Korporativ katibi

Korporativ katib — Korporativ İdarəetmə Məcəlləsinə görə səhmdarlarla qarşılıqlı əlaqəni, səhmdarların hüquq və mənafelərini qorumaq üçün şirkətin fəaliyyətlərinin koordinasiyasını, həmçinin direktorlar şurasının işini təmin edən bir səhmdar cəmiyyətin (şirkətin) işçisi^[1].

Korporativ katibin fəaliyyəti şirkətin inkişafını sahiblərinin mənafeyi naminə idarəetmənin səmərəliliyinin artırılmasına, şirkətin investisiya cəlbediciliyinin artırılmasına, kapitallaşmasının artırılmasına, müəssisənin gəlirliliyinin artırılmasına yönəldilmişdir^[2]. Korporativ katibdən vəzifələrini yerinə yetirmək üçün kifayət qədər müəyyən səviyyədə peşəkar bilik, təcrübə və vərdişlərə sahib olması tələb olunur. Korporativ katib qüsursuz bir nüfuza sahib olmalı və səhmdarlar tərəfindən etibar edilməlidir. Korporativ katibin səhmdar cəmiyyətinin icra orqanlarından kifayət qədər müstəqilliyi olmalı və tapşırıqları yerinə yetirmək üçün səlahiyyəti və mənbələri olmalıdır.

Korporativ katiblik institutu XIX əsrin ortalarında Böyük Britaniyada yaranmışdır. 1855-ci ildə ölkədə məhdud məsuliyyət leqallaşdırıldı və 1862-ci ildə ilk Şirkətlər Qanunu qəbul edildi və bu, səhmdar cəmiyyətlərinin sayının sürətlə artmasına səbəb oldu. 1892-ci ildə Böyük Britaniyada onsuz da 15 min cəmiyyət var idi. Korporativ idarəçiliyinin təşkilini asanlaşdırmaq üçün şirkət katibi vəzifəsi ortaya çıxdı. 1891-ci ildə onların maraqlarını təmsil etmək üçün Böyük Britaniyada Katiblər İnstitutu (Institute of Secretaries) quruldu. 1916-cı ildən bəri qadınlar katib kimi fəaliyyət göstərə bilərlər^[3].

Məsuliyyət siyahısına aşağıdakıları əlavə etmək tövsiyə olunur ^[4]:

• şirkət bölmələrinin və vəzifəli şəxslərin qanunvericiliyin, cəmiyyətin nizamnaməsinin, habelə səhmdarların hüquq və mənafelərinin həyata keçirilməsinə zəmanət verən digər sənədlərin tələblərinə uyğun olmasını təmin etmək;
• səhmdarların ümumi yığıncaqlarının hazırlanması və təşkili və ümumi yığıncaq qərarlarının icrasına nəzarət;
• səhmdarların ümumi yığıncağı tərəfindən seçilən hesablama komissiyasının işinə nəzarət;
• şirkətin direktorlar şurasının və digər idarəetmə orqanlarının qərarlarının hazırlanması, habelə onların icrasına nəzarət;
• zabitlərə və səhmdarlara, eləcə də idarə heyəti üzvlərinə korporativ hüquq və idarəetmə məsələləri üzrə məsləhət vermək;
• şirkət haqqında məlumatların açıqlanması qaydalarına, habelə şirkətin nizamnaməsinə və digər sənədlərinə uyğun olaraq həyata keçirilməsinə nəzarət;
• şirkətin direktorlar şurasının və səhmdarların yığıncağının fəaliyyəti ilə bağlı sənədlərin saxlanılmasının təşkili, habelə səhmdarların məlumat əldə etməsi;
• səhmdarların korporativ idarəetmə və səhmdar hüquqlarının həyata keçirilməsi ilə bağlı müraciət və sorğularının uçotu və baxılması;
• qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları və dövlət orqanları ilə korporativ hüquqi münasibətlər üzrə qarşılıqlı əlaqə.

Korporativ katibin təyin edilməsi qaydası və vəzifələri şirkətin nizamnaməsində müəyyən edilmişdir. İdarə heyəti, şirkət katibi və işçiləri haqqında əsasnaməni təsdiqləyir. Korporativ katib funksional olaraq direktorlar şurasına tabedir, inzibati cəhətdən şirkətin yeganə icra orqanına (baş direktor, prezident, idarə heyətinin sədri) tabedir. Korporativ katib şirkətin direktorlar şurasının qərarı ilə təyin olunur^[5]. Bu qədər yüksək səviyyədə tabelik, şirkət katibinin cəmiyyətə təsir dərəcəsi ilə əlaqədardır. Bu təsir, şirkət katibinin bir sıra xüsusiyyətlərindən irəli gəlir^[2]:

• qarşılıqlı anlaşmanın artmasına və daha əsaslandırılmış idarəetmə qərarlarının hazırlanmasına töhfə verən rabitə, direktorlar şurası (komitələri) ilə rəhbərlik arasında qarşılıqlı əlaqənin təmin edilməsi;
• şirkətin idarəetmə orqanları tərəfindən qəbul edilmiş qərarların icrasına nəzarət;
• idarəetmə orqanlarının işində səmərəliliyin təmin edilməsi, məsələn, direktorlar şurasının vacib qərarlar qəbul etməsi və ya əməliyyatları təsdiqləməsi lazım olduqda;
• direktorlar şurası üzvlərinin şirkətin həqiqi vəziyyəti barədə məlumatlı olmasını təmin etmək və əks əlaqə kanallarını saxlamaq.

2007-ci ildə Sosial və Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən “Səhmdar cəmiyyətin korporativ katibi” ixtisas xüsusiyyətinin təsdiqlənməsi korporativ katiblik institutunun tənzimləyici inkişafında mühüm addım olmuşdur. Nazirliyin sənədi, Korporativ İdarəetmə Məcəlləsindən daha geniş olan katibin vəzifə məsuliyyətlərinin siyahısını ehtiva edir. Onun vəzifəsi “liderlərin vəzifələri” alt hissəsinə verilir ki, bu da onun cəmiyyətin idarəedilməsindəki rolunun artdığını göstərir^[6].

Korporativ katib Mülki Məcəlləni, İnzibati Xətalar Məcəlləsini, səhmdar cəmiyyətləri və qiymətli kağızlar bazarı haqqında federal qanunvericiliyi, habelə səhmdarların hüquqlarını müəyyənləşdirən və korporativ idarəetmə orqanlarının fəaliyyətini tənzimləyən digər normativ hüquqi aktları, qiymətli kağızların buraxılması və dövriyyəsi qaydalarını bilməlidir. Bir qayda olaraq, şirkət katibi hüquq və ya iqtisadiyyat sahəsində ali bir peşə təhsili və korporativ idarəetmə üzrə xüsusi təhsilə malikdir^[4].

Korporativ katibin klassik rolu (İngiltərədə Company secretary və ABŞ-da Corporate Secretary) Anglo-Sakson korporativ idarəetmə modelindən irəli gəlir^[7]. Səhmləri birjada satılan çoxşaxəli mülkiyyətə sahib olan şirkətlərdə səhmdarların idarə olunması nəzarəti direktorlar şurası vasitəsilə həyata keçirilir. Kollegial korporativ idarəetmə orqanlarının gündəlik fəaliyyətindən məsuldur. İdarə heyətinin sədri və üzvləri bir-birini əvəz edir, korporativ katib isə uzun illərdir şirkətdədir. BP kimi böyük şirkətlərdə korporativ katib eyni zamanda Baş Hüquq Məsləhətçisidir. Korporativ idarəetmə iyerarxiyasında direktorlar şurasının sədri və idarə heyəti sədrindən (CEO) sonra üçüncü yerdədir. Kiçik, ictimaiyyətə açıq olmayan şirkətlərdə hüquq şöbəsinin müdiri korporativ katib kimi də fəaliyyət göstərə bilər.

• Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих (утв. Постановлением Минтруда России от 21.08.1998 № 37) (ред. от 12.02.2014).
• Приказ Росимущества от 27.03.2014 № 94 «Об утверждении Методических рекомендаций по организации работы корпоративного секретаря в акционерных обществах с государственным участием».
• Приказ Росимущества от 21.11.2013 № 357 «Об утверждении Методических рекомендаций по организации работы Совета директоров в акционерном обществе».
• Письмо Банка России от 10.04.2014 № 06-52/2463 «О Кодексе корпоративного управления».

• Ассоциация «Национальное объединение корпоративных секретарей» Arxivləşdirilib 2021-01-16 at the Wayback Machine
• Кодекс этики корпоративного секретаря^{[ölü keçid]}