Kokos yengəci
Kokos yengəci; Hindqozu yengəci (lat. Birgus latro) — Buğumayaqlılar tipinin, birgus cinsinə aid heyvan növü. Bu növə daxil olan canlıların yetkin fərdləri quru həyat tərzi keçirir. Kokos yengəcləri əsasən Sakit okeanın qərb hissəsinin və Hind okeanının tropik adalarında yayılmışdır. Onların əti qida kimi istifadə edilir.
| Kokos yengəci | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
???: Kokos yengəci |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Adı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Növ adı olan lat. latro «quldur» mənasını verir[1].
Bu buğumayaqlı canlı həm də "Palma oğrusu" adlandırılır. Səbəb isə onun keçmişdə kokosun içini yeməkdən ötrü palma ağacından hindqozunu kəsmək qabiliyyətinə olduğu düşünülürdü. Üstəlik onların kokosların qabıqlarını sındırmaları düşünülürdü. Əslində isə Palma oğrusu kokosu qıra bilməz. O sadəcə yerə düşərək qırılmış kokosları yeyə bilir.
Struktur və sistematik mövqe
[redaktə | mənbəni redaktə et]Palma oğruları buğumayaqlılar tipinin ən nəhəng nümayəndələrindən biridir. Uzunluqları 40 sm, çəkiləri isə 4 kq çatır[2]. Ön ətrafında yerləşən bir çüt qısğac kiçik sümükləri belə sındıra bilir. Onların arxa ətrafları digərlərinə nisbətdə çox zəif inkişaf etmişdir. Bu isə onları yengəclərdən daha çox xərçənglərə bənzədir.
Güclü inkişaf etmiş ekosketel və qazlar mübadiləsini həyata keçirən orqan onların quru həyat tərzi keçirməsinə imkan verir. Ümumilikdə götürdükdə bu canlılarda qəlsəmə çox zəif inkişaf etmişdir.
Çoxalması və inkişafı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çoxalma dönəmində dişilər dənizə köç edirlər və yumurtalarını buraya buraxırlar. Bu canlıların orta ömür müddəti kifayət qədər uzundur. Onlar 10 sm uzunluğa ancaq 5 yaşında çatırlar.
Qidalanması və həyat tərzi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kokos yengəcləri hər şeylə qidalarırlar. Onların qidasının əsasını Kokos palması təşkil edir. Bununla belə onlar digər xərçəngkimilər və ölmüş canlılarla qidalana bilirlər[3]
Palma oğruları qumda dərin olmayan yuvalar qazırlar. Bu yuvaların içini isə kokosun üzərini əhatə edən liflərdən istifadə edərək düzəldirlər. Bəzən isə təbii sığınacaqlara üstünlük verirlər. Bu əsasən qayalarda olan çatlar oluir. Bu zamanda onun içərinini bitki materialları ilə nizamlayırlar. Bu isə yuvada pormal rütubəti qorumağa imkan verir. Bu canlılar sərbəst şəkildə ağaclara dırmana bilirlər. Yaxşı inkişaf etmiş bir qoxu hissi var[4].
2016-cı ildə bu canlıların quşları ovlaması qeydə alınmışdır. Ağaca dırmanan palma oğrusu Qırmızı ayaqlı sümsük quşuna hücum etmişdir.[5]
Fotoqalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]
.jpg)
.jpg)
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Фото- и видеоматериалы Arxivləşdirilib 2007-06-23 at the Wayback Machine на сайте проекта «ARKive» Arxivləşdirilib 2016-04-26 at Archive.today (ing.)
- Eldredge, L.G. 1996. Birgus latro. In: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2.
- The Coconut Crab (Birgus latro): A Comprehensive Account Of The Biology And Conservation Issues (ing.)
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Merriam-Webster dictionary
- ↑ Naskrecki P. The Smaller Majority. Belknap Press of Harvard University Press, 2005, 278 p., p. 38. ISBN 0-674-01915-6 (ing.)
- ↑ Joanne E. Wilde; Stuart M. Linton; Peter Greenaway (2004). «Dietary assimilation and the digestive strategy of the omnivorous anomuran land crab Birgus latro (Coenobitidae)». Journal of Comparative Physiology B: Biochemical, Systemic, and Environmental Physiology 174 (4): 299—308. doi:10.1007/s00360-004-0415-7. PMID 14760503.
- ↑ Stensmyr, M. C., Erland, S., Hallberg, E., Wallén, R., Greenaway, P., Hansson, B. S. (2005). Insect-like olfactory adaptations in the terrestrial Giant Robber Crab. Current Biology 15 (2): 116—121. Текст DOI:10.1016/j.cub.2004.12.069 (ing.)
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-30.