Dermis

Dermis — Dermis və ya korium, epidermis (ondan kutis əmələ gətirir) ilə dərialtı toxuma arasındakı dəri təbəqəsidir, əsasən bədəni stress və gərginlikdən qoruyan sıx, səliqəsiz formalı birləşdirici toxumadan ibarətdir. İki qata bölünür: epidermisə bitişik olan papiller bölgə və səth sahəsi, retikulyar dermis olaraq bilinən daha dərin, qalın bir sahə. Dermis, bodrum membranından epidermislə sıx birləşdirilmişdir[1] . Derminin struktur komponentləri kollagen, elastik liflər və ekstra fibrillyar matrisdir. Ayrıca toxunma hissi üçün mexanoreseptorlar və istilik hissi üçün termorezektorlar da vardır. Bundan əlavə, saç kökləri, tər vəziləri, yağ vəziləri , apokrin vəziləri, limfa damarları, sinir və qan damarları dermisdə mövcuddur. Bu qan damarları həm dəri, həm də epidermal hüceyrələr üçün qidalanma və detoksifikasiya təmin edir[2].

Dəri
İnsanın dəri örtüyü
İnsanın dəri örtüyü
Dərinin quruluşu
Dərinin quruluşu
Latınca Cutis
Yunanca Derma
Qrey subyekt 234 1065
MeSH Dermis
Dorlands/Elsevier Skin

Struktur

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dermis üç əsas növ hüceyrədən ibarətdir: fibroblastlar, makrofaqlar və mast hüceyrələr[3].

Bu hüceyrələrə əlavə olaraq, dermis kollagen (güc təmin edən), elastin (elastiklik təmin edən) və ekstrafibrillar matris, əsasən qlikozaminoqlikanlardan (əsasən hialuronan), proteoqlikanlardan ibarət olan hüceyrə xaricindəki jel kimi bir maddə kimi matrix komponentlərdən ibarətdir.

Laylar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Papiler dermis

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Papiler dermis dermisin ən üst qatındadır. Epidermisin retikulyar silsilələri ilə iç-içədir və nazik və boş kollagen liflərdən ibarətdir. Papiler bölgə boş areolar birləşdirici toxumadan ibarətdir[4]. Dermisin papiləsindəki qan damarları bütün saç köklərini bəsləyir və epidermal hüceyrələrin alt qatlarına qida və oksigen verir. Qollarda və ayaqlarda meydana gətirdiyi təpələr qismən doğuşdan əvvəl inkişaf edən genetik olaraq təyin olunmuş bir xüsusiyyətdir. Həyat boyu demək olar ki, dəyişməz qalırlar (ölçü xaricində) və buna görə də barmaq izlərinin quruluşunu müəyyənləşdirərək müəyyən şəxsiyyət identifikasiya funksiyalarında faydalı hala gətirirlər[5].

Dermal papilar, dermisin ən üst qatının, papiler dermisin bir hissəsidir və meydana gətirdiyi silsilələr dermis ilə epidermis arasındakı səthi xeyli artırır. Dermisin əsas funksiyası epidermisə dəstək olmaq olduğundan bu iki qat arasında oksigen, qida və tullantı məhsullarının mübadiləsini çox artır. Bundan əlavə, artan səth sahəsi, dermis və epidermis təbəqələrinin aralarındakı əlaqəni gücləndirərək bir-birindən ayrılmasına mane olur. Yaşla, papilla düzəlməyə meyllidir və bəzən sayında artım olur[6] .

Əllərin və barmaqların dərisi, eyni zamanda məhkəmə tibbi ekspertizasının ayaqları və barmaqları dərisi olaraq bilinir. Anatomistlərə qalın dəri, ovuc içindəki dəri və ya saçsız dəri kimi məlumdur. Əllərin və barmaqların dərisi, daha qalın və mürəkkəb epidermisə çevrildi, duyğu qabiliyyətlərini artırdı, tükləri və yağ vələrini itirdi. Dırnaqlar daha yaxşı tutmaq üçün sürtünməni artırır.

Retikulyar dermis

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Retikulyar dermis, papillar dermisnin altında yerləşmiş, sıx dolmuş kollagen lifləri olan sıx, düzensiz formalı birləşdirici toxumadan ibarət olan dermisin alt təbəqəsidir. Bu, dermisin elastik liflərinin əsas yeridir[7]. Retikulyar bölgə ümumiyyətlə üstü örtülmüş papiller dermisdən daha qalındır. Adını içərisindən toxuyan yoğun kollagen, elastik və retikulyar liflərdən alır. Bu zülal lifləri dermisə möhkəmlik, genişlənmə və elastiklik xüsusiyyətləri verir. Retikulyar bölgədə saç kökləri, yağ vəzləri, tər vəzləri, reseptorlar, dırnaqlar və qan damarları var. Retikulyar dermisdəki kollagen liflərinin istiqamətləndirilməsi cərrahiyyə və ya yaxşılaşmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən Langer xətləri adlanan gərginlik xətləri yaradır[8].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ James, William; Berger, Timothy; Elston, Dirk (2005). Andrews' Diseases of the Skin: Clinical Dermatology (10th ed.). Saunders. Pages 1, 11–12. ISBN 0-7216-2921-0.
  2. ↑ Marks, James G; Miller, Jeffery (2006). Lookingbill and Marks' Principles of Dermatology (4th ed.). Elsevier Inc. Page 8–9. ISBN 1-4160-3185-5.
  3. ↑ malvi. "The Ageing Skin - Part 1 - Structure of Skin and Introduction - Articles". PharmaXChange.info. 4 March 2011. 20 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 July 2021.
  4. ↑ http://microvet.arizona.edu/Courses/vsc422/secure/VSC422AppledHistologyLabHandout.pdf[daimi ölü keçid]
  5. ↑ "Dermal papillae". Probert Encyclopaedia. 2011-06-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  6. ↑ "Friction Skin". Ridges and Furrows. 2021-04-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-29.
  7. ↑ Hicklin, R. Austin. "Anatomy of Friction Ridge Skin". Encyclopedia of Biometrics (ingilis). Springer US. 2009: 23–28. doi:10.1007/978-0-387-73003-5_48. ISBN 978-0-387-73002-8. 2018-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-29.
  8. ↑ Lin, Chang-min; və b. "Microencapsulated human hair dermal papilla cells: a substitute for dermal papilla?". Archives of Dermatological Research. Springer. 300 (9). October 2008: 531–535. doi:10.1007/s00403-008-0852-3. PMID 18418617.