Kürdüstan əyaləti

Kürdüstan əyaləti (Osmanlıca: ایالت کردستان; Eyâlet-ı Kurdistan) — Osmanlı imperiyasının əyalət. Osmanlı imperiyası kürdlərin məskunlaşdığı coğrafi bölgəyə istinad etmək üçün həmişə "Kürdüstan" ifadəsini işlətsə də, bu termin ilk dəfə coğrafi bölgə deyil, inzibati vahid üçün istifadə edilmişdir.[1]

Kürdüstan əyaləti
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1846
Ləğv edilib 1867

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1846–1867-ci illər arasında cəmi 21 il davam etdiyi üçün qısa ömürlü bir əyalət idi.[2] Qurulduqdan bir il sonra Kürdüstan əyalətinin böyük hissələrinin keçmiş hökmdarı, kürd sərkərdəsi Bədir Xan Bəy Eruhdakı qalasında məğlub oldu.[3] Əyalətdə güclü bir kürd hökmdarı yox idi ki, bu da onu nizamsızlaşdırdı və Nəqşibəndi və Qədiriyyə dərviş tariqatlarına mənsub dini şeyxlərin və ya tariqələrin yüksəlməsinə səbəb oldu. 1867-ci ildə ləğv edilərək yerinə Diyarbəkir əyaləti keçdi.[4] Mövcud olduğu müddətdə on iki fərqli qubernator gördü.[5]

Rəcəb Tayyib Ərdoğan 2013-cü ildə Kürdüstan Əyalətinin dirçəlişini təklif edərək, 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasından əvvəl Cənub-Şərqi Anadolunun həmişə Kürdüstan adlandırıldığını iddia edib.[6] Onun Osmanlı İmperiyasının əyalət rəhbərliyinə istinad edən sözləri Ərdoğanın federal sistem tətbiq etmək istəyinin əlamətləri kimi şərh edən bir çoxları tərəfindən tənqid edilib. Ərdoğan türk millətçilərinə meydan oxumaq üçün Osmanlı dövründə Kürdüstan və Lazistan adlı eyaletlərin olduğunu xatırladıb.[7] O, bəyan edib ki, Türkiyə dövləti daxilində muxtar özünüidarə mümkün olmalıdır və hətta Türkiyə üçün güc mənbəyi olacaqdır.[8]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Yadirgi, Veli. The Political Economy of the Kurds of Turkey. 3 August 2017. ISBN 9781107181236. 11 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 November 2023.
  2. ↑ Özoğlu, Hakan. Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries (ingilis). SUNY Press. 2004. 60–63. ISBN 978-0-7914-5993-5.
  3. ↑ Badem, Candan, "The impact of the war on ottoman social and political life", The Ottoman Crimean War (1853-1856), Brill, 2010, 364, JSTOR 10.1163/j.ctt1w8h1kf.12, 2022-09-21 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2023-11-01
  4. ↑ Aydın, Suavi; Verheij, Jelle. Jorngerden, Joost; Verheij, Jelle (redaktorlar ). Social Relations in Ottoman Diyarbekir, 1870-1915. Brill. 2012. 18. ISBN 9789004225183.
  5. ↑ Ozoglu, Hakan. Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries (ingilis). SUNY Press. 2004-02-12. 62–63. ISBN 978-0-7914-5993-5.
  6. ↑ "hurriyetdailynews.com - Politicians hit below belt in Kurdish debate". 2022-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-25.
  7. ↑ al-monitor.com - Turkey's Nationalists Threaten Inter-Communal Fighting
  8. ↑ "dailysabah.com - PM Erdoğan: Those who withdraw will have to drop their weapons". 2021-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-25.