Alıgan

Monqol və buryat mifologiyasında istiqamətlərə görə göydəki tanrıların mövqelərini ifadə edər.

Alıqan xan - 99 cənub tanrısının başında tapılar. (Nümayəndəsi Usan Xandır.)
Sargay xan - 88 orta (mərkəz) tanrısının başında tapılar.
Soqto xan - 77 şimal tanrısının başında tapılar. (Nümayəndəsi Tatay Xandır.)
Hürmüz xan - 55 qərb tanrısının başında tapılar. (Bu tanrıların anaları Manzan Xatundur.)
Atay xan - 44 şərq tanrısının başında tapılar. (Bu tanrıların anaları Mayas Xatundur.)

İstiqamətlərə görə tanrılar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xüsusilə monqol və buryat mifologiyasında istiqamətlərə görə göydəki tanrıların ədədləri və başlarında olan tanrılar bu şəkildədir:

Alıqan[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alıqan Xan - türk, altay və monqol mifologiyasında cənub tanrısı. Monqolların 99 cənubi Tanrısının başıdır. Monqollarda buddizmin təsiriylə ilk istiqamətin şərq olaraq deyil, cənub olması ehtimal edilir. Alığ Xan ilə də əlaqəsinin olması mümkündür. Söz, (Al) kökündən törəmişdir. Almaq və korluq mənası ehtiva edir. Monqolcada Alx və Aluqa sözləri çəkic mənası daşıyır və bu sözlərlə əlaqəlidir.

Soqto[redaktə | mənbəni redaktə et]

Soqto Xan - türk, monqol və altay mifologiyasında şimali ilahı. 77 şimal tanrısının başıdır. Buddizmin təsiriylə ikinci istiqamət "qərb" olaraq deyil "şimal" olaraq iştirak etmişdir. Hühərdəy xanHültəy xanım adlı iki fırtına tanrısının də atasıdır. Söz, (Soğ/Sog/Soq) kökündən törəmişdir. Soyuqluq, görmezlik bildirən bir köktür. "Soğmaq" feli, məğlub etmək və üzmək mənaları ehtiva edir. Soyuq sözüylə də əlaqədardır. Sog kökü qədim türkcə və monqolcada axtarmaq və nəfəs anlamlarını da ehtiva etməkdədir.

Hürmüz[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hürmüz Xan - türk, altay və monqol mifologiyasında yaxşılıq tanrısı. Monqol mifologiyasında Xormosta ya da Qormosta, türk mifologiyasında "Kurbustan" və ya Kürmez adıyla yer alır. Fars mifologiyasındakı Hörmüzd ilə qaynaşmışdır. Monqollara görə 55 Qərb tanrısının başında tapılar. Körmösler türk və altay xalq inancında və mifologiyasında mələk və qarabasma növü varlıqlardır. Kürmez xan bunların başında tapılar.

Atay[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atay Xan - türk/monqol mifologiyasında cəza tanrısı. Günahkarları cəzalandırar. Heç bir günahı cəzasız qoymaz. Ordusunda 6666 dənə yenilməz əsgəri vardır. Qalta Ulan (Qırmızı Od) olaraq da bilinər. Arvadının adı Mayasdır. Monqol mifologiyasında çox əhəmiyyətli bir yerə malikdir, yüksək səviyyəli tanrılar arasında iştirak edər. Üç oğlu vardır. (Üç Şaraday Xanlar): 1. Saqan Hasar, 2. Şara Hasar, 3. Hara Hasar. Atay sözü (Ad/At) kökündən törəmişdir. Ata və Ad sözləri ilə əlaqəlidir. Ata (cədd, soy) mənasını ehtiva edər.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici Keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]