Axmaq matı (şahmat)

Axmaq matışahmatda ən tez mümkün olan mat növü. 2 gedişə olan bu mata — Axmaq Matı (ing — fool's mate) deyilir. Bu mat növü olduqca ağılsızdır və gerçəkləşməsi üçün iki tərəfdən birinin çox pis gedişlər etməsi gərəkdir. Onun üçün də belə bir ad verilmişdir. Hətta yeni başlayan həvəskar oyunçular arasında belə bu cür mata demək olar ki, rast gəlinmir.

abcdefgh
8
a8 black rook
b8 black knight
c8 black bishop
e8 black king
f8 black bishop
g8 black knight
h8 black rook
a7 black pawn
b7 black pawn
c7 black pawn
d7 black pawn
f7 black pawn
g7 black pawn
h7 black pawn
e5 black pawn
g4 white pawn
h4 black queen
f3 white pawn
a2 white pawn
b2 white pawn
c2 white pawn
d2 white pawn
e2 white pawn
h2 white pawn
a1 white rook
b1 white knight
c1 white bishop
d1 white queen
e1 white king
f1 white bishop
g1 white knight
h1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Fool's Mate – White is checkmated.
Axmaq Mat-ı göstərilən diaqram

Axmaq matının olması üçün gedişlər aşağıda göstərilmişdir.

1. f3 e5
2. g4 Qh4 #

Bu mat üçün ağların öncə f piyadasını bir, ya da iki dama irəli oynaması gərəkdir. Qaralar daha sonra e piyadasını irəli oynayıb vəzirin yolunu açmalıdır. Daha sonra ağlar g piyadasını iki dama irəli oynayınca ağ vəzirin h4-ə oynamasıyla istəyimizə çatırıq: Şah mat!

Oxşar misallar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əslində bu cür mat hər oyunda ola bilər. Məsələn, 1. e4 g5 2. d4 f6 ?? 3. Qh5 #

Axmaq Matın əsas məqsədi: oyunçu f və g piyadalırını irəli oynayır ki, bu da rəqib vəzirinin diaqonal olaraq mat verməsinə gətirib çıxarır. Belə bir mat, Masefield və Trinka[1] arasındakı, 1959-cu ildə baş tutan oyununda baş vermişdir: 1. e4 g5 2. Nc3 f5 ?? 3. Qh5 # . Bənzər bir mat From's Gambit-də baş verə bilər: 1. f4 e5 2. g3 ? exf4 3. gxf4?? Qh4# 3. gxf4?? Qh4#

Teed vs. Delmar arasındakı oyuna baxaraq axmaq matının inkişaf etmiş növünü görə bilərik.

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Teed vs. Delmar, 1896-cı il
abcdefgh
8
a8 black rook
b8 black knight
c8 black bishop
d8 black queen
e8 black king
f8 black bishop
g8 black knight
a7 black pawn
b7 black pawn
c7 black pawn
d7 black pawn
e7 black pawn
h6 black rook
g5 black pawn
h5 black pawn
d4 white pawn
f4 black pawn
d3 white bishop
e3 white pawn
g3 white bishop
a2 white pawn
b2 white pawn
c2 white pawn
f2 white pawn
g2 white pawn
h2 white pawn
a1 white rook
b1 white knight
d1 white queen
e1 white king
g1 white knight
h1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
6...Rh6?? dan sonra ağlar iki gedişdə mat edir

Hollandiya Müdafiəsində məşhur bir tələ, Frank Melville Teed — Eugene Delmar, 1896-cı il oyununda baş vermişdir:[2][3]

1. d4 f5 2. Bg5 h6 3. Bh4 g5 4. Bg3 f4

Buradan qaraların Fil-i qazandığı görünür, ancaq indi gözəl bir gediş gəlir…

5. e3

Vh5# gedişi etmək üçün hazırlıq və axmaq matı.

5 … h5 6. Bd3 ?!

Daha sonrakı analizlərdə görünmüşdür ki, 6. Be2 gedişi daha yaxşı olardı. Ancaq oynanan gediş tələ xarakterli olur və.

Bg6 # qarşı qorunmaq məqsədi, amma. . .

7. Qxh5 + !

Ağlar öz vəzirini qurban versə də …

7. . . Rxh5 8. Bg6 #
Greco və NN
abcdefgh
8
a8 black rook
b8 black knight
d8 black queen
e8 black king
f8 black bishop
h8 black rook
a7 black pawn
c7 black pawn
d7 black pawn
e7 black pawn
h7 white pawn
b6 black pawn
g6 white bishop
h5 black knight
d4 white pawn
a2 white pawn
b2 white pawn
c2 white pawn
f2 white pawn
g2 black bishop
h2 white pawn
a1 white rook
b1 white knight
c1 white bishop
e1 white king
g1 white knight
h1 white rook
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
8.Bg6# sonrakı son vəziyyət

Oxşar tələ 1625-ci il Gioachino Greco tərəfindən yayımlanmışdır.

[redaktə | mənbəni redaktə et]
1. e4 b6

Bu açılış indiki zamanda Owen Müdafiəsi adlanır .

2. d4 Bb7
3. Bd3 f5?
4. exf5 Bxg2?
5. Qh5 + g6
6. fxg6 Nf6? ?
7. gxh7 +! Nxh5 8. Bg6 #

Burada bir daha Vəzir qurban verilərək Fil ilə axmaq matı edilir.

  1. The names are also recorded as Mayfield or Mansfield and Trinks or Trent depending on the source consulted.
  2. "Teed vs. Delmar". 2017-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-24.
  3. "Edward Winter, Chess Notes 4561". 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-24.