Arçora

Arçura - türk və çuvaş mifologiyasında meşə cini. Arçuray (Arçurı, Arsurı, Arçuri) olaraq da deyilər. Meşələrdə yaşayan şeytan, kötücül varlıq. Uzun saçlı, qara görünüşlü, bütün bədəni tüklərlə örtülüdür. İkisi qabaqda ikisi arxada dörd gözü var. Üç qolu və üç ayağı vardır. Saçları yerə dəyəcək qədər uzundur. Öldürməz, amma insana bədənlə zərər verər. Kişi və ya qadın növləri vardır. Bu aktivin rahatlığını pozmaq təhlükəlidir. Qurban istər. İnsanları gıdıklayarak öldürdüyü iddiaları da vardır. Qırmızı gözlüdür. Gecə at belində gəzməyi sevər. Geceleri su sahilində saç darayan qızlar tərəfindən sıxlıqla görülür. İstədiyi şəklə "kabulgar" (forma dəyişdirər). Göz açıb kapayana qədər aksakallı bir adam, yayınbalığı, quş, keçi vs. ola bilər. Qəhqəhələr ataraq və yumruq saxlaması kimi danışaraq insanları çağırır. Bu səsə dönüb baxan olsa o adama zərər verər. Onun qır saqqallı bir qoca və ya yaraşıqlı bir gənc qılığında olduğuna inanılmaqdadır. Bəzən üç əli, üç ayağı və üç gözü vardır: Biri qabaqda, ikisi arxada. Meşəde qəhqəhə çəkər və tutduğu insanların dişlərini çəkər. Çuvaşların inanclarına görə meşə ruhu deyilən şeytanı bir varlıqdır.

Paasonen Sözlüğü'nde uzun boyu, yerə dəyəcək qədər uzun saçları şəklində təyin olunar. İri, uzun və yellənən sinələrini çiyinləri üzərindən geriyə doğru təyin edər. Ancaq kişi görünüşündə də təsəvvür edilir. Inanclara görə bu ruh insanı keçdi, bədəninə zərər verər.

Arçura, çuvaş inanclarında Xristianlığın qəbulundan sonra pis bir ruh olaraq qəbul edilməyə başlanmışdır. Ovun uğurlu keçib keçməməsi onun əlində idi. Meşəde onu narahat edici bir səslə bir-birlərini çağıranların ağılında tutar, sonra tutub gıdıklayarak öldürərdi. Qurban istəyən bu varlığı narahat etmək təhlükəli olardı. At belində gəzməkdən xoşlayan bu varlığa bəzən su kənarlarında da rastlanılırdı. Dəyişənlik becerisiyle istədiyində ağ saqqallı adam, istədiyində balina ola bilən bu varlıq göz açıb kapayıcıyıncaya qədər bir çox obyektə dönüşebilirdi. Ən çox xoşlandığı isə yumruq səsinə bənzəyən səsiylə ürpərdici bir qəhqəhə ataraq insanları çağırmaq. Əgər biri dönüb baxarsa bu səsə, naziri iştirak. Zamansız ölənlərin və ya əcəliylə ölmeyenlerin ruhlarının öldükdən sonra Arçuri'ye çevrildiyinə inanılar.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Ar/Er/Ər) kökündən törəmişdir. Bu kökdə; geridə olan, görünməyən mənası vardır. Çura qisimi isə əskiklik, yarımlık mənaları ehtiva edir. Çor anlayışıyla da əlaqədardır.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)  (türk.)
  • Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
  • Мифологический словарь/Гл. ред. Мелетинский Е.М. - М.: Советская энциклопедия, 1990 г.- 672 с.
  • Мифы народов мира/под ред. Токарева С. А. - М., Советская энциклопедия, 1992 г. - т.2 - 719 с.