Aşapatman

Aşapatman (çuvaş Ашапатман) — türk və çuvaş mifologiyasında tibb tanrıçası.

Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaşlı və müdrik görünüşlü bir qadındır. Sahib olduğu güc köməyilə dərdi xəstənin bədənindən qovar. Qırmızı saçlı, inci dişli, gələcəkdən xəbərlər verə bilən, insanları bəladan qoruyan bir varlıqdır.[1] Ətrafı tez meşələrlə qablı bir gölün içində yaşar. Görünüşü bəzən gümüş rəngli axan saçları olan, tək gözü, tək bir qızıl dişi olan bir qadın olaraq da təsvir edilir. Çox uzaqda, dənizlər, meşələr və dağlar arasında bir ölkədə oturar. Su və atəş ona kömək edər.

Aşapatman dünya səviyyəsində tarazlıq, rifah, ədalət və nizamı dəstəkləyən bir varlıq olaraq qəbul görər. Eyni zamanda, bəzi canlıların və ya obyektlərin çevrilməsini həyata keçirən, mənfi bir xarakter olaraq da hərəkət edər. Bəladan xilas olmaq üçün oxunan ovsun mətnlərində Aşapatmanın da adının keçdiyi bilinir. Bəzi hallarda şamanlar və baxşılar onu köməyə çağırırlar. Xeyriyyəçi ruhlardan biridir və falçılarla şamanların qoruyucusudur. Sahib olduğu sehrli güc köməyiylə, sayrılığı (xəstəliyi) xəstənin bədənindən qovar. Bəzi şərhlərdə bu ad, Zərdüştlük ilə əlaqəli olaraq iştirak etməkdədir.[2]

Etimologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Aş) kökündən törəmişdir. Aşmaq mənası ehtiva edər. Aşa/Aça bacı mənasına gəlir. Aişə-Fatma adlarının qaynaşmış forması olduğu fikiri çox məqbul deyil. Hind tanrı adlarına bənzədiyi istiqamətində görüşlər də vardır. Denlsev və Skvorsov, bu adı, xəzərlərdəki xoşbəxtlik mənasını ehtiva edən "Şad" kökünə bağlamışlar. Aşmarin isə Məhəmməd Peyğəmbərin həyat yoldaşı Aişənin və qızı Fatmanın adlarıyla əlaqəli olaraq şərh yoluna getmişdir. Bu adlar tatarcaya da "Aişə-Fatma" olaraq keçmişdir. Yəni iki tarixi varlığın adı, çuvaşların dini və ənənəvi fikirlərində bir-birinə qarışaraq, tək bir varlıq və ad şəklini almışdır.[3]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Arxivləşdirilib 2022-03-21 at the Wayback Machine  (türk.)
  2. ↑ Türk Mifologiyası Ensiklopedik Lüğət, Cəlal Bəydili, Yurt Nəşriyyat (Səhifə - 69)  (türk.)
  3. ↑ Türk mifologiyası Ensiklopedik Lüğət, Cəlal Bəydili, Yurt Nəşriyyat (Səhifə - 70)  (türk.)