Büke

Büke - türk və altay mifologiyalarında əjdaha deməkdir. Bükü və ya Buka olaraq da deyilir. Əfsanəvi varlıq. İlana bənzər nəhəng bir sürünəndir. Çox vaxt qanadlı olaraq təsvir edilər. Uça bilər. Ağızından atəş saçar, dişlərindən turşu axıdar. Dərisi zireh kimi pullarla örtülüdür. Bütün Dünya mifologiylarında ortaq fiqurlardan biridir. Dinozavrlar çağından qalma bəzi varlıqların primitiv topluluklardaki xəyali izahatı olaraq düşünülə bilər. Monqollarda "Buka Noyon" nəhənglərin atasıdır və doqquz oğlu vardır. Badraç adı verilən əjdaha yeddi başlıdır. Çin mədəniyyətində Lu (türkçe forması Ulu) olaraq bilinər. Çin təsirləri, Türk və monqollara bu varlığa dair ictimai anlayışı da dəyişik nisbətlərdə biçimlendirmiştir.

Türk və altay mifologiyasında "Ebren" və ya "Evren" olaraq da ifadə edilər. Qorxunc bir görünüşü vardır. Bəzən nəhəng bir ilandır. Yeraltındakı mağarada yaşar və orada olan xəzinəni qoruyur. Sularda və ya meşədə yaşadığı da izah edilər. Bəzən atəşin içində sığınar. Ağzından atəş saçar. Quraqlığın və ölümün simvoludur. Nağıllarda suyun önünü kəsər və buraxmaq üçün qarşılığında qurban istər. Su həyat deməkdir, onu öz nəzarətinə alaraq həyata sahib olacaqdır. Bir başqa baxımdan baxıldığında susuz buraxdığı yer üzünə ölüm və xaos gətirir. O biri tərəfdən bunları əlində saxladığı üçün eyni zamanda bərəkət, rifah və güc simvoludur. Altay inanclarında Bükrek (Bukra) adlı yaxşı bir əjdaha ilə Sangal adlı pis bir ejderin bir-birləriylə etdikləri döyüşlər izah edilər.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Bük/Bug) kökündən törəmişdir. Bükülən, qıvrılan deməkdir. Bundan başqa güclülük və yenilmezlik mənalarını da bünyəsində saxlayar. Bu məzmunda Böke (qəhrəman, çempion) anlayışıyla da əlaqədardır.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]