Bennu

Atef tacı taxan tanrı Bennu

Bennu — Bu, Misir mifologiyasında Günəş Tanrısı Ra-nın ruhuna sahib olduğu deyilən qarğabənzər bir quşdur. Həmçinin, bu mifologiyaya görə, Bennu Ra məbədi ətrafında müqəddəs bir ağacın alovundan formalaşmışdır. Bennu nəsli kəsilib. Bennus insanlardan daha böyükdür. Başqa bir inanca görə, Bennu Osirisin ürəyindəki çatdan çıxdı. Bennu boz, mavi, bənövşəyi və ya ağ hərarət kimi təsvir edilmişdir.

Rollar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Misir mifologiyasına görə, Bennu dünyanın yaradılmasında rol oynadığı deyilən, özünü yaradan bir varlıq idi. Onun ba Ra olduğu və Atumun yaradıcılıq fəaliyyətinə töhfə verdiyi deyilirdi.[1]Deyirdilər ki, tanrı yaradılışdan əvvəl mövcud olan Nun suları üzərində uçaraq qayaya enərək yaradılışın mahiyyətini təyin edən bir çağırış verir. O, həm də yenidən doğuşun simvolu idi və buna görə də Osirislə əlaqələndirilirdi.[2]

Bennuların bəzi titulları "Özü Yaradan"[3] "Yubileylərin Rəbbi" idi; sonuncu epitet Bennunun günəş kimi vaxtaşırı yeniləndiyi inancına istinad edirdi. Onun adı Misir diliylə əlaqələndirilərək "əzəmətlə yüksəlmək" və ya "parlaq olmaq" mənasını verirdi.

Təsvir[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qədim Misirin papirus üzərində günəş diski taxmış tanrı Bennu təsviri

Köhnə Krallığa istinad edən Piramida Mətnlərində Bennu Atumun simvolu kimi qeyd olunur. Bu sözdə quş forması işlədilir ki, bu da mütləq quş deyil, kiçik nəğmə quşudur. Köhnə Krallığın Nyuserre sülaləsinin kralı V Günəş Məbədinin, hazırda Berlindəki Misir Muzeyində boyalı əhəng daşı relyefli divar fraqmentində Bennunun izləri aydın şəkildə göstərilir. Yeni Padşahlıq yazılarında Bennu uzun dimdikli və iki lələkli yallı nəhəng boz rəngli quş kimi təsvir edilmişdir. Bəzən Bennu benben daşının (Ra və piramidanın yuxarı daşının adını bildirir) və ya söyüd ağacının (Osirisi ifadə edir) üzərində oturmuş vəziyyətdə təsvir edilir. Osirislə əlaqəsi olduğu üçün Bennu bəzən günəş diski yerinə Atef tacını taxır.

Mümkün heyvan modeli[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nisbətən son dövrlərdə Ərəbistan yarımadasında nəsli kəsilmiş böyük bir quş növü yaşayırdı. Bennu ilə bir çox xüsusiyyətləri paylaşır. Ola bilsin ki, Yeni Krallıq dövründə Bennu qədim misirlilər tərəfindən modelləşdirilib.[4]

İbadət etmək[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atum və Ra kimi, Bennu da, ehtimal ki, Heliopolisdəki dini mərkəzlərində ibadət edirdilər. Tanrı, həmçinin yenidən doğuşun simvolu kimi dəfn mərasimi amuletlərində görünür.

Yunan feniksi ilə əlaqə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Eramızdan əvvəl V əsrdə Misir adət və ənənələri haqqında yazan yunan tarixçisi Herodot yazır ki, Heliopolis sakinləri ona "feniks" təsvir ediblər. Onun ölməzdən əvvəl 500 il yaşadığını, dirildiyini, atasının cənazəsi üçün mirra ilə dəfn yumurtası düzəltdiyini və Heliopolisdəki Günəş məbədinə gətirdiyini söylədilər.[4] Onun feniksi təsviri onu günəşə bənzəyən qırmızı və qızıl lələkləri olan qartalla müqayisə edir.

Herodotdan çox sonra yunan adət-ənənələrində od, od və ölməkdə olan quşun külü ilə bağlı Yunan feniksi ilə əlaqəli mövzu işlənmişdir.

"Feniks" adı "Bennu" sözündən yaranmış ola bilər və onun yenidən doğulması və günəşlə əlaqəsi Bennu ilə bağlı inancları xatırladır, lakin Misir mənbələrində tanrının ölümü qeyd olunmur.

Quşun elmi adı olaraq seçilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində eramızdan əvvəl 1500-cü ildə nəsli kəsildiyi güman edilən nəhəng, insan boylu heron növünün qalıqları aşkar edilmişdir.[5] Bu növ Bennu tanrısı üçün heyvan modeli ola bilər, ona görə də Kopenhagen Universitetinin Geologiya Muzeyindən arxeoloq Dr. Ella Hoch ona Bennu balığı (Ardea bennuides) adını verdi.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Hart, George. The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses (Second). New York: Routledge. 2005. 48–49. ISBN 0-415-34495-6.
  2. ↑ Wilkinson, Richard H. The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt. London: Thames & Hudson. 2003. səh. 212. ISBN 0-500-05120-8.
  3. ↑ Hoch, Ella. Reflections on prehistoric life at Umm An-Nar (Trucial Oman) based on faunal remains from the third millennium B.C. // M. Taddei (redaktor). South Asian Archaeology 1977. Fourth International Conference of the Association of South Asian Archaeologists in Western Europe. 1977. 589–638.
  4. ↑ Lecocq, Françoise. "L'œuf du phénix. Myrrhe, encens et cannelle dans le mythe du phénix" (PDF). Schedae. 6 (1: L‘animal et le savoir, de l’Antiquité à la Renaissance). 2009: 73–106. 2016-03-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-13.
  5. ↑ "WONDERS OF THE UNITED ARAB EMIRATES". Wondermondo. 25 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 October 2020.