Barbarlıq (dilçilik)

Barbarlıq (dilçilik) — Barbarlıq bir dildə qeyri-standart bir söz, ifadə və ya tələffüzdür, xüsusən də morfologiyada səhv kimi qəbul edilir. [1] Bu etiket əvvəlcə qədim yunan və ya latın dilini digər dillərlə qarışdırmaq üçün tətbiq edilmişdi, lakin klassik tədqiqatlarda hər hansı uyğun olmayan söz və ya ifadələrə, nəhayət, cilalanmamış və ya kobud hesab edilən istənilən dilə istinad etmək üçün genişləndirilmişdir. Termin əsasən yazılı dil üçün istifadə olunur.

Müasir dilçilikdə ümumi qəbul edilmiş texniki mənası olmayan bu termin müasir deskriptor alimləri tərəfindən az istifadə olunur.

Mənşəyi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Barbarlıq termini ilk dəfə ellinlər tərəfindən dillərinə daxil olan yad elementlər üçün istifadə edilmişdir. (“Barbarismos” sözü “barbaros” sözü ilə bağlıdır; o, ellinlərin işlətdiyi təbiətin təqlidi olan “bar-bar-bar” sözündəndir, “danışmaq” mənasını verir – buna görə də hər iki barbarın mənfi xasiyyəti. və barbarlıq.)[2] Eynilə, digər dillərdə anglicism, ingiliscə qallicism [Məsələn, to be present at əvəzinə kömək etmək üçün feldən istifadə etmək, müq. Fransız köməkçisi] barbarlığa misal olaraq germanizm, ispanizm və s.[3]

İngilis dili[redaktə | mənbəni redaktə et]

Uyğun olmayan istifadəni təsvir etmək üçün ingilis dilində sözün ən erkən istifadəsi 16-cı əsrdə, xüsusilə klassiklərlə əlaqəli mətnlərdə digər dillərin Latın və ya Yunanca ilə qarışdırılmasına istinad etmək idi. XVII əsrə qədər barbarlıq daha ümumi və daha az dəqiq olan uyğun olmayan bir dil hissi almışdı. Məsələn, Thomas Stanley “Fəlsəfə Tarixi” əsərində qeyd edirdi: “Nitqin qüsurları arasında barbarlıq, ən yaxşı insanlar üçün istifadə olunmayan ifadə və yaltaqlıq, uyğunsuz qurulmuş nitq var” [1] By the seventeenth century barbarism had taken on a more general, less precise sense of unsuitable language. In The History of Philosophy, for example, Thomas Stanley declared, "Among the faults of speech is Barbarisme, a phrase not in use with the best persons, and Solecisme, a speech incoherently framed" [sic].[4].

Bir neçə dildən götürülmüş affiksləri və ya digər elementləri birləşdirən hibrid sözlər bəzən barbar kimi pislənir. Beləliklə, Metropolitana ensiklopediyasının müəllifləri fransızca dilçilik (“dilçilik”) sözünü “adi barbarlıqdan daha çox” kimi tənqid etmişlər, çünki burada Latın substantiv linguası bir deyil, iki yunan hissəcikləri ilə birləşmişdir”[5]. Müasir ingilis dilində belə qarışıqlıq "təsadüfi və kütləvi"dir.

Barbarlığın dəqiq texniki tərifi olmasa da, bu termin hələ də bir sözün və ya istifadənin səhv və ya qeyri-standart olduğunu təsvir etmək üçün dilin istifadəsi ilə bağlı qeyri-texniki müzakirələrdə istifadə olunur. İngilis dilində qallicizmlər (fransız sözlərindən və ya idiomlarından istifadə), almanizmlər, ispanizmlər və s. digər dillərdəki anglisizmlər kimi barbarlıq nümunələri kimi şərh edilə bilər.[6] [7]

Rus dili[redaktə | mənbəni redaktə et]

18-19-cu əsrlərdə zadəganların istifadə etdiyi rus dili fransız dili tərəfindən ciddi şəkildə “barbarlaşdırıldı”. Bunun bariz nümunəsini Lev Tolstoyun “Hərb və Sülh” əsərində görmək olar. Yüksək cəmiyyətin qaymaqları Fransız gouvernante (türkcə: Müdirlik) özləri üçün saxlaya bilsələr də, əyalətin yuxarı təbəqəsi çətin ki, bu fürsətə malikdir. Buna baxmayaraq, qubernatorun öz təhsilini göstərmək cəhdi Qriboyedovun “Ağıldan gələn bəla” (rus. смешенье языков: французского с нижегородски) adlı əsərində “fransız və Nijni Novqorod dillərinin qarışığı” kimi təsvir etdiyi nəticəni verdi. Franko-Nijni Novqorod ədəbiyyat və teatrda tez-tez komediya elementi kimi istifadə olunur.[8]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 James Murray, redaktorbarbarism, n. // Oxford English Dictionary. London: Clarendon Press. 1885.
  2. ↑ See Barbarism (etymology) The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition. 2000.
  3. ↑ Alessandro Garcea and Valeria Lomanto, "Gellius and Fronto on Loanwords and Literary Models: Their Evaluation of Laberius", in Leofranc Holford-Strevens and Amiel Vardi (eds.), The Worlds of Aulus Gellius (Oxford University Press, 2004), p. 49 n21, citing Raija Vainio, Latinitas and Barbarism According to Roman Grammarians: Attitudes Towards Language in the Light of Grammatical Examples (University of Turku, 1999), p. 91.
  4. ↑ Stanley, Thomas. The History of Philosophy. H. Moseley and T. Dring. 1656. səh. 33.
  5. ↑ McArthur, Roshan. R. McArthur & T. McArthur (redaktor). Concise Oxford Companion to the English Language. Oxford University Press. 2005. ISBN 978-0-19-280637-6.
  6. ↑ See Barbarism (etymology) The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition. 2000.
  7. ↑ Alessandro Garcea and Valeria Lomanto, "Gellius and Fronto on Loanwords and Literary Models: Their Evaluation of Laberius", in Leofranc Holford-Strevens and Amiel Vardi (eds.), The Worlds of Aulus Gellius (Oxford University Press, 2004), p. 49 n21, citing Raija Vainio, Latinitas and Barbarism According to Roman Grammarians: Attitudes Towards Language in the Light of Grammatical Examples (University of Turku, 1999), p. 91.
  8. ↑ Карский Е. Ф., О так называемых барбаризмах в русском языке (краткий отчёт Виленской 2 гимназии), Вильна, 1886:

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]