Fonoavtoqraf

25 mart 1857-ci ildə Fransa hökuməti Leon Skotta fonoavtoqraf adlı ixtira etdiyi cihaz üçün patent verdi. Cihaz akustik konus və iynə ilə birləşdirilən titrəmə membranından ibarət idi. İynə his və ya kağızla örtülmüş əl ilə fırlanan şüşə silindrin səthi ilə təmasda idi. Konusdan keçən səs titrəmələri membranı titrədərək vibrasiyaları iynəyə ötürdü, bu da hisdə izlər çəkdi. Cihaz səs vibrasiyasını göstərməyə imkan verirdi, lakin onları təkrarlamaq üçün bir yol təklif etmədi.

Karyerasının əvvəlində telefonun ixtiraçısı Aleksandr Bell natiqlik müəllimi və loqoped, eyni zamanda kar müəllimi idi. Nümayişləri üçün Alexander Bellə əyani tədris vəsaitləri lazım idi. 1873-cü ilin sonunda o, artıq fonoavtoqrafla sınaq keçirməyə çalışırdı. Bir gün o, dostu aurist həkim Clarence Blake-ə insan qulağının işini təqlid edən mexaniki bir cihaz yaratacağını söylədi[1]. Dedi ki, təcrübə üçün əsl qulaq götürə bilərsiniz. Bir neçə gün sonra Alexander Bell insan qulağının müxtəlif hissələri olan bir bağlama aldı: çəkic sümükcüyü, anvil və ölü bir xəstədən götürülmüş membran. Bu hədiyyələrdən və doğaçlama vasitələrdən Aleksandr tələbələrə insanın eşitmə işini nümayiş etdirməli olan fonoavtoqraf düzəltdi. Membrana dəyən bütün səslər naxışlar çəkərək qələmi hərəkətə gətirir.

1874-cü ilin yayında Alexander Bell Kanadada atasına baş çəkdi və onun ideyasının nə olduğunu Melvil Bellə izah etməyə çalışdı. Melvil Bellin gündəliyində qısa bir qeyd çıxdı: "Elektrikli nitqi?".

Sonradan, fonoavtoqraf və multipleks teleqrafla aparılmış təcrübələrdən Alexander Bellin ağlına telefonun yaradılmasına səbəb olan səsi naqillər üzərindən ötürmək ideyası gəldi.

Sonralar fonoqraf və qrammofonun yaradılması üçün fonoavtoqrafın dizaynı əsas götürüldü.

• Əliquliyev R.M., Salmanova P.M. İnformasiya cəmiyyəti: maraqlı xronoloji faktlar. Bakı: “İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 2013, 169 səh.