Bekon üsyanı

Bekon üsyanı - 1676-cı ildə Vircinya koloniyasının Ceymstaun şəhərində zəngin kolonistlərə qarşı başladılmış üsyan hərəkatı. Bekon üsyanı yoxsul və qəzəbli mühacirələrin öz düşmənləri olaraq gördükləri iki qrupa yənilmişdi. Bu qruplardan biri hindular, digəri isə kolinistlərin zəngin və imtiyazlı liderləri idilər.

Bekon üsyanı
Tarix 1676
Yeri Ceymstaun, Vircinya koloniyası
Nəticəsi Yatırılıb
Münaqişə tərəfləri

Nataniel Bekon

Vilyam Berkli

İtkilər

İtki: 24 edam edildi[1]

bilinmir

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Arxa plan və üsyanın başlanması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1676-cı ildə müasir dövrdə mövcud olmayan Vircinya koloniyasının Ceymstaun şəhərində baş vermiş üsyan Şimali Amerikada başqa bir qitədən gəlmiş şəxslərin törətdikləri ilk üsyan hadisəsi kimi də tarixə keçmişdir. Bekon üsyanı aşağı təbəqədən olan qrupları bir mərkəzdə birləşdirmişdir. Üsyana qoşulanlar əsasən salınmış koloniyalardakı çətin şəraitdən narazı olan Avropadan gəlmə sakinlər idi. Sərhəd bölgəsində yaşayan sakinlər üsyana ilk qalxan tərəf olmuşdur. Daha sonra qara dərili qullar və nökərlər olaraq təsnif edilən işçi qrupuda koloniyada yaranmış siniflər arasındakı uçurma öz etirazlarını bildirmək üçün üsyan hərəkatına qoşulmuşdur.[2][3]

Üsyan nəticəsində şəhərin yağmalanmasını təsvir olunduğu qravür.

Bekon üsyanı Vircinyanın qərb sərhədlərindəki problemlərlə başladı. 1670-cı illərdə zəngin plantatorlar şərqi Vircinyanın böyük hissəsinə nəzarət edirdi. Nəticə etibarilə bir çox sadə insan məskunlaşdıqları regionun ən uc hissəsinə, sərhədlərə doğru sıxışdırılmış şəkildə yaşayırdı.[4] Həyat bu bölgələrdə daha təhlükəli idi. Kolonistlərlə yerli hindu tayfaları arasındakı gərginliyinin artması koloniya daxilində yaşayan sadə sakinlərin etirazlarını daha da artırmışdır.[5] Mühacirlər təhlükənin azadılması üçün koloniya idarəçilərinin yerli hindulara qarşı mübaribə etməsinin tərəfdarı olsalarda, torpaq sahibləri ərazidən gələn gəlirlər səbəbindən mümkün müharibənin baş verməsindən çəkinirdilər.[6][7]

Sərhəddə yaşayanlar hökumətin onları yarı yolda və müdafiəsiz qoyduğunu düşünürdü və bu düşüncə yerli əhalinin koloniya rəhbərlərinə qarşı olan nifrətinin daha da artması ilə nəticələnmişdir. XVII əsrin ortalarında Şimali Amerikada salınmış koloniyalarda yaşayan mühacirlərin əksəriyyəti böyük qıtlıq, şəraitsizlik və təhlükəsizlik kimi problemlərdən əziyyət çəkməkdə idi.[5] Yerli hindu tayfalarının açıq hədəfinə çevirilən mühacirlərlə maraqlanmayan kolonistlərə qarşı olan etirazlar sonda 1676-cı ildə baş vermiş Bekon üsyanı ilə nəticələnmişdir..[8]

Bekon geniş ərazilərə sahib mülk sahibi olsa da, hindularla savaşmağa əhəmiyyət verirdi. Qısa zamanda Nataniel Bekon Vircinya koloniyasında kolonist rəhbərlərə qarşı aparılan mübarizənin simvoluna çevrildi və Vircinya miqrantları onun rəhbərliyi altında birləşdilər. Nataniel Bekon şəhər sakinlərinin parlamenti kimi tanınan koloniya idarəsinə seçildi. Bekon tərəfdarlarının çoxalması Vircinya koloniyasının qubernatoru Vilyam Berklini və tərəfdarlarında təşviş yaratmışdı, bu səbəbdən Bekon bir müddət sonra həbs edilir. Başçılarının həbs olunması xəbərini eşidən Ceymstaun sakinləri iki min nəfərlik qüvvə ilə şura binasına hücum etdi və Qubernator məcburiyyət qarşısında qalıb Nataniel Bekon azad etdi. Bütün bu baş verənlərdən sonra üsyanın baş verəcəyi dəqiqləşmişdi.

Nataniel Bekon Xalq Bəyənnaməsi olaraq adlandırdığı sənəddə üsyanın səbəbləri kimi sərhəddəki mühacirələrin hindulara, sadə xalqın isə zənginlərə olan qəzəbini göstərmişdir. Bekon Qubernatoru hakimiyyətini saxlamaq üçün ədalətsiz vergi sistemi yaratamqda və hindularla qarşı qərbli fermerləri qorumamaqda günahlandırırdı. Bir necə ay sonra Nataniel Bekon xəstələnir və başladılmış üsyan öz əsas hədəflərinə çatmayaraq yatırılır. Otuz silahlı üsyançının olduğu sonuncu qrup York çayının keçərək koloniya ərazisində zərərsizləşdirilmişdir.[9]

Bekon üsyanı Vircinyadakı zəncirvari istismarın bir nəticəsi idi. Sərhəddəki ağlar hinduların torpaqlarını işğal etmişdilər. Bu ağlara Ceymstaunda yaşayan zəngin yuxarı təbəqə tərəfindən vergi qoyulur və idarə edilirdi. Zənginlər və yoxsullar, bir sözlə bütün kolonistlər isə İngiltərə tərəfindən istismar edilirdi. Kolonistlər İngiltərəyə satmaq üçün tütün əkirdilər, ancaq tütünün qiymətini ingilislər müəyyənləşdirirdi. Hər il İngiltərə kralı Vircinya koloniyasından böyük qazanc əldə edirdi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Bacon's Rebellion". nps.gov. National Park Service. 25 February 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2015.
  2. ↑ Webb, Stephen Saunders. 1676: The End of American Independence. Syracuse University Press. 1995. 87–93. ISBN 978-0-8156-0361-0. 11 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 February 2013.
  3. ↑ Webb, Stephen Saunders. 1676: The End of American Independence. Syracuse University Press. 1995. 10–13. ISBN 978-0-8156-0361-0. 11 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 February 2013.
  4. ↑ "Green Spring Plantation". Historic Jamestowne, National Park Service. 15 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2008.
  5. ↑ 1 2 Peter Thompson, "The Thief, the Householder, and the Commons: Languages of Class in Seventeenth-Century Virginia," William and Mary Quarterly (2006) 63#2 pp 253-280 in JSTOR Arxivləşdirilib 2022-08-11 at the Wayback Machine
  6. ↑ Eric Foner, Give Me Liberty!: An American History (New York: W.W. Norton & Company, 2009), p. 100.
  7. ↑ "Bacon's Rebellion" Arxivləşdirilib 2022-05-19 at the Wayback Machine, Africans in America, Part 1, PBS, accessed 25 Mar 2009
  8. ↑ Susan P. Castillo; Ivy Schweitzer. The literatures of colonial America. Blackwell Publishing. 2001. 225. ISBN 978-0-631-21125-9.
  9. ↑ Morgan, Edmund S. American Slavery, American Freedom: The Ordeal of Colonial Virginia. W.W. Norton & Company, Inc. (New York: 1975.) 270.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Allen, Theodore W. The Invention of the White Race, Vol. 2: The Origins of Racial Oppression in Anglo-America. London: Verso (1997).
  • Billings, Warren M. "The Causes of Bacon's Rebellion: Some Suggestions," Virginia Magazine of History and Biography, 1970, Vol. 78 Issue 4, pp. 409–435
  • Cave, Alfred A. "Lethal Encounters: Englishmen and Indians in Colonial Virginia" (University of Nebraska Press, 2011) ISBN 978-0-8032-4834-2 pp. 147–165
  • Cullen, Joseph P. "Bacon's Rebellion," American History Illustrated, Dec 1968, Vol. 3 Issue 8, p. 4 ff.
  • Rice, James D. "Bacon's Rebellion in Indian Country," Journal of American History, vol. 101, no. 3 (Dec. 2014), pp. 726–750.
  • Tarter, Brent. "Bacon's Rebellion, the Grievances of the People, and the Political Culture of Seventeenth-Century Virginia," Virginia Magazine of History & Biography (2011) 119#1 pp 1–41.
  • Thompson, Peter. "The Thief, the Householder, and the Commons: Languages of Class in Seventeenth-Century Virginia," William & Mary Quarterly (2006) 63#2 pp 253–280 in JSTOR
  • Webb, Stephen Saunders. 1676, the end of American independence. Syracuse University Press. 1995. ISBN 978-0-8156-0361-0.
  • Wertenbaker, Thomas Jefferson. Torchbearer of the Revolution: The Story of Bacon’s Rebellion and its Leader (Princeton University Press, 1940)
  • Washburn, Wilcomb E. The Governor and the Rebel: A History of Bacon’s Rebellion in Virginia (University of North Carolina Press for the Institute of Early American History and Culture, 1957)