Bartek (ağac)

Bartek palıdı pol. Dąb Bartek
Ölkə	Polşa
Şəhər	Zaqnansk

Bartek palıdı — bir yay palıdı, təbii bir abidə. Polşada Sventokşis voyevodalığı, Zaqnansk kommunasının yol kənarında böyüyən bir palıd ağacı. Bu ağac bütün məşhurdur^[1]. Təxminən 9.85 m enə və 30 m hündürlüyə malik olan bir palıd, Polşanın məşhur botaniki Vadislav Şaferin başçılıq etdiyi münsiflər heyəti tərəfindən "Polşadakı ən gözəl ağac" olaraq bəyan edilib.

Son dendroloji araşdırmalara görə, ağacın yaşı 645-670 yaş arasında qiymətləndirilir. Palıd ağacının dəqiq yaşı özəyinin çürüməsinə görə müəyyən edilə bilməz^[2]. Bəzi mənbələrdə Bartekin yaşı hətta 1200 olaraq qiymətləndirilir.

1954-cü ildən bu yana palıd təbii bir abidə sayılır. Bir əfsanəyə görə, Yan III Sobieski və Mariya Kazimirtanın xəzinələri Bartek palıdında gizlədilmişdir.

Palıd gövdəsinin cənub-şərq tərəfində yerli metalurgiya zavodlarında hazırlanmış, çarmıxa çəkilmiş Məsihin iki siması asılmışdır. Çarmıxlardan birin üzərində tarix də qeyd olunub - 1853. Bir versiyaya görə onlar yanvar qiyamının iki zabitinin şərəfinə asılmışdılar. Başqa bir versiyaya görə, çarmıxın biri Sobieskinin Vyana yaxınlığındakı zəfərinin xatirəsinə qoyulmuşdur. Digəri isə 1853-cü ildə vəba epidemiyası bitdikdən sonra qoyulur.

1829-cu ildə Bartek palıdında 14 əsas budaq və 16 şax var idi. Hazırda ağacın səkkiz əsas qolu var^[3]. 1906-cı ildə palıd ağacı yaxınlıqda yerləşən binaların yanmasından zərər görür^[4]..

Birinci Dünya müharibəsi dövründə Polşa qadınları (o zaman Rusiya imperiyasında yaşayırdılar) gizli şəkildə palıddan kiçik budaqları kəsib cəbhəyə ərlərinə göndərdilər. Burada əsgərlər bu budaqlardan ölümcül dəyənəklər hazırlayırdılar. Palıd Regional Milli Şura Rəyasət Heyətinin 10/28/1954 qərarı ilə təbii bir abidə elan edilir. Bu ağac təbiət abidələrinin tanınması haqqında 12 dekabr 2007-ci il tarixli 35/2007 nömrəli qərara əsasən təbiət abidələri reyestrinə daxil edilmişdir.

3 iyun 1991-ci ildə ildırım vurması nəticəsində budaqlarından birini itirir. Daha sonra ağacın üstünə ildırım ötürücü qoyulur. 1997-ci ildə budaqları dəstəkləyən taxta dayaqlar quraşdırılır^[4].