir Şaxəndanın - Nəsiminin qardaşınındır. Ciddinin fikrincə bu doğrudursa, onda, XIV-XV əsrlərdə şəhərin qəbiristanlığı bu ərazidə yerləşirdi. Bunu qismən XV-XVI əsrlərə aid olan digər qəbirlər də təsdiqləyir. Qəbiristanlığın qədim qəbirüstü daşlarının çoxu itirilmiş, bəziləri isə yer altındadır.[1] 2019-cu ildə Şahxəndanın türbəsinin ətrafında təmizlik və abadlıq işləri avstriyalı bərpaçı-memar Erik Pumerin rəhbərliyi ilə aparılıb.[3]

1970-1971 - ci illərdə şəhərdə aparılan tikinti işləri zamanı. əvvəllər köhnə bazarın yerləşdiyi Şamaxanın qərb hissəsində və ətrafında çoxlu məzarlar tapılmışdır. Qəbir daşları üzərindəki Kufi kitabələrinə görə tədqiqatçılar bu qəbirlərin XI - XII əsrlərə aid olduğu qənaətinə gəlirlər. Bu qəbiristanlıq bir dəfə Şaxəndana qədər uzandı. Ciddinin fikrincə, orta əsrlərdə Şaxəndan Şamaxının əsas qəbiristanlığı olmuşdur. Tezliklə şəhərin genişlənməsi ilə əsas qəbiristanlıq “Yeddi Günbəz” və “Lalezar” qəbiristanlıqlarının yerləşdiyi təpəyə köçürüldü.[1]

Şəkilləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Джидди, 1981
  2. ↑ ASE, 1987
  3. ↑ "İlham Əliyev Şamaxıda Şahxəndan türbəsinin ətrafında aparılan abadlıq işləri ilə tanış olub". 2021-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-06.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Шахәндан (азерб.) // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası/ C. Quiyevin red. — B.: ASE Baş Redaksiyası, 1987. — S. X. — S. 472.
  • Ciddi H. А. Orta Əsrlərdə Şamaxı Şəhəri (IX—XVII əsrlər). — Б.: Elm, 1981. — 174 s.