Aysar

Aysar - türk və anadolu xalq inancında dəyişən xarakterli adam və onun dəyişən xarakteri. Aya (ayın hərəkətləri ilə mərhələlərində və bəlkə də dünyaya olan məsafəsinə) bağlı olaraq xarakteri və xasiyyəti dəyişən adam və onun yaşadığı psixoloji vəziyyət. Aysamak hərəkəti də eyni şəkildə bu dəyişən ruh halını və nəticələrini izah etməkdə istifadə edilər. Qərb mifologiya və nağıllarında iştirak edən və dolunayda qurda çevrilən Erbörü "Qurd Adam" (Canavar adam) motivi bu anlayışın bir dışavurumudur. Ayın hərəkətləri və mərhələləri insanoğlunun həmişə marağını çəkmiş və bunlara dəyişik mənalar yüklənmişdir.

Ayın təsirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qədim dövrlərdə insanların ayın hərəkətləriylə əlaqədar gördükləri təsirlərin böyük bir qisminin boş inanclar olduğu dəqiqləşmiş vəziyyətdədir. Qədim sivilizasiyalarda və xalq inanclarında insanların yuxularında gəzişməyə bütöv ay işığı tərəfindən çəkilmələrində bağlanmışdır. Bütöv ayın işığının pəncərədən içəri girməsinin yuxuları belə təsir etdiyinə, dolunayda cinsi instinktlərin, tarlaların bereketlerinin artdığına hətta Canavar adama dönüşüldüğüne belə inanılmışdır.

İndiki vaxtda isə ayın mərhələlərini bağlı olaraq zəlzələlərin, qasırğaların artdığı, hətta cinayətlərin, intiharların, qəzaların çoxaldığı; qadınların aybaşları və xəstələrin keşikləri ilə ayın cazibə qüvvəsi arasında əlaqə olduğu irəli sürülür. Ancaq ay ilə ilə bəhs edilən hadisələr arasında hələ elmi bir əlaqə müəyyən oluna bilməmişdir.

Ayın dünyadakı dənizlərdə və okeanlarda 'gəl-get' deyilən, suların alçalması və yüksəlməsi hadisəsi üzərində birbaşa təsiri olduğu elmi bir gerçəkdir. İnsan bədəninin böyük hissəsi sudan meydana gəldiyinə görə, ayın hərəkətləri bədənimizi də təsir edə bilər mi? sualı isə bəzi elm adamlarının diqqətini çəkmişdir. Lakin insan bədənində suyun nisbəti, okeanlardakı su miqdarı ilə müqayisə edilə bilməyəcək qədər azdır. Bütöv ay mərhələsində ayın parlaqlığı da çox əhəmiyyətli bir faktor deyildir, çünki ən parlaq olduğu anda belə ayın dünyaya göndərdiyi işıq miqdarı Günəşin göndərdiyinin 600 mində biri qədərdir.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Ay) kökündən törəmişdir. Aylamak (gəzmək, hərəkət etmək) ilə də kökensel bağı vardır, bu mənada xarakterin dəyişənliyini ifadə edər.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]