Bəyazid (Vivaldi)
Bəyazid və ya Tamerlan[3] 1735-ci ildə Antonio Vivaldi tərəfindən bəstələnmiş italyan operasıdır. Operanın librettosu Aqostino Pioven tərəfindən yazılmışdır. Əsərin premyerası Veronada, karnaval mövsümündə həyata keçirilmişdir. Opera (kataloq nömrəsi RV 703) üç hissəli simfoniya olan giriş və üç pərdədən ibarətdir. Operanın mövzusu Osmanlı sultanı I Bəyazidin Əmir Teymur tərəfindən əsir götürülməsindən sonrakı həyatına həsr edilmişdir. Məşhur "Sposa son disprezzata" ariyası bu operadandır.
| Bəyazid | |
|---|---|
| it. Il Tamerlano[1] it. Bajazet[2] | |
 | |
| Bəstəkar | Antonio Vivaldi |
| Librettoçu | Aqostino Pioven |
| Dili | italyanca |
| Süjet | Operanın mövzusu Osmanlı sultanı I Bəyazidin Əmir Teymur tərəfindən əsir götürülməsindən sonrakı həyatına həsr edilmişdir. |
| Pərdə | 3 |
| Səhnə | 29 |
| Yaradılma tarixi | 1735 |
| İlk səhnələşdirmə | 1735[2] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Rollar
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Rol | Səs tipi | İlk oyunçu[4] |
|---|---|---|
| Tamerlan, tatar türklərinin imperatoru | mezzo-soprano | Maria Maddalena Pieri |
| Bəyazid, Osmanlı türklərinin imperatoru, indi Tamerlanın əsiri | bariton | Marc Antonio Mareschi |
| Asteriya, Bəyazidin qızı, Andronikin sevgilisi | kontralto | Anna Girò |
| Andronik, Yunanıstan şahzadəsi, indi Tamerlanla əlbirdir | kontralto | Pietro Moriggi |
| İrene, Trapezund şahzadəsi, Tamerlanla evlənəcəyinə söz verib | kontralto | Margharita Giacomazzi |
| İdaspe, Andronikin dostu | soprano | Giovanni Manzoli |
Simfoniya
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Allegro
- Andante Molto
- Allegro
Pərdələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Pərdə | Səhnə | Resitativ/Ariya | Personajlar |
|---|---|---|---|
| Pərdə 1 | Səhnə 1 | Resitativ: Prence Lo so: vi devo | Bəyazid, Andronik |
| Ariya: Del destin non dee lagnarsi | Bəyazid | ||
| Səhnə 2 | Resitativ: Non si perda di vista | Andronik, İdaspe | |
| Ariya: Nasce rosa lusinghiera | İdaspe | ||
| Səhnə 3 | Resitativ: Principe, or ora i greci | Tamerlan, Andronik | |
| Ariya: In si torbida procella | Tamerlan | ||
| Səhnə 4 | Resitativ: Il Tartaro ama Asteria | Andronik | |
| Ariya: Quel ciglio vezzosetto | Andronik | ||
| Səhnə 5–6 | Resitativ: Or sì, fiero destino | Asteriya, Tamerlan | |
| Ariya: Vedeste mai sul prato | Tamerlan | ||
| Səhnə 7–8 | Resitativ: Non ascolto più nulla | Bəyazid, Asteriya, Andronik | |
| Ariya: Amare un'alma ingrata | Asteriya | ||
| Səhnə 9 | Resitativ: Così la sposa il Tamerlano accoglie? | İrene, Andronik, İdaspe | |
| Ariya: Qual guerriero in campo armato | İrene | ||
| Səhnə 10 | Resitativ: È bella Irene | Andronik | |
| Ariya: Non ho nel sen constanza | Andronik | ||
| Pərdə 2 | Səhnə 1 | Resitativ: Amico, tengo un testimon fedele | Tamerlan, Andronik |
| Səhnə 2 | Resitativ: Sarete or ostinato | İdaspe, Andronik | |
| Ariya: Anche il mar par che sommerga | İdaspe | ||
| Səhnə 3 | Resitativ: Gloria, sdegno ed amore | Asteriya, Andronik | |
| Ariya: Stringi le mie catene | Asteriya | ||
| Səhnə 4 | Resitativ: Ah, disperato Andronico! | Andronik | |
| Aria: La sorte mia spietata | Andronik | ||
| Səhnə 5 | Resitativ: Signor, vergine illustre | İdaspe, Tamerlan, İrene, Asteriya | |
| Ariya: Cruda sorte, avverso fato! | Tamerlan | ||
| Səhnə 6 | Resitativ: Senti, chiunque tu sia | Asteriya, İrene | |
| Ariya: La cervetta timidetta | Asteriya | ||
| Səhnə 7 | Resitativ: Gran cose espone Asteria | İrene, İdaspe | |
| Ariya: Sposa, son disprezzata | İrene | ||
| Səhnə 8 | Resitativ: Dov'è mia figlia, Andronico? | Bəyazid, Andronik | |
| Ariya: Dov'è la figla? | Bəyazid | ||
| Səhnə 9 | Resitativ: Asteria, siamo al soglio…; Accompagnato: Odi, perfida | Tamerlan, Asteriya, Bəyazid, İrene, Andronik | |
| Kvartet: Sì crudel! questo è l'amore | İrene, Bəyazid, Asteriya, Tamerlan | ||
| Pərdə 3 | Səhnə 1 | Resitativ: Figlia, siam rei | Bəyazid, Asteriya |
| Ariya: Veder parmi, or che nel fondo | Bəyazid | ||
| Səhnə 2–3 | Resitativ: Andronico, il mio amore | Tamerlan, Andronik, Asteriya, Bəyazid | |
| Ariya: Barbaro traditor | Tamerlan | ||
| Səhnə 4 | Resitativ: Lascerò di regnare | Andronik | |
| Ariya: Spesso tra vaghe rose | Andronik | ||
| Səhnə 5–7 | Resitativ: Eccoti, Bajazette | Tamerlan, Asteriya, Andronik, Bəyazid, İrene | |
| Arioso: Verrò crudel, spietato | Bəyazid | ||
| Səhnə 8 | Resitativ: Signor, fra tante cure | İrene, Tamerlan | |
| Ariya: Son tortorella | İrene | ||
| Səhnə 9 | Resitativ: Signore, Bajazette | İdaspe, Tamerlan, Andronik | |
| Səhnə 10 | Accompagnato: È morto, sì, tiranno | Asteriya | |
| Ariya: Svena, uccidi, abbatti, atterra | Asteriya | ||
| Final səhnəsi | Resitativ: Deh, tu cauto la segui | Andronik, İrene, Tamerlan | |
| Xor: Coronata di gigli e rose | Hamı (ölmüş Bəyazid xaric) |
Ariyaların mənşəyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bəyazid operası pastiççiodur. Bu Vivaldinin başqa bəstəkarın əsərindən bir parçanı alaraq öz əsərinə uyğunlaşdırmaqda ilk təcrübəsi idi. Bəstəkar özü müsbət personajlar (Bəyazid, Asteriya və İdaspe) üçün ariyaları yazmış, mənfi personajların (Tamerlan, İrene və Androniko) ariyalarını isə başqa bəstəkarların əsərlərindən götürmüşdür. Ariyaların bəziləri isə Vivaldinin əvvəlki operalarında da işlədilmişdir. Aşağıdakı cədvəldə Bəyazid operasında istifadə edilmiş ariyaların mənşəyi göstərilmişdir.
| Ariya | Bəstəkar | Opera | Orijinal adı |
|---|---|---|---|
| Del destin non dee lagnarsi | Antonio Vivaldi | L'Olimpiade | Del destin non vi lagnate |
| Nasce rosa lusinghiera | Antonio Vivaldi | Giustino, eyni zamanda Farnace | Senti l'aura lusinghiera / Scherza l'aura lusinghiera |
| In sì torbida procella | Geminiano Giacomelli | Alessandro Severo | |
| Vedeste mai sul prato | Yohan Adolf Hasse | Siroe re di Persia | |
| Qual guerriero in campo armato | Rikardo Broşi | İdaspe | |
| Non ho nel sen costanza | Geminiano Giacomelli | Adriano in Siria | |
| Anche il mar par che sommerga | Antonio Vivaldi | Semiramide | |
| Stringi le mie catene | Antonio Vivaldi | Semiramide | |
| La sorte mia spietata | Yohan Adolf Hasse | Siroe re di Persia | |
| La cervetta timidetta | Antonio Vivaldi | Giustino | |
| Dov'è la figlia? | Antonio Vivaldi | Motezuma | |
| Sposa, son disprezzata | Geminiano Giacomelli | Merope | Sposa, non mi conosci |
| Sì crudel! questo è l'amore (quartet) | Antonio Vivaldi | Farnace | Io crudel? giusto rigore |
| Veder parmi, or che nel fondo | Antonio Vivaldi | Farnace | "Roma Invitta una clemente" |
| Spesso tra vaghe rose | Yohan Adolf Hasse | Siroe re di Persia | |
| Coronata di gigli e di rose | Antonio Vivaldi | Farnace |
Diskoqrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Operanın yeganə tam səs yazması 10 may, 2005-ci ildə Virgin Classics tərəfindən istehsal edilmişdir. Bu səsyazmaya Fabio Biondinin rəhbərliyi altında, Brüsseldə Europa Galante tərəfindən həyata keçirilmişdir. İfaçılar aşağıdakılardır:
- bass-bariton İldebrando D'Arxancelo – Bəyazid
- konturtenor Devid Daniels – Tamerlan
- mezzo-soprano Vivika Cenuks – İrene
- contralto Mariyana Miyanoviç – Asteria
- soprano Patrisia Ciofi – İdaspe
- mezzo-soprano Elina Qarança – Androniko
Bu səsyazma 2006-cı ildə Ən yaxşı opera nominasiyasında Midem Klassik Mükafatına layiq görülmüş, 48-ci Qremmi mükafatlarının son siyahısına əlavə edilmişdir. Bu səsyazmadan əvvəl operanın müxtəlif hissələrinə dəfələrlə Sisiliya Bartoli kimi müxtəlif ifaçılar tərəfindən müraciət edilmişdir.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Frédéric Delaméa (2005). The Noble Death-Pangs of Vivaldian Opera. In Vivaldi: Bajazet [CD liner notes]. Virgin Classics
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Rinaldi M. Catalogo numerico tematica delle composizioni di Antonio Vivaldi.
- ↑ 1 2 Grove Music Online (ing.). OUP.
- ↑ Georq Fridrix Hendelin eyni adlı operası ilə qarışdırlmamalıdır.
- ↑ Ryom, Peter (2007). Vivaldi-Werkverzeichnis, p. 379. Breitkopf & Härtel.