Ananiy Zayonçkovski
Ananiy Zayonçkovski (pol. Ananiasz Zayączkowski) — türk əslilli polyak alimi, şərqşünas, türkoloq, Polşa Elmlər Akademiyasının (PEA) akademiki (1952), Varşava Universitetinin professoru (1935-ci ildən). Polşa Karaimlər Birliyinin sədri.
| Ananiy Zayonçkovski | |
|---|---|
| pol. Ananiasz Zajączkowski | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Vilna, Rusiya İmperiyası |
| Vəfat tarixi | (66 yaşında) |
| Vəfat yeri | Roma, İtaliya |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Milliyyəti | Karaim türkü |
| Elm sahələri | şərqşünaslıq, türkologiya |
| Elmi dərəcəsi | Elmlər doktoru |
| Elmi adı | PEA-ın həqiqi üzvü |
| İş yerləri | Varşava Universiteti, Polşa Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutu |
| Alma-mater | Yagellon Universiteti |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Tadeuş Kovalski |
| Tanınmış yetirməsi | A.İ.Dubinski |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ananiy Zayonçkovski 12 noyabr 1903-cü ildə Vilna (indiki Vilnüs) şəhərində anadan olmuşdur. Valideynləri əslən Trakay karaimləri olan Akhiezer (Aleksandr) Zayonçkovski və Emiliya Bezekoviçdir. Ananiy iki il Vilnadakı Siqmund Avqust gimnaziyasında oxumuşdur. 1915-ci ildə, Birinci Dünya Müharibəsi zamanı, almanların Litvanı işğalı təhlükəsi yarananda Zayonçkovskilər ailəsi Krıma, doğma ata-baba yurduna köçürlər. Həmin dövrdə valideynləri Ananiyi Simferopol gimnaziyasına göndərirlər. Orta məktəbdə oxuyanda teatr gənc oğlanı o qədər özünə cəlb edirdi ki, yay tətillərində öz tamaşaları ilə bütün Cənub Sahilini gəzən həvəskar truppa təşkil edirdi. Anani bu tamaşalarda Otello, Onegin və Çatski rollarını canlandırırdı. Vətəndaş müharibəsi sona çatanda Zaionçkovskilər ailəsi müstəqillik əldə etmiş Litvaya qayıdır. Simferopolda verilən məzuniyyət şəhadətnaməsi natamam hesab edildiyinə görə Zayonçkovski bir neçə il də oxumağa davam etməli və təhsilini Ziqmunt Avqust adına Vilna Gimnaziyasında başa vurmalı olur. 1929-cu ildə Ananiy Axiezeroviç Yagellon Universitetində doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir. Görkəmli alim 1970-ci il aprelin 6-da Romada vəfat etmişdir. Həmin gün o, Romadan Neapola yola düşməli idi, lakin vaqonda infarkt keçirir. O, Varşavada yerləşən Karaim məzarlığında dəfn edilmişdir.
Elmi irsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ananiy Zajonçkovskinin ictimai və elmi fəaliyyəti çoxşaxəlidir: o, Varşava Universitetində türkologiya kafedrasına rəhbərlik etmiş, 1953-1968-ci illərdə PEA Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru vəzifəsində çalışmış, iranşünaslıq və ərəbşünaslıq üzrə silsilə kurslar aparmış, məşhur “Myśl Karaimska” dərgisinin redaktoru olmuşdur. Ananiy Zayonçkovski türk xalqlarının dilinə, tarix və mədəniyyətinə dair bir sıra əsərlərin müəllifidir. Ən mühüm tədqiqatları Məmlük dövlətinin, Xəzər xaqanlığının, Qızıl Ordanın etnik tərkibinin təhlilinə, o cümlədən türk xalqlarının məskunlaşma formalarına, qədim Osmanlı ədəbi abidələrinin və türk paleoqrafiyasının öyrənilməsinə həsr edilmişdir. Bununla yanaşı, onun yaradıcılığında ən mühüm yeri karaimlərin tarixinə, dininə və mədəni irsinə həsr olunmuş əsərlər tutur. A.Zayonçkovskinin “Polşada karaimlər” (Varşava-Paris, 1961, ingiliscə) fundamental tədqiqatını isə əsl ensiklopediya hesab otmək olar. XVI əsr Venesiya erkən çapını və 1730-cu illərdən başlayaraq Çufut-Kaledə çap olunan karaim abidələrini təsvir edən “Karaim ədəbiyyatı” (1926) biblioqrafik oçerki isə xüsusi vurğulanmağa layiqdir. Alim həmçinin Krım tatarlarının və Volınya karaimlərinin tarixini də araşdırmışdır.
1926-cı ildə məşhur polyak şərqşünası Tadeuş Kovalski gənc alimlərə odlu-alovlu nitqlə müraciət edir:
|
“Karaim dili hələ də lazımınca öyrənilməyib, hər bir halda, öz elmi əhəmiyyəti nöqteyi-nəzərindən layiqli şəkildə tədqiq olunmayıb. Bu tapşırığın öhdəsindən uşaqlıqdan dili bilən, əsilli-köklü karaim daha yaxşı gələ bilərdi, lakin buna bir halda nail olmaq mümkündür: gərək o adam, lazımi şəkildə hazırlansın və öz işində elmi metodlara əsaslansın. Bu tapşırığın yerinə yetirilməsi öz xalqımız qarşısında şərəf borcumuzdur. Ola bilsin ki, indi valideynlərindən onlara qalan mirasın qorunub saxlanılması, artırılması üçün bu qədər qızğın mübarizə aparan karaim gəncləri arasında bu sözləri ürəyinə yaxın hesab edən biri tapılacaq.” | 
|
Bu çağırışa cavab verənlər arasında 23 yaşlı Ananiy Zayonçkovski də var idi. O, 1929-1931-ci illərdə Berlin, İstanbul və Paris kitabxanalarına baş çəkir, orada saxlanılan karaim kitablarını öyrənir. Ananiy Zayonçkovski “Karaimcə-rusca-polyakca” akademik lüğətinin həmmüəllifi, “Karaim dili qrammatikası”nın müəllifidir.
Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Baskakov N. A., Zaionçkovski A., Şapşal S. M. Karaime-Rus-Polşa lüğəti - Moskva, 1974. - 688 s.
- Türk mənbələrinə əsaslanan strategiyalar və hərbi hiylələr haqqında // Cənub-Şərqi və Mərkəzi Avropa xalqlarının tarixinə dair Şərq mənbələri. III cild. M., 1974.
- Słownik arabsko-kipczacki…, Warszawa, cz. 1, 1958, cz. 2, 1954.
- Najstarsza wersja turecka "Hüsräv u Širin" Qutba, cz. 1-3, Varşava, 1958-1961.
- Turecka versja Šah-nāme z Egiptu Mameluckiego, Varşava, 1965.
- Sto sentencji i apoftegmatów arabskich Kalifa Ali'ego w parafrazie mamelucko-tureckiej, Warszawa, 1968.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Reichman J. Son illərdə Polşada şərqşünaslıq // Polşa şərqşünaslarının ünsiyyəti - M., 1961;
- Skladanek B. Ananiaş Zayonçkovski // "Asiya və Afrika xalqları", 1963, № 6.
- Baskakov N. A., Zayonçkovskinin xatirəsinə // “Asiya və Afrika xalqları”, 1970, № 5.