Bartanq çayı
Bartanq çayı (digər adları Оksu[1]/Аksu, digər dillərdə Muqrab) — Əfqanıstan əyaləti olan Bədəxşanda yerləşən, Pənc çayının sağ qolunu əmələ gətirən və tacik Qorno-Badaxşan muxtar vilayətinə aid olan çaydır. Çayın uzunluğu — 528 kilometrdir. Hövzəsinin sahəsi 24 700 km² təşkil edir.
| Bartanq çayı | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |
 Əfqanıstan |
| Mənbəyi | Çakmaktın |
| Mənsəbi | Pyanc |
| Uzunluğu | 528 km |
| Su sərfi | 128 m³/san |
| Hövzəsinin sahəsi | 24700 km² |
|
Bartanq çayı Əfqanıstanın fiziki xəritəsində:
 37°55′37″ şm. e. 71°35′31″ ş. u.HGYO |
|
Hidroqrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şabau gölü (solda)
Sarez gölü (sağda)
Çay Çakmaktın dağlıq gölündən axır, Əfqanıstanın ekstremal əyaləti olan Badaxşan əyalətindən şimal-şərqdə yerləşmişdir. Badaxşanın təxminən 30 kilometr məsafəsindən axıb keçir.
Əsasən buzlaqların və qarların əriməsi nəticəsində çay qidalanır. Maksimal çayın su bolluğu iyul ayında müşahidə olunur. Mənbəyində orta illik suyun sərf edilməsi 128 m³/san təşkil edir.
Adları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "Оksu/Аksu" — qırğ. Ак суу — bəyaz su, təmiz su mənasına gəlir. Çay axının tezliyiylə fərqlənir. Ona görə də su ağ rənglə köpüklənir və həmin rəngi alır.
- "Muqrab" — tacik dilindəki marq (otlaq) + ob (çay) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir və "otlaqlardan axıb keçən çay" mənasına gəlir. Çay həmçinin axıb keçdiyi Murqab rayonunun şərəfinə adlandırılmışdır. Murqab rayonu Tacikistanın Qorno-Badaxşan muxtar vilayətinin mərkəzi rayonudur.
- "Bartanq" — (tac. бартанг — dar yol) — Pənc çayına tökülənə qədər Qudara çayının Murqaba hissəsindəki çayı ilə qovuşur. Bu sahənin uzunluğu 133 kilometr təşkil edir və çayın ümumi uzunluğunun dörddə birini təşkil edir.
Qənaəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çay suvarma üçün quraqlıq rayonlarda geniş istifadə olunur. Çayda sovet vaxtında hidro elektro stansiya oaln Şudjand stansiyası tikilmişdi.[2]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Карта Китая, масштаб 1:6 000 000, Роскартография, 2008 год.
- ↑ Bruce Bolt, W.L. Horn, G.A. Macdonald and R.F. Scott, (1975) Geological hazards: earthquakes, tsunamis, volcanoes, avalanches, landslides, floods Springer-Verlag, New York, ISBN 0-387-06948-8
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Kolesnikova, V. (April 2002). "Tajik Forests: What Happened to the 'Crimea Gardens' and their Inhabitants". Russian Forest Bulletin: Issue 20, April 2002.
- "Sarez and Yashikul Lakes". The Great Game Travel Company. Retrieved August 25, 2005.
- Google Maps satellite photographs of eastern Tajikistan and Afghanistan.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Map of major river drainage basins within Tajikistan Arxivləşdirilib 2005-05-09 at the Wayback Machine
- Index of maps and graphs related to Tajikistan water resources Arxivləşdirilib 2006-05-01 at the Wayback Machine
- Map of Gorno-Badakhshan region of Tajikistan Arxivləşdirilib 2008-12-19 at the Wayback Machine
- Description of a bicycle ride in Tajikistan, including the Bartang Valley
