Asiya meşə gilası

Rusiyada, Qərbi Sibirdə, Kamçatkada, Saxalində, Kuril adalarında, Baykal ətrafında, Altayda, Böyük və Kiçik Qafqazda, Qazaxıstanda, Orta Asiyada, Mərkəzi Tyan-Şanda, Azov dənizi sahilində yayılmışdır.

Asiya meşə gilası
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Archaeplastida
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superrosids
Klad:
Rosids
Klad:
Fabids
Dəstə:
Gülçiçəklilər
Fəsilə:
Gülçiçəyikimilər
???:
Asiya meşə gilası
Beynəlxalq elmi adı

Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hündürlüyü 2-10 m olan ağac və ya iri koldur. Qabığı tutqun, qara-boz, çatlayan, cavan, qabığın içəri qatı sarı, badam qoxuludur. Yarpaqları növbəli, ellipsvari, nazik, qısa saplaqlarda 1-2 sm uzunluğunda, iti, eni 2-6 sm, çılpaq kənarları dişlidir. Çiçəkləri ətirli, çiçək saplaqlarında uzunluğu 8-12 sm olan sıx, sallaq salxımlara yığılmışdır. Hipantisi kasaşəkilli, üstü çılpaq, içərisi tüklü, 5 qısa üç kənarlı, kənarları vəzicikli kasayarpaqlıdır. Çiçək tacı beş ləçəkli, diametri 5-7 mm; ləçəkləri əks-yumurtavari, ağdır. Meyvələri şarşəkilli, diametri 8-10 mm, şirin, çox büzücü, qara çəyirdəkdir. Çəyirdəyi yumru-yumurtavari, əyrili-oyuqludur. Apreldən iyunadək çiçəkləyir, meyvələri iyulda-sentyabrda yetişir.

Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dəniz səviyyəsindən 1800 m-dək hündürlükdə, nəmişli, məhsuldar və qrunt sularına yaxın olan drenajlı torpaqlarda bitir.

Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Respublikamızda bir çox rayonlarda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Meyvələrində, qabığında və yarpaqlarında qlikozid, alma və limon turşuları, antosianlar, flavonlar prulaurazin; çiçəklərində və yarpaqlarında 200 mq% -dək askorbin turşusu vardır.

Məlumat mənbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Tofiq Məmmədov (botanik) "Azərbaycan Dendroflorası IV cild": Bakı: "Elm"-2018. http://dendrologiya.az/?page_id=112 Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine
  2. Azərbaycanın ağac və kolları. Bakı: Azərb.SSR EA-nın nəşriyyatı, 1964, 220 s.
  3. Əsgərov A.M. Azərbaycanın ali bitkiləri.Azərbaycanın florasının konspekti II cild. Bakı: Elm, 2006,283 s.
  4. Talıbov T.H.,İbrahimov Ə.Ş.Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. Naxçıvan:Əcəmi,2008,350s.
  5. Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Баку: Аз. ФАН, 1939, т.1.401с.
  6. Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Баку: Аз. ФАН, 1962 т.6.378с.
  7. Дерувья и кустарники СССР.М.Л.: АН СССР, 1960 Т.5.543с.
  8. "Abşeronun ağac və kolları".Bakı: "Elm və təhsil", 2010.
  9. "Azərbaycan Dendroflorası IV cild": Bakı: "Elm"-2018.