Ala (cin)

Ala (cin) — Ala və ya hala Bolqar, Makedoniya və Serb folklorundan mifoloji qadın məxluq. Ala pis hava cinləri hesab olunur, onların əsas məqsədi dolu yağan fırtına buludlarını tarlalara, üzüm bağlarına və ya bağlara yönəltmək və məhsulu məhv etmək və ya qarət etmək və ələ keçirməkdir.^[1] Həddindən artıq qarınqulu, ala xüsusilə uşaqları yeməyi sevir, lakin onların acgözlükləri Yerlə məhdudlaşmır. Bəzən belə hesab olunur ki, onlar Günəşi və ya Ayı yeməyə çalışıblar, tutulmalara səbəb olublar və əgər onlar uğur qazansalar, bu, dünyanın sonu demək olacaq. İnsanlar bir ala ilə qarşılaşdıqda, onların ruhi və ya fiziki sağlamlığı, hətta həyatları təhlükə altında olsa da, onlara hörmət və güvənlə yanaşdıqda, onların lütfünü qazanmaq olar. Bir ala ilə yaxşı münasibətdə olmaq çox faydalıdır, çünki ən çox sevdiklərini zənginləşdirir və çətin anlarda canlarını qurtarır.^[2] Alanın zahiri görünüşü folklorda müxtəlif şəkildə təsvir olunur. Nəhəng bir məxluq, nəhəng ağızlı insan və ya ilana bənzər canavar, dişi əjdaha və ya qarğa kimi görünə bilər. Həmçinin, ala müxtəlif insan və ya heyvan formalarını ala bilər və hətta bir insanın bədənini ələ keçirə bilər. İnsana bənzəyən ala ilə bağlı xalq nağıllarında ala şəxsiyyəti rus Baba Yaqanın şəxsiyyətinə bənzəyir. Alanın buludlarda və ya göldə, bulaqda, gizli uzaq yerdə, meşədə, qonaqpərvər dağda, mağarada və ya nəhəng ağacda yaşadığı deyilir. Ala ümumiyyətlə insanlara düşmən olsa da, əjdahalar kimi onları məğlub edə biləcək başqa güclü düşmənləri də var. Xristianlaşmış nağıllarda İlyas əjdaha rolunu alır, lakin bəzi hallarda müqəddəslər və əjdahalar birlikdə döyüşürlər. Qartallar da ala qarşı müdafiəçi hesab olunur.^[3]

Ala

Mənşəyi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəzi mifoloji varlıqlar bütün slavyan etnik qrupları üçün ümumi olsa da, ala Bolqar, Makedoniya və Serb folkloruna xas görünür.^[4] Ancaq pis havanın iblisləri digər slavyan qruplarında da mövcuddur. Şərqi slavyanlar arasında bu cini cadugər Baba Yaqa adlandırırdılar və nəhəng burnu, dəmir dişləri və çıxıntılı çənəsi olan nəhəng qadın kimi təsəvvür edilən Baba Yaqanın uşaqları yediyinə, onun hüzuruna tufan və soyuq hava gətirdiyinə inanılırdı.^[5] Cənubi slavyanlar arasında erkən yazda baş verən pis hava hadisələri səbəbindən bu cinə inancın izləri qorunub saxlanılır. Qədim vətəndən Balkanlara gətirilən bu inanclar yerli xalqların inancları ilə birləşərək sonda ala xarakterinə çevrilmişdir. Qadın yunan iblisi Lamia da alanın inkişafına töhfə vermiş ola bilər. Ala kimi, lamia da uşaqları yeyir və acgöz kimi təsvir olunur.^[6][7]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]