Ağır planetlərarası kosmik gəmi

Ağır planetlərarası kosmik gəmi (abr. APKG; rus. Тяжелый Межпланетный Корабль, translit. Tyajelıy Mejplanetnıy Korabl, abr. TMK) — Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqında 1960-cı illərdə hazırlanmış kosmik gəmi layihəsi. Hansı ki, əsas hədəfi çox illik kosmik ekspedisiyaların və kosmonavtların Günəş sistemi daxil olan yaxın planetlərə enişinin təşkili (Mars və gələcəkdə Venera) olmuşdur. Gəminin Marsa buraxılışı 8 iyun 1971-ci ilə, qayıdışı isə 10 iyul 1974-cü ilə^[1] planlaşdırılırdı.

OKB-1 bölməsində Mixail Klavdieviç Tixonravovun rəhbərliyində Marsa uçuş üçün gəmilərin müxtəlif variantları nəzərdən keçirildi. Araşdırmalar başda Qleb Maksimov və Konstantin Feoktistov olmaqla iki dizayner qrupu tərəfindən paralel olaraq icra edildi^[2].

Qkeb Maksimovun hazırladığı layihə o vaxt mövcud olan vasitələrlə proqramın nisbətən tez həyata keçirilməsinə yönəlmişdi. Bu layihədə həcmcə elədə iri olmayan bir gəminin hazırlanması nəzərdə tutulurdu. Hansı ki, gəminin ekipajı üç kosmonavtdan ibarət olmalı idi. Hazırlanmış layihədə əsas uçuş planı Mars planetinin səthinə enmədən və orbitinə daxil olmadan planet ətrafında dövrə vurmaqla onu araşdırmaq, daha sonra isə Yerdəki təyinat məntəqəsinə geri dönmək olmuşdur.

Konstantin Feoktistovun hazırladığı layihə daha qəliz və çox təyinatlı bir gəminin hazırlanmasını nəzərdə tuturdu. Hətta plana əsasən gəmi Marsın aşağı orbitinə daxil olmalı idi. Plana əsasən gəminin mühərrikləri enerjini nüvə reaktorlarından almalı idi. Müəlliflərin bu layihədə əsas məqsədləri gəminin bir ildən artıq olan uçuş müddətinin təminatı, ekipajın həyat dəstəyi sistemlərinin inkişafına yönəldilmişdir. Bu layihədə oksigenin bərpası, daxili ekosistemin və ərzaq ehtiyyatlarının təşkili, ekipajın qapalı mühitdə yaşayışla bağlı psixoloji vəziyyəti, ekipajın günəş partlamalarından, Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasından qorunması və s. məsələlər üzərində çalışılmışdır.

Ağır planetlərarası kosmik gəminin ilk variantının inkişafı Yer üzərində bir eksperimental kompleksin təşkilinin məqsədəuyğunluğunu göstərdi. Bu fikir həyata keçirildi. Layihənin ikinci variantının gerçəkləşdirilməsinə 1969-cu ildə başlanıldı. İlkin olaraq 1970-ci illərdə kosmosda uzun müddət uçmağın mümkün olub-olmadığını anlamaq üçün orbital stansiyasının təşkili qərara alındı. Sonra ölkə rəhbərliyi Ay proqramını tətbiq etməyə qərar verdi. Prioritetlər bu iki layihənin işi üzərində təmərküzləşdi. Daha sonra APKG-nın əsas elementlərindən birində işlərin bağlanması proqramın sürətli ləğvinə gətirib çıxardı.

• russianspaceweb — Anatoli Zakın səhifəsi
• TMK page on astronautix
• TMK-MAVR page on astronautix Arxivləşdirilib 2018-10-06 at the Wayback Machine