Amil spirti

Amil spirti C₅H₁₁OH və onun izomerləri doymuş biratomlu spirtlərdir [1]. Amil spirtinin 8 izomeri məlumdur. Amil spirtləri müxtəlif yağlar, qatranlar və mumlar üçün həlledici kimi istifadə olunur. Uran və niobiyumun duzları üçün ekstrakt kimi də istifadə olunur.

Amil spirtinin izomerləri

Tarixi adları	Quruluşu	Təsnifatı	Beynəlxalq nomenklatura ilə adlandırılması	Qaynama temperaturu(°C)[1]
Pentanol-1 və ya normal amil spirti		birli	Pentanol-1	138,5
2-metil-1-butanol		birli	2-metil butanol-1	128,7
3-metil-1-butanol və ya izoamil spirti və ya izopentil spirti		birli	İzoamil spirti	131,2
2,2-dimetil-1-propanol və ya neopentil spirti		birli	2,2-Dimetipropanol	113,1
2-pentanol və ya sek-amil spirti və ya metil n-propil karbinol		İkili	Pentanol-2	118,8
3-Metil-2-butanol sek-izoamil spirti və ya metil izipropil karbinol		İkili	3-metilbutanol-2	113,6
3-Pentanol		İkili	Pentanol-3	115,3
2-metil-2-butanol		Üçlü	2-Metilbutanol-2	102

Amil spirtləri xoşagəlməz iyə malik rəngsiz mayedir. 1-pentanol, 3-metil-1-butanol, 2-pentanol və 2-metil-2-butanol suda asanlıqla həll olur. Amil spirtinin digər izomerləri suda pis həll olur.

Amil spirtləri spirtlərə aid olan bütün xüsusiyyətlərə malikdir:

• qələvi metallarla alkoqalyatlar əmələ gətiri
• qeyri -üzvi və üzvi turşularla efirlər əmələ gətiri
• 1 -pentanol pentanala, sonra valerian turşusuna oksidləşir, ikili amil spirtləri — müvafiq ketonlara, üçlü amil spirtləri — C -C rabitəsinin qırılması nəticəsində
• sulfat turşusu ilə alkenlərə və ya sadə efirlərə qədər dehidratlaşır və s.

Sivuş yağlarından və neftin krekinq qazlarından distillə edilməklə alınır.

Amil spirtinin izomerlərindən ən əhəmiyyətlisi izoamil spirtidir — (CH3)2CHCH2CH2OH . İzoamil spirti sivuş yağının əsas komponentidir və ondan alınır. İzoamil spirti rəngsiz, qaynama temperaturu 132,1 °C, sıxlığı 814 kq/m³, suda az həll olunan, zəhərli; xoşagəlməz qoxulu bir mayedir. Onun buxarları tənəffüs yollarının selikli qişalarını qıcıqlandırır, boğulma və öskürəyə səbəb olur.

Amil spirtləri müxtəlif yağlar, qatranlar və mumlar üçün həlledici kimi istifadə olunur. Uran və niobiyumun duzları üçün ekstrakt kimi də istifadə olunur. Amil spirtinin mürəkkəb efirləri həlledicidir, poliovinilxlorid və asetilselliloza üçün plastifikator, ətriyyatda aromatik maddələr kimi istifadə olunur. ƏMƏYİN MÜHAFİZƏSİ Amil spirti zəhərlidir [3], partlayıcı və yanğın təhlükəlidir [4]. İş sahəsinin [5] havasındakı BBQ 10 mq / m³ (amil spirti, maksimum tək) və 5 mq / m³ (izoamil spirti, maksimum tək) təşkil edir. Qoxu qəbul etmə həddinin dəyəri 300 mq / m³ -dən çox ola bilər [6]. Üstəlik, bəzi insanlar üçün orta dəyərdən əhəmiyyətli dərəcədə yüksək ola bilər. Bu səbəbdən amil spirti ilə işlədikdə filtirasiya sistemlərinə diqqət yetirilməsi tövsiyə olunur. Amil spirtlərindən qorunmaq üçün daha təsirli texnologiya dəyişiklikləri və kollektiv vasitələrdən istifadə edilməlidir.

1. ↑ Амиловые спирты / ред. И. Л. Кнунянц, Н. С. Зефиров. — Москва: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. Абляционные материалы — Дарзана реакция. — ISBN 5-85270-008-8.
2. ↑ Calculated boiling points from ChemSpider.
3. ↑ Чельцова М. А. Амиловые спирты // Большая медицинская энциклопедия : в 30 т. / гл. ред. Б. В. Петровский. — 3 изд. — Москва : Советская энциклопедия, 1974. — Т. 1. А — Антибиоз. — 576 с. — 150 000 экз.
4. ↑ name=https://docs.cntd.ru_Pentanol^{[ölü keçid]}
5. ↑ (Роспотребнадзор). № 1695. Пентан-1-ол (Амиловый спирт) ; Пентан-2-ол (изоамиловый спирт) // ГН 2.2.5.3532–18 "Предельно допустимые концентрации (ПДК) вредных веществ в воздухе рабочей зоны" / утверждены А.Ю. Поповой. — Москва, 2018. — С. 117. — 170 с. — (Санитарные правила).
6. ↑ Pongsuriya Komthong, Shoichi Hayakawa, Tatsuo Katoh, Noriyuki Igura, Mitsuya Shimoda. Determination of potent odorants in apple by headspace gas dilution analysis (англ.) // Swiss Society of Food Science and Technology LWT — Food Science and Technology (Lebensmittel-Wissenschaft und — Technologie). — Elsevier, 2006. — Vol. 39. — Iss. 5. — P. 472–478. — ISSN 0023–6438. — doi:10.1016/j.lwt.2005.03.003.

• Химическая энциклопедия в пяти томах. Абл — Дар. — М.: "Советская энциклопедия", 1988. — Т. 1. — 623 с.