Bilateralizm — birbaşa iki ölkə arasında bağlanan ikitərəfli müqavilələr əsasında beynəlxalq ticarət və iqtisadi əlaqələrin təşkili. Müasir dünya iqtisadiyyatında bu cür müqavilələr ticarət və pul münasibətləri sahəsində məhdud bir rol oynayır. İstisna olaraq inkişaf etməkdə olan ölkələrə kömək göstərilən inkişaf etməkdə olan ölkələrlə münasibətlər ola bilər[1][2].
İkitərəfli münasibətdə beynəlxalq pul münasibətləri çox vaxt valyuta klirinqinə əsaslanır.
Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş ölkələrin xarici iqtisadi siyasəti çoxtərəfli razılaşmalara əsaslanan çoxtərəfli xarakterizə olunur.
İki dövlət tərəfindən imzalanan sərbəst ticarət müqavilələri (sərbəst ticarət müqavilələri) və ya birbaşa xarici investisiyalar (xarici sərmayələr) kimi iqtisadi müqavilələr ikitərəfli yanaşmanın tipik nümunələridir. Əksər iqtisadi sazişlər razılığa gələn ölkələrin spesifik xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq imzalandığından, bir-birlərinə güzəştli şərtlərin verilməsi üçün ümumi bir prinsip deyil, situasiya fərqliliyi lazımdır. Beləliklə, ikitərəfli bir yanaşma ilə dövlətlər yalnız konkret razılaşan dövlətlərə aid olan daha çox fərdi razılaşma və öhdəliklər əldə edə bilərlər. Bununla birlikdə, dövlətlər bir güzəştə getməli olacaqlar, çünki bu, əməliyyat xərcləri baxımından çoxtərəfli bir strategiyadan daha çox israfdır. İkitərəfli bir strategiyada hər bir iştirakçı yeni bir müqavilə bağlamalıdır. Beləliklə, əməliyyat xərcləri az olduqda və iqtisadi baxımdan "istehsalçı artıqlığı" ilə uyğun gələn üzv artıqlığı yüksək olduqda üstünlük verilməyə meyllidir. Üstəlik, güclü bir dövlət kiçik dövlətləri liberalizm baxımından idarə etmək istəsə təsirli olar, çünki kiçik dövlətlərlə bir sıra ikitərəfli müqavilələrin qurulması dövlətin təsirini artıra bilər[3].
Bilateralizm yanaşmaya qarşı multilateralizm yanaşmanın mahiyyəti barədə uzun mübahisələr var. İkitərəfli müqavilələrin ilk rədd edilməsi Birinci Dünya Müharibəsindən sonra baş verdi, bir çox siyasətçi müharibədən əvvəl olan ikitərəfli müqavilələrin müharibəni qaçınılmaz hala gətirdi. Bu, çoxtərəfli Millətlər Liqasının yaradılmasına gətirib çıxardı (uğursuzluqdan 26 il sonra dağıldı).
İkitərəfli ticarət razılaşmalarına bənzər bir cavab, Böyük Depressiyadan sonra meydana gəldi, bu cür razılaşmaların iqtisadi tənəzzülü daha da artıran tarif artımı dövrünə səbəb olduğu iddia edildi. Beləliklə, II Dünya Müharibəsindən sonra Qərb Tariflər və Ticarət Baş Sazişi (GATT) kimi çoxtərəfli müqavilələrə üz tutdu.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Dünya Ticarət Təşkilatı kimi müasir çoxtərəfli sistemlərin yüksək statusuna baxmayaraq, diplomatiyanın əksəriyyəti hələ də ikitərəfli səviyyədə aparılır. İkitərəfli yanaşma çevik və yüngüldür ki, bu da mübahisələrə əsaslanan əksər çoxtərəfli sistemlərdə yoxdur. Əlavə olaraq, güc, qaynaqlar, pul, silah və ya texnologiyadakı bərabərsizlikləri, güclü dövlətlərin konsensusa əsaslanan çoxtərəfli bir diplomatiya forması ilə müqayisədə güclü dövlətlərin müsbət cəhət kimi qəbul olan bir dövlətin, bir səs qaydasının tətbiq olunduğu yerdə həll olunur[6].