Darxan

Darxan — türk, altay və monqol mifologiyasında ər-arvad metal tanrıları.

Darxan xan[redaktə | mənbəni redaktə et]

Darxan xan - türk, altay və monqol mifologiyasında metal ilahı. Darqan xan və ya Darqah xan olaraq da bilinər. Metal ocaqlarını, metal işliklerini, metal ustalarını qoruyar. Əlində bir çəkic və qarşısında bir örs ilə betimlenir. Eyni zamanda atəş ilahı olaraq da görülər. Çünki metal və dəmir işçiliyi atəşdən ayrıla bilməz və od bu zanaat bir hissəsidir. Qısa boyludur. Özünə hörmətsizlik edildiyində çox hirslənər və hər tərəfi yandırar. Dəmir (geniş mənada metal) yer üzündəki hər cəmiyyətdə gücün və qəhrəmanlığın simvolu olaraq görülmüşdür və hərbi medallar ilə müsabiqələrdə verilən medallar bunun ən gözəl nümunəsidir. Metalların davamlılığı və atəşdə döyülərək şekillendirilmeleri bu vəziyyətin ən əhəmiyyətli səbəbidir. Həyat yoldaşının adı da özüylə eyni olub Darxan Xanım olaraq bilinər.

Darxan xanım[redaktə | mənbəni redaktə et]

Darxan xanım - türk, altay və monqol mifologiyasında metal ilahesi. Darxan xan ilə eyni adı daşıyır. Dəmirçilizi aid bir tanrı tərəfindən tapılması, bu peşənin yalnız kişilərin təkəlində olmadığını, qadınların da edə biləcəyini göstərir. Bəzi türk birliklərində bitki tanrıçası olaraq da görünür.

Türk-Monqol cəmiyyətində tarqanlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarqan - türklərdə və monqollara dəmirçi, dəmir ustası və eyni zamanda dövlət vəzifəlisi və ya döyüşçü / əsgər deməkdir. Tarxan, Tarkan, Darqan, Darxan olaraq da deyilər. Tarqanların, cəmiyyətdə hörmətli bir mövqeyi vardır. Tarqan/Tarxan türk-monqol dövlətlərində imtiyaz tanınmış kəsləri də ifadə etmək üçün istifadə edilər. Hətta zaman-zaman türk ve moğol dövlətlərində tarqanlar vergi xarici tutulmuşlar. O qədər ki, tarqanlık yüksək bir ünvandır. Türkiyədə Sezgin Burak tərəfindən yaradılmış Tarkan adlı bir Hun döyüşçüsü xətt əhvalatları 1967-ci ildə nəşr olunmağa başlamış və xüsusi bir xarakter halına gəlmiş, daha sonra da filmləri çevrilmişdir. Bu əhvalatlarda qəhrəmanın yanında gəzən bir qurdu vardır və onun ayrılmaz bir yoldaşıdır. Manas Xan, dəmirçisinə Darqan ünvanıyla səslənir. Manasın özü də zaman zaman Darqana bənzədilir.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Tar/Dar) kökündən törəmişdir. Demirci ustası deməkdir. Tarkan sözcüyü ilə eyni kökdən gelir. Tarkanlar türk ve monqol mədəniyyətində hörmətli bir peşəyə sahibdirlər. Köhnə altaycada və köhnə monqolcada yaymaq, gərmək mənaları ehtiva edən bir köktür. Eyni zamanda hücum mənasını da ehtiva edər. "Türk" sözü ilə də əlaqəli olduğu qarşıya qoyular.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)  (türk.)

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Monqol tanrı siyahısı  (ing.)
• Aal Luuk Mas^{[ölü keçid]}  (türk.) (Aan Darhan Hotun)
• Tatar Mifologiyası, Çulpan Zaripova Arxivləşdirilib 2013-10-04 at the Wayback Machine  (türk.) (Aan Darhan Hotun)
• Türk Mifologiya Sözlüyü, Pınar Karaca Arxivləşdirilib 2012-12-09 at the Wayback Machine  (türk.) (Aan Darhan Toyon)

Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.