Karl Stomer

Frederik Karl Mülertz Stomer (norv. Fredrik Carl Mülertz Størmer; 3 sentyabr 1874[1][2][…] – 13 avqust 1957[1][2][…], Oslo) — norveçli riyaziyyatçı və astrofizik. Riyaziyyatda ardıcıl düz ədədlər üzərində π və Stormer teoreminin hesablanması da daxil olmaqla say nəzəriyyəsi sahəsindəki töhfələri ilə tanınır.O, fizikada maqnitosferdəki yüklü hissəciklərin hərəkətini və aurora meydana gəlməsini öyrənir və bu mövzularla bağlı olan "Kosmik Dərinliklərdən Atom Qəlbinə" kitabını yazır.Stomer, Norveçin Oslo Universitetində riyaziyyat professoru kimi çalışmışdır. Aydan uzaqda yerləşən Stömer krateri onun adını daşıyır.

Karl Stomer
Doğum adı Fredrik Carl Mülertz Størmer
Doğum tarixi 3 sentyabr 1874(1874-09-03)[1][2][…]
Vəfat tarixi 13 avqust 1957(1957-08-13)[1][2][…] (82 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahələri ədədlər nəzəriyyəsi, Qütb parıltısı
Elmi dərəcəsi
İş yeri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Knight First Class of the Order of St. Olav‎
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Carl Stormer (üst sıranın ortasında) Beynəlxalq Riyaziyyatçılar Konqresində, Sürix 1932

Stormer 3 sentyabr 1874-cü ildə Skiendə bir əzcaçı Georq Lüdviq Stormer (1842-1930) və Elizabet Amali Yohan Henritte Mülertzin (1844–1916) ailəsində anadan olmuşdı.[3][4] Əmisi sahibkar və ixtiraçı olan Henrik Kristian Frederik Stormer idi.[3][4]

Stormer, 1892-ci ildən 1897-ci ilə qədər Norveç Kral Frederik Universitetində (indiki Oslo Universiteti) riyaziyyatı öyrənmiş, 1898-ci ildə "Candidatus realium" dərəcəsi qazanmışdır.O, Parisdə Pikard, Poincare, Painlevé, Yordan, Darbux, Sorbonna və Qursat kimi professorlar ilə 2 il (1898-1900) təhsil almışdı. 1900-cü ildə riyaziyyat üzrə elmi işçi olaraq Kristianiyaya (Oslo) qayıtdı, 1902-ci ildə Göttingen Universitetində oldu və 1903-cü ildə yenidə Kristianiyaya qayıtdı və buradakı universitetdə riyaziyyat professoru vəzifəsinə təyin olundu.43 il riyaziyyat professoru vəzifəsini icra etdi. Kristianiyada daimi bir vəzifə aldıqdan sonra adını Karl Stomer olaraq qısaltdı. 1918-ci ildə yaradılan Norveç Riyaziyyat Cəmiyyətinin ilk prezidenti seçildi. Skandinaviya riyazi konqreslərində müntəzəm olaraq iştirak etmiş və 1936-cı ildə Osloda keçirilən Beynəlxalq Riyaziyyat Konqresinin prezidenti seçildi.O, 13 avqust 1957-ci ildə Blindern-də vəfat etmişdi.[3][5][6][7]

Tələbə günlərindən başlayaraq o, həvəskar bir küçə fotoqrafı idi [8]. 70 yaşına yaxın Osloda illər boyu çəkdiyi məşhurların fotoşəkillərini sərgiləmişdi.Çəkdiyi şəkillərdən birinə isə Henrik İbsendə təsadüf etmişdi.[9]

1900-cü ilin fevralında Ada Klausonla (1877-1973) evləndi və beş övladı anadan oldu.[4] Onların oğlu Leyf Stormer Oslo Universitetində tarixi geologiya professoru idi.[10] Qızı Henni Karl Otto Lovenskiyold ilə evlənmişdi.Karl Stormer eyni zamanda riyaziyyatçı Erlinq Stomerin babasıdır.[11][12]

Riyazi təqdiqatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Størmerin 18 yaşında ikən nəşr olunan ilk riyazi nəşri, tərs triqonometrik funksiyasının Taylor genişlənməsini ümumiləşdirən triqonometrik seriyalara aid idi. Bir neçə il sonra bu problemi yenidən araşdırdı.

Sonra, "Qreqori nömrələri" adlandırılan rasional birləşmə şəklində göstərilə bilən maşına bənzər bir formulu sistematik şəkildə araşdırdı.Bu, Maşinin orijinal düsturu idi.Stormer G-ni iki Qreqori nömrəsinin rasional birləşməsi şəklində təmsil etməyin başqa üç yolu olduğunu göstərdi. Sonra üç Gregory nömrəsinin birləşməsini araşdırdı və bu formanın 102 nümayəndəsini tapdı, lakin bu tip əlavələrin həll olacağını müəyyənləşdirə bilmədi.Bu nümayəndəliklər π-nin ədədi yaxınlaşmalarını hesablamaq üçün sürətli alqoritmlərə səbəb oldu.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
  3. ↑ 1 2 3 Chapman, S. "Fredrik Carl Mülertz Störmer 1874-1957". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 4. 1958: 257–279. doi:10.1098/rsbm.1958.0021. JSTOR 769515.
  4. ↑ 1 2 3 Grøn, Øyvind. Carl Størmer // Helle, Knut (redaktor). Norsk biografisk leksikon (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. 2004. 10 May 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 December 2011.
  5. ↑ Brun, Viggo. "Carl Störmer in memoriam". Acta Mathematica. 100 (1–2). 1958: I–VII. doi:10.1007/BF02559599.
  6. ↑ Şablon:MacTutor
  7. ↑ Egeland, Alf. "Fredrik Carl Mülertz Størmer" (Norwegian). Institute of Physics, University of Oslo. 5 May 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 May 2008.
  8. ↑ Ekeberg, Jonas; Lund, Harald Østgaard, redaktorlar 80 millioner bilder: Norsk kulturhistorisk fotografi 1855–2005 (Norwegian). Oslo: Forlaget Press. 2008. 142–45. ISBN 978-82-7547-315-6.
  9. ↑ "Forsikringsaktieselskapet Nordens overskudd 377,000 kroner". Aftenposten Aften. 2 May 1941. səh. 5.
  10. ↑ Steenstrup, Bjørn, redaktorLøvenskiold, Carl Otto // Hvem er hvem? (Norwegian). Oslo: Aschehoug. 1948. səh. 344. 1 May 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2012.
  11. ↑ Vatne, Jon Eivind. Erling Størmer // Godal, Anne Marit (redaktor). Store norske leksikon (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. 6 October 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2011.
  12. ↑ Godal, Anne Marit (redaktor). Leif Størmer // Store norske leksikon (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. 6 October 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2009.