Cövdət bəy və oğulları (roman)

Cövdət bəy və oğulları — Orxan Pamukun 1982-ci ildə nəşr olunmuş ilk romanı.^[1]Əsərdə 1905–1970-ci illər arasında yaşayan bir tacir ailəsindən bəhs edilir. Eyni zamanda əsərdə Türkiyə Cümhuriyyətinin sosial, iqtisadi və mədəni tarixinə də yer verilir. Romanın ilk nəşri Karacan Nəşrləri tərəfindən olunmuşdur.

Orxan Pamuk, 1974-cü ildə 22 yaşında olarkən "Cövdət bəy və oğulları"nı yazmağa başlamış, 1978-ci ildə 26 yaşında romanını tamamlamışdır.^[2] Əvvəlcə romanın adı Qaranlıq və İşıq idi. Cövdət bəy və oğulları 1979-cu ildə Milliyyət Roman Mükafatını qazandı və birinci mükafatı Mehmet Eroğlu ilə paylaşdı.^[3] Müsabiqədə birinci olan əsərlərə böyük mükafat olaraq kitabların Karacan Yayınları tərəfindən çap ediləcəyi vəd edilsə də, roman Türkiyənin təlatümlü siyasi və maliyyə şəraitində kağız qıtlığı kimi iqtisadi səbəblərdən nəşr oluna bilmədi. Çap olunduqdan sonra isə müəllifə 1983-cü ildə Orxan Kamal Roman Mükafatını gətirdi.^[4]

Cövdət bəy və oğulları tipik bir ailə romanıdır. Romanda əsas hekayə kimi Cövdət İşıqçı və İşıqçı ailəsindən bəhs edilir. İşıqçı ailəsi ilə yanaşı, Türkiyə Cümhuriyyətinin bu ailə ətrafında qurulması, dövrün mədəni xüsusiyyətləri, cəmiyyətin orta və yuxarı gəlir təbəqəsinin dünyagörüşləri, onların həyat tərzləri, ev şəraiti və istehlak vərdişləri əsərdə öz yerini tapır. 80 səhifə və 12 fəsildən ibarət proloq 24 iyul 1905-ci ildə İstanbulda başlayır. Evlilik hazırlıqları ilə məşğul olan Cövdət bəyin dükanında yaşadığı bir gündən bəhs edilir. 72 səhifə və 10 fəsildən ibarət epiloq 1970-ci il dekabrın 12-də İstanbulda yaşayan Cövdət bəyin nəvəsi Əhmədin həyatından bəhs edir. Romanın və hekayənin əsas hissəsi bu iki hissə arasındakı hissədir. Bu orta bölmə 62 fəsildən ibarət cəmi 450 səhifədən ibarətdir. Orta hissədə indi qoca olan Cövdət bəy və oğlu Refikin 1936-cı ilin fevralında İstanbuldakı həyatından və 1939-cu il dekabrın 10-na qədər davam edən bir müddətdən bəhs edilir. Cövdət bəy və oğulları da Gənc türklərdən başlayaraq Türkiyə Cümhuriyyətinin 50-ci ilinə qədər İstanbul və Türkiyənin ictimai, mədəni, iqtisadi və siyasi vəziyyətini təsvir edir. Romanda bir tərəfdən türk ədəbiyyatında ilk dəfə olaraq yüksək gəlirli təbəqəyə mənsub zəngin burjua ailəsinin gündəlik həyatı, adət-ənənələri digər tərəfdən isə Nişantaşı səmtindən bəhs edilir. Orxan Pamuk bu əsəri ilə 1930–1970-ci illər arasında varlı insanların yaşadığı yerləri içəridən və xaricdən türk ədəbiyyatında ilk dəfə tərəfsiz bir perspektivlə təsvir etmişdir. Roman boyu Cövdət bəy, həyat yoldaşı Nigan xanım, oğulları Osman və Refik İşıqçı, Rəfiqin dostları Ömər və Muhittin və nəhayət Refik İşıqçının oğlu, Cövdət bəyin nəvəsi Ahmet İşıqçının həyatını oxuyuruq. Roman əslində Türkiyənin modernləşmə prosesini burjua ailəsinin gözü ilə izah edir. Cövdət bəy və ailəsi, Ömər, Muhittin və Muxtar bəy türk modernləşməsinin fərqli personajlarıdır. Atilla Özkırımlı romanda "burjua olmağa can atanların əsl mənada burjua ola bilməməsi, türk və avropalı olmaq arasında yaşadıqları ziddiyyətlərin" əsas mövzu kimi araşdırılan mövzular arasında olduğunu bildirir.^[5]

• 1979 Milliyet Roman Mükafatları (Qaranlıq və İşıq başlığı ilə)
• 1983 Orxan Kamal Roman Mükafatı

• Orxan Pamuk. Seçilmiş əsərləri / Bakı: "Şərq-Qərb", 2009.- 615, [1] s. , portr. ; 21 sm.
• Orxan Pamukun rəsmi saytı Arxivləşdirilib 2009-08-31 at the Wayback Machine
• Orxan Pamukun rusca saytı Arxivləşdirilib 2009-08-31 at the Wayback Machine
• İletişim Yayınları (Bax: Orxan Pamuk)
• Orhan Pamuk'un Hayatı