Manqup

Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə kateqoriyalar əlavə edərək töhfə verə bilərsiz.

Manqup (ukr. Мангуп, krımtat. Mangup, Мангуп) — Bağçasaray rayonu ərazisində mövcud olmuş şəhər-qala. Tarixi adı Baba-Dağ olmuşdur. Feodoro knyazlığınln paytaxtı olmuşdur. Sonradan türk qalasına çevrilmişdir. Dağ hündürlüyü 250 m olan vadidə yerləşir. Dağın hündürlüyü 583 metr təşkil edir. Platosunun sahəsi 90 ha-dır. Qalada iki bulaq vardır. Onlar müvafuq olaraq Kişi və Qadın bulağı olaraq adlanır. 1975-ci ildə qala ərazisində Maqup təbiət qoruğu təşkil edilmişdir.

Manqup-Qala Baba-Dağın platosunda yerləşir. Ən hündür zirvəsi 583 metrdir. Bir tənha dağ olaraq cənub yamacı sıldırımlıdır.

• B.e.ə I min illikdən tavr qəbilələri ərazidə məskən salmışlar. Burada Arilərə xass katakomba qəbrlər buna sübutdur. Onlar bura Manqup adını vermişlər^[1]
• III—IV əsrlərdə manqup platosunu skiflər tutmuşlar.
• IV—V əsrlərdə platoya Alanlar və Qotların köçü olmuşdur.
• V əsrdə burada ilk müdafiə tikililəri meydana gəlmişdir. Bura Doros adlanır. Dori dövləyinin paytaxtı olur.
• VII əsrin sonları Xəzər xaqanlığı Dorosu ələ keçirir. Şəhətdə Xəzər qarnizonu yerləşdirilir. Şəhərin işğalı antixəzər üsyanlarına səbəb olmuşdur.
• XIII — XV əsrlərdə Feodoro knyazlığının paytaxtı olur. Onlar Krımın cənub-qərbini nəzarətində saxlayırdı. Şəhərin özünü isə Feodoro adlandırılırdı. Bu dövrə aid müdafiə tikililəri və suni mağaraları bu gündə müşahidə etmək olar.
• 1475-ci ildə yarımaylıq mühasirədən şəhər və knyazlıq Osmanlı İmperiyanın nəzarətinə keçmişdir. Türklər şəhərdə qala inşa edərək adını Manqup-Qala olaraq dəyişdirmişlər. 1774-cü ildə Kadılığın mərkəzi olmuşdur.
• 1774-cü ildə türk qoşunları qalanı tərk etmişlər.
• 1790-cı ildə Manqup onun son sakinləri olan karaimlər tərəfindən tərk edilmişdir. Tabana-Dərə ərazisində bu gündə karaimlərə aid qəbrsanlıq qalmışdır.

• Dmitriy — Feodoronun ilk sahibi, 1362-ci ildə baş vermiş Mavi sular döyüşünün iştirakçısıdır^[2].
• Mariya Manqupskaya (?-1477) — Feodoro şahzadəsi III Böyük Stepanın 17-ci həyat yoldaşı^[3],
• Qotlu Mariya — Feodoro şahzadəsi, Trapezund imperatoru Böyük Komninin həyat yoldaşı^[4].
• Kasian Qrek (dünyaya Konstantin kimi tanınır), Manqup knyazı^[5].

• Бармина Н. И. Археологическое изучение Мангупской базилики в 1850–1930-е гг. (источниковедческий аспект) // Античная древность и средние века. — Екатеринбург: [Изд-во Урал. ун-та], 2009. — Вып. 39: К 60-летию д. и. н., профессора В. П. Степаненко. — С. 409–422.
• Герцен А. Г. Октагональная церковь Мангупской цитадели по данным археологических исследований 1997–1999 гг.: планировка, стратиграфия, хронология / А. Г. Герцен, В. Е. Науменко // Античная древность и средние века. — Екатеринбург: [Изд-во Урал. ун-та], 2009. — Вып. 39: К 60-летию д. и. н., профессора В. П. Степаненко. — С. 423–466.

• Сайт пещерного города Мангуп-Кале
• Столица феодоритов научно-популярный-очерк 1973 Arxivləşdirilib 2013-02-22 at the Wayback Machine
• Сайт Мангупской археологической экспедиции
• Сайт пещерного города Мангуп-Кале Arxivləşdirilib 2009-08-11 at the Wayback Machine
• mangup.com.ua — сайт о Пещерных Городах Крыма Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine |RSS Arxivləşdirilib 2010-01-24 at the Wayback Machine
• План Мангупского городища
• Неофициальный сайт Мангупской археологической экспедиции
• Статьи АГ Герцена по истории и археологии Мангупа
• Публикации А. Г. Герцена в электронном архиве УрФУ.
• Мангуп: столица княжества Феодоро; Фотографии 2002 года.
• Топографическая карта Мангуп-Кале и окрестностей Arxivləşdirilib 2002-07-13 at the Wayback Machine
• Схема оборонительных сооружений крепости
• Археологические находки
• Туристический объект Крыма Мангуп-Кале
• Фрески южного монастыря на Мангупе
• Пещерные города Крыма. Мангуп Arxivləşdirilib 2017-04-26 at the Wayback Machine
• Видео-ролик о пещерном городе Мангуп