Fo (şorba)

Fo (vyet. phở) — vyetnam mətbəxinin xörəyidir. Təqdim ediləndə mal və ya toyuq əti, gec-gec qızardılmış balıq əti ilə təqdim edilən, ərişdəli şorbadır. Bu təyam bir neçə ad daşıyır: birinci halda — fo bo (vyet. phở bò), ikinci halda — fo qa (vyet.phở gà), üçüncü halda isə — fo ka (vyet. phở cá).

Şorba üçün ərişdəni əsasən düyü unundan hazır edirlər. Xörəyi reyhanın aziya növü, nanə, laym və munq tumları ilə bəzəyirlər. Xörək Hanoy ilə əlaqələndirir, orda 1920-ci ildə ilk fo restoranı açılmışdı.

Fo XX əsrin əvvəllərində Vyetnamın şimal hissəsində meydana gəlmişdi. Ehtimal var ki, fo Hanoyun cənub-qərb hissəsində, Nadmində, meydana gəlib, və onun əmələ gəlməsinə fransız müstəmləkə hakimiyyəti təsir edib(onlara qədər inəklər iş heyvanı hesab edilirdi və qidada istifadə olunmurdu). İlk öncə fonu qutularda satırdılar, 1920-ci illərdə isə Hanoyda fo üzrə ixtisaslaşmış ilk restoran açıldı.

Fonun mənşəyi xüsusi seminarı bir mövzüsü olmuşdur. Bu seminar 2003-cü ildə Hanoyda keçirilib. Nəzəriyyələrdən birində deyilir ki, fo fransız "od" (fr. feu) sözündən yaranıb. Bu nəzəriyyəni təsdiq edən faktlarda var, beləki bulyona dad və rəng üçün qızardılmış soğan əlavə olunur, fransız xörəyi olan portofödəki kimi. Digər ərişdəli asiya şorbalarında bu metodika istifadə olunmur. Başqa bir nəzəriyyədə iddia edirki, fo sözü çin sözü olan fen (çin:粉, pinyin: fěn). sözündən əmələ gəlib. Habelə, düyü ərişdəsi, badyan (illisium) və darçın — çin mətbəxinin populyar inqredientləridi.

Bir neçə təhqiqadçılar hesab edirlər ki, fo kanton xörəyi olan şaxe fendən (çin: 沙河粉) əmələ gəlib, onun digər adı isə fandır, vyet. phấn, хо və ya hà, bunların köməyilə «phở»-ya çevrilmişdir. Bu iki söz (fo və fan) eyni olan ərişdə növlərinin adlandırılmasında istifadə olunur, hansıki Vyetnamda və Quandunda yayılıb, bu isə öz növbəsində bu növ ərişdənin Vyetnama cənubi Çindən immiqrantlar tərəfindən gətirildiyini göstərir. Bunu ayrı səbəbini qədim yue xalqlarının indiki Vyetnamın şimal və Çinin cənub hissələrində məskunlaşmalarında tapmaq olar. Habelə, müasir Vyetlər qədim yue xalqlarının bir başa törəmələridi

1. The Vietnamese spelling is phở – ending with an O with horn and hook above. However, the word is commonly simplified to pho in English-language text.
2. Ha, Michelle (2017-06-30). "Pho: A Tale of Survival (Part 1 of 2)" Arxivləşdirilib 2017-08-15 at the Wayback Machine. The RushOrder Blog. Retrieved 2017-08-15
3. Scripter, Sami; Yang, Sheng (2009). Cooking from the Heart: The Hmong Kitchen in America. University of Minnesota Press. p. 25. ISBN 1452914516. Phở is made with small (¹/₁₆-inch-wide) linguine-shaped rice noodles labeled ‘bánh phở’.
4. Thanh Nien staff (3 February 2012). "Vietnamese street food a gourmet's delight". Thanh Nien News. Retrieved 15 October 2012. A visit to Vietnam would never be complete, Lister said, without the taste of food on the street, including phở - beef noodle soup,...
5. Nguyen, Andrea Q. "History of Pho Noodle Soup"Arxivləşdirilib 2012-11-18 at the Wayback Machine. San Jose Mercury News, reprinted at Viet World Kitchen. Retrieved 2011-10-22.
6. Trịnh, Quang Dũng (2011), "100 năm Phở Việt" Arxivləşdirilib 2017-09-29 at the Wayback Machine, Văn hóa học, Văn hóa học, retrieved 2016-07-16
7. Trịnh Quang Dũng (15 January 2010). "Phở muôn màu muôn vẻ" [Pho has ten thousand colors and ten thousand styles]. Báo Khoa Học Phổ Thông (in Vietnamese). Ho Chi Minh City Union of Science and Technology Associations. Retrieved 22 May 2013.